Çanakkale Valiliği, Çanakkale Boğaz ve Garnizon Komutanlığı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) ile Kumkale Belediyesi tarafından yürütülen projenin koordinatörü ÇOMÜ Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, yaptığı açıklamada, yıllarca tarım arazisi olarak kullanılan bölgede yaklaşık 1 ay önceki çalışmalarla değişik noktalarda kazı yapıldığını ve toplara ulaşıldığını söyledi.
Belirli dönemlerde yapılan izinli ya da izinsiz hurdacılık faaliyetleri sonucunda topların bir kısmının zarar gördüğüne ve parçalandığına işaret eden Sayılır, ''Bu proje sayesinde tarihi değerleri gün yüzüne çıkardık. Bu toplar belgelerde, kitaplarda hep yer alırdı. Ancak ilk defa gerçek olarak gözümüzle görebileceğimiz şekilde ortaya çıktı'' dedi.
Sayılır, topların 19 ve 25 Şubat muharebelerinde etkin olarak yer aldığını belirterek, ''Ancak 18 Mart'ta giriş istihkamlarının tahrip edilip saf dışı bırakılması sonucunda toplar susturulmuştur. Kara savaşları sırasında özelikle Seddülbahir'de yer alan Fransız birlikleri, bu bölgeden atılan toplarla rahatsız edilmiş, Fransızlar bu durumdan oldukça muzdarip olmuştur'' dedi.
Topların nerede konuşlandırılacağı konusunda kesin bir durumun olmadığını dile getiren Sayılır, tüm işler tamamlandıktan sonra bir araya gelinip, karar verileceğini, şu anda sadece topların ortaya çıkarılmasıyla uğraştıklarını bildirdi.
Topun zemininde yazılı açılar ortaya çıktı
Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, Halileli köyündeki topların 15'lik seri atışlı toplar olduğunu, yönünün de Karanlık Liman'a doğru çevrildiğini söyledi. Topun yerleştirildiği beton zeminde, topun her iki yanında hilal şeklinde açıların yazılı olduğunu ortaya çıkardıklarını dile getiren Sayılır, şunları kaydetti:
''Çanakkale Savaşları sırasında, beton dökülüp, toplar yerleştirildiğinde zemine bu açılar askerlerimiz tarafından yazılmış. Bu açılar, uzak ve yakın atışlarda kullanılıyordu. Muhtemelen askerlere kolaylık olması açısından betona yazılmış. Bunu görünce oldukça şaşırdık, çok da sevindik. Çünkü bu yazıların tarih açısından ayrı bir önemi var. Bunları yazılı bir belge gibi algılıyoruz. Onun için de yazılara ulaştığımızda oldukça mutlu olduk.''
Gazi toplar
Çanakkale Boğazı'na yönelik 3 Kasım 1914 tarihinde girişilen saldırıdan, son düşman askerinin Gelibolu Yarımadası'ndan ayrıldığı 9 Ocak 1916'ya kadar faaliyet gösteren topların bazı aksamları, 1918'deki Mondros Mütarekesi'nin ardından kullanılmaması için tahrip edildi. Bölgeye yapılan göçlerin ardından, tarlaların tahsisi sırasında insanlar, topların üzerlerine toprak atarak arazilerini tarıma elverişli hale getirdi.
