Mursi’den tarihi Tahran ziyareti

Mısır'ın ilk demokratik yollarla seçilen cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, 30 yıldan fazla süredir diplomatik ilişkilerinin kesik olduğu İran'a tarihi bir ziyarette bulunacak. Mursi, Mısır'ın da kurucuları arasında bulunduğu Bağlantısızlar Hareketi'nin Tahran Zirvesi'ne katılacak. Çin ziyareti dönüşü Tahran'a geçeceği açıklanan Mursi'nin 30 Ağustos'taki zirve sırasında İranlı yetkililerle bir araya gelip gelmeyeceği henüz kesinleşmedi. Tahran, Mübarek rejiminin son yılları ve geçen yıl gerçekleşen halk devriminden sonra da Mısır'la ilişkilerini düzeltmek için büyük bir gayret göstermiş ancak Kahire, ABD ve İsrail'in de baskılarıyla bu girişimleri reddetmişti.

1979 yılında gerçekleşen 'İslam Devrimi' bir zamanlar Ortadoğu'nun en yakın iki ülkesini de düşman konumuna getirdi. İran'ın dini lideri Ayetullah Humeyni'nin İsrail ile Camp David Anlaşması'nı imzalayan Enver Sedat'ı devirme tehdidinde bulunması ve Mısır'ın, devrik İran şahı Rıza Pehlevi'nin Kahire'ye sığınmasına izin vermesi üzerine iki ülke diplomatik ilişkileri kesildi. İran'ın bir adım daha ileri giderek 1981 yılında Enver Sedat'ı öldüren askeri manganın başındaki Halit İslambuli'nin ismini Tahran'da bir caddeye vermesi ilişkileri daha da gerginleştirdi.

HUMEYNİ-İSRAİL İLİŞKİLERİ

İlişkilerin düzelmemesinde en önemli sebep şüphesiz Mısır'ın, Tahran'ın hedefinde yer alan ABD, İsrail ve Batı ile aynı kampta yer alması oldu. ABD'nin İsrail'in güvenliği için her yıl Mısır'a verdiği milyarlarca dolar da Tahran-Kahire ilişkilerinin düzelmemesi için en önemli engeli teşkil etti. 1980-88 yılları arasında devam eden İran-Irak Savaşı sırasında Mısır, Saddam Hüseyin'e 5 milyar dolardan fazla yardımda bulunurken, İran'ın düşman olarak adlandırdığı ABD ve İsrail ise Tahran'a gizli askeri yardımda bulundu. Özellikle İsrail'in Humeyni rejimi ile olan gizli ilişkileri günümüzdeki 'İran-İsrail restleşmesinin' de gerçekçi bulunmamasının en önemli sebeplerinden biri olarak gösteriliyor. Daha sonraki dönemlerde İran'ın Hizbullah örgütünü finanse etmesi ve silahlandırması, benzer şekilde Hamas'a yardımda bulunması Mısır'ın tepkisini çekti.

Irak'ta Saddam rejiminin devrilmesi ile ülkenin Şii kontrolüne girmesi pek çok Körfez ülkesi gibi Mısır'ın da endişelenmesine yol açtı. Başta Mübarek olmak üzere pek çok Mısırlı yetkili İran'ın Şii yayılmacılığına dikkat çeken açıklamalarda bulundu. Fakat Mübarek rejiminin çöktüğü 11 Şubat 2011'den itibaren İran, Kahire'nin kapılarını daha sık şekilde çalmaya başladı. Mübarek'in düşmesini sevinçle karşıladığını öne süren Tahran, temsilcilerini Kahire'ye gönderdi. Daha önce İran'ın nükleer programına karşı çıktığını açıklayan Kahire, devrimden sonra bu tavrını değiştirerek "Biz eski rejim gibi İran'ı bir düşman olarak görmüyoruz." ifadelerini dile getirmeye başladı.

Geçtiğimiz yıl ağustos ayında ilk kez Mısırlı resmi bir heyet Tahran'ı ziyaret ederken, iki hafta önce de İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hamit Bekai, Kahire'ye gelerek Mursi'yi Bağlantısızlar Hareketi'nin Tahran Zirvesi'ne davet etti. Mursi'nin 120 üyeli Bağlantısızlar Hareketi'nin dönem başkanlığını İran'a devretmesi beklenen zirveye BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon'un katılıp katılmayacağı da merak ediliyor. İsrail, Ban'ı zirveye katılmaması yönünde tehdit etmişti. (Zaman)