Özelleşsin ama destek görsün

Yenişafak'ta yer alan habere göre, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın 'Tiyatrolar özelleşecek, buyurun istediğiniz gibi oynayın' açıklamasıyla gözler diğer ülkelerdeki tiyatrolara çevrildi. Peki dünyada tiyatrolar nasıl çalışıyor? Devlet destek veriyor mu?

Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Başkanı Tamer Levent dünya ülkelerinde şu cümlelerle açıklıyor: "İngiltere'de, Fransa'da, Almanya'da devlet direkt olarak sanata destek vermez, tampon kuruluşlarla bu işleri yürütür. Özel tiyatroların artması şehir tiyatrolarının olmadığı ufak illerde tiyatro çalışmalarını geliştirir."

TİYATRO SİYASETTEN BAĞIMSIZ

"İngiltere'de Sanat Konseyi kurulmuş. 8 sanata alanıyla ilgilenen 500 kişilik bir konsey. Burada, hükümetin hiçbir şekilde para dağıtımıyla ilgili bir rolü yok. Diğer taraftan Almanya'da sanat senatoları var. Siyasetten bağımsız bir şekilde çalışıyor. Devlet eliyle tiyatro yapılmasının amacı özel tiyatroların teşvik edilmesidir. Yıllardır devlet tiyatroları ucuz bilete kaliteli oyunlar sahneliyor. Tiyatroda sivilleşme olurken, kadroların daha özgür çalışması açısından devletin kadrolu oyuncularının kademeli olarak bütün sendikal haklarıyla, meslek birlikleriyle geçişi sağlanmalıdır. Bu açıdan tiyatronun siyasetten bağımsız olması gerekir. Özel tiyatroların artması şehir tiyatrolarının olmadığı ufak illerde tiyatro çalışmalarını geliştirir."

ÖZEL TİYATROLAR MODERN OYUNLAR SERGİLEDİ

Tiyatroların özelleştirilmesi toplum içinde iyi ve kötü sonuçlar doğurabileceğini belirten Tiyatro ve Sinema oyuncusu Ulvi Alacakaptan ise Başbakan'ın dile getirdiği özelleştirme konusunda çekincelerini belirterek 'Başbakan'ın bahsettiği özelleştirme, son yıllardaki ihale sistemiyle yapılacaksa 'facia' olur' dedi.

İHALE SİSTEMİ GELİRSE 'FACİA' OLUR

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nda oyunların ihale ile oynatıldığını kaydeden Alacakaptan, ' Belediye dışarıdan şirketlere ihale veriyor. Şirketler dekor, kostüm yapıyor. Tiyatrolara ve oyunculara kiralanıyor. Beni bir şirkete yönlendiriyor o şirket başka bir şirkete ciro ediyor bu şekilde yürüyüp giden bir sistem. Bu tip bir özelleştirme dünyanın hiçbir yerinde yok. Bu şekilde özelleştirilirse, 'facia olur' şeklinde konuştu.

TİYATROLAR BAĞIMSIZ

RUSYA: Rusya'da devlet tiyatrolara bütçeden büyük pay ayırıyor. Oyuncular da maaşlarını düzenli olarak tiyatro yönetimlerinden alıyor. Rusya'da özel tiyatroların da bulunmasına rağmen devlet ağırlıkta olan devlet tiyatrolarına bütçeden büyük pay ayırıyor.

HOLLANDA: Hollanda'da sanata devlet bütçesinin yüzde 2'si ayrılıyor. Tiyatrolara aktarılan rakam, ortalama 40 milyon euro. Devlet tiyatroları da özel tiyatrolar da her dört yılda bir programlarını güncelleyip Kültür Bakanlığı'na fon için başvuruyor. Uzmanların hazırladığı raporlar sonucu uygun görülen projelere destek veriliyor. Başvurusu kabul edilen projenin bütçesinin yüzde 80'i karşılanıyor.

İTALYA: İtalya'da tiyatrolar dahil bütün sanatsal etkinlikler devletin desteği ile yapılıyor. Sübvansiyonları Kültür Bakanlığı kendi fonundan karşılıyor. Devlet tiyatroların içeriğine müdahale etmiyor. Yönetim hangi oyunu sahneleyeceğini kendi belirliyor. İtalya'daki ünlü operalar da hem delvetten hem de kendi vakıflarından destek alıyor..

ALMANYA: Almanya'da tiyatronun özerk, bağımsız bir işleyişi var. Her eyalet kültürel desteğini kendi içinde düzenliyor. Her eyaletin ayrı bütçesi var ve eyalet senatosuna sunulan projeler önceden belirlenip bütçelendiriliyor. Eyalet yönetiminden belirli sürelerle ödenen bütçeler sunulan proje giderlerinin belirli bir yüzdesini karşılar. Devletin tiyatro için yıllık ayırdığı bütçe ise 500 milyon euro cıvarında. Tiyatrolar kendi programlarını kendileri belirler.

AVUSTURYA: Avusturya'da devlet özel tiyatrolara maddi destek veriyor ancak tüm bütçelerini karşılamıyor. Sanatçılar bu tiyatrolarda sezonluk sözleşmeyle çalışıyor. Bu ülkede tiyarolara verilecek desteğin oranını sanat senatosu belirlemekte. Avusturya Devlet Tiyatroları'nın bir limited şirketi bulunuyor ve bu şirketin sahibi devlet. Bütün devlet tiyatroları bu şirket tarafından finanse ediliyor.

İNGİLTERE: İngiltere'de 'Art Council' adı verilen bir 'sanat konseyi' var. Bu konseyin başkanı Kraliçe tarafından, yöneticileri bakanlar kurulunun önerisiyle, konsey başkanı tarafından atanıyor. Art Council, özerk bir yapı. Tüm sanat alanları için bütçe düzenliyor.

FRANSA: Fransa'da tiyatrolar devletten de ödenek alır ancak kendi parasını da kazanır. Klasik dünya edebiyatının klasik oyunlarını seyirciyle buluşturmayı amaçlar. Fransa'da tiyatro salonları ya belediyenin ya da devletin. Devletin tiyatro salonlarında oynamak için, tiyatro grupları devlete müraacat ederek ödenek talep eder.

DEVLET YARDIM YAPMALI

Avrupa'nın bir çok ülkesinde devletin ve yerel yönetimlerin yardım yaptığı tiyatro kuruluşları var. Devlet tiyatrosu denilebilecek statüde bir tiyatro örneği Rusya'da uygulanıyor. Ancak Avrupa ülkelerinin çoğu bütçeden tiyatrolara para ayırıyor. Tiyatro yönetmeni Işıl Kasapoğlu "Devletin tiyatrosu olmaz, yardım yapması gerekir." dedi. Devlet tiyatrosuna örnek olarak gösterilen Fransa'daki "Comedie Fraçaise"in devlet tiyatrosu olmadığını, yanlış yansıtıldığını belirten Kasapoğlu, devletin sadece "Comedie Fraçaise"e yardım yaptığını söyledi. Kasapoğlu, devletin yaşaması için tiyatrolara yardım yapabileceğini savundu.

Özelleşsin ama destek görsün

Başbakan'ın ''Tiyatrolar özelleşecek' açıklamasından sonra gözler dünya tiyatrolarına çevrildi. Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Başkanı Tamer Levent, tiyatroların pek çok ülkede özel olduğunu, ama devletin dolaylı olarak desteklediğini açıkladı.