Şalit anlaşmasının perde arkası

Betül Akyüz / TIMETURK

İsrail ile Hamas arasında esir değişimi anlaşması sonunda gerçekleşti. Anlaşmaya göre İsrail 2006 yılında Hamas tarafından esir alınan İsrailli asker karşılığında 1000’in üzerinde Filistinli esiri salacak. Müzakereye katılan İsrailli yetkililerin açıklamasına göre İsrail yakın zamanda önce 450 esiri salacak. Gilat Şalit’in salınmasının ardından da 550 esir daha salınacak.

Müzakerecilerin verdiği bilgilere göre İsrail bazı önemli isimlerin salınmasını kabul etmedi. Hamas da anlaşmanın sağlanabilmesi için bazı isimlerden vazgeçti. Öte yandan son oturumu 24 saat süren anlaşmada Mısır’ın büyük rol oynadığına işaret edildi.

İsrailli iki müzakereci İsrail ve Hamas Hareketi arasında yapılan ve neticesinde işgal hapishanelerinde tutuklu bin Filistinli esirin karşılığında İsrailli esir asker Gilat Şalit’in salınacağı anlaşmaya ilişkin detayları ortaya koydu.

Ümit üç ay önce doğdu

Müzakerelerde İsrail’i temsil eden David Meidan şöyle dedi: ‘Şalit’in salınmasına ilişkin Hamas’la anlaşmaya varılabilmesi ihtimalleri geçtiğimiz Temmuz ayında ortaya çıktı.’ Meidan ayrıca bu anlaşmanın İsrail istihbaratının üç aydır Gazze’yi yöneten Hamas’ın Mısır aracılığıyla anlaşmayı yapmaya daha yatkın olduğunu fark etmesinin ardından geldiğini kaydetti.

İsrail İç Güvenlik Birimi (Şin Bet) Başkanı Yoram Cohen de basın mensuplarına esir değişimi anlaşmasına varılmasının ardından Meidan ile ortak yaptığı açıklamada o andan itibaren anlaşma yolunda hareketlenmenin başladığını vurguladı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu geçtiğimiz Salı günü, hükümetinin ve Hamas Hareketinin esir değişimi anlaşmasına geçtiğimiz hafta Perşembe günü başladıklarını ve anlaşmaya son şeklini Salı günü verdiklerini açıkladı.

Anlaşmaya göre İsrail, ilk aşama olarak önümüzdeki günlerde 450 şahsı serbest bırakacak. 2006 yılında Gazze sınırında Hamas tarafından esir alındığı vakit yaşı 19 olan Şalit salındığında ise ardından 550 Filistinli daha salınacak.

203 esir sürgün hayatı yaşayacak

Şin Bet’in başkanı ise şu şekilde açıklamada bulundu: ‘Serbest bırakılanların 203’ü çeşitli ülkelerde (hangi ülkeler olduğunu belirtmedi) sürgün hayatı yaşayacak. 110’u Batı Yaka ve Doğu Kudüs’e, 131’i ise Gazze’ye dönecek. Aynı şekilde 6 Arap İsrailli de serbest bırakılacak.’

Anlaşmada 2004 yılı Nisan ayında tutuklanan Fetih Hareketi’nin tanınmış liderlerinden Mervan Bergusi’nin ya da 2001 yılında İsrail hükümetinden bir bakana suikast düzenleme planı yapmaktan tutuklanan Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin genel sekreteri Ahmet Saadat’ın salınacağına dair ise herhangi bir garanti verilmedi.

Kahire’de Salı günü sabaha kadar tam 24 saat süren son karar celsesinde Hamas adına imzayı Nezzar İvadallah attı. Hamas’ın siyasi lideri Halid Meşal anlaşmayı ‘ulusal bir başarı’ olarak nitelendirerek memnuniyetle karşıladı. 2007 yılında Fetih ile çıkan kısa süreli çatışmalar sonucunda Hamas Hareketi’nin kontrolünü ele geçirdiği Gazze’de de anlaşmanın ilanı üzerine kutlamalar yapıldı.

Mısır önemli rol oynadı

İsrailli iki müzakereci Meidan ve Cohen Mısır’a işaret ederek şöyle dediler: ‘Mısır, anlaşmanın imzalanmasında hayati ve etkin bir rol oynadı. Bu dayanışma büyük olasılıkla İsrail ile Mısır arasında eski başkan Hüsnü Mübarek’in devrilmesinden sonra meydana gelen ve İsrailliler arasında Mısır’ın ileride iki ülke arasında daha önce imzalanmış barış anlaşmasını iptal edeceği yönünde korkuya yol açan gerginliğin ardından iki ülkenin ilişkilerini yeniden güçlendirecektir.’

İki taraf arasında 2009 yılında gerçekleştirilen esir değişimi müzakereleri başarısızlıkla sonuçlanmış ve İsrail o vakit Hamas’ın salınmasını talep ettiği 100 kişinin İsrail’in güvenliği açısından tehdit oluşturduğunu açıklamış ve asla salınmayacaklarına işaret etmişti.

Gazze’den görüşmelere katılan ancak ismini vermek istemeyen bir yetkili de anlaşmaya ilişkin şu açıklamalarda bulundu: ‘Buzlar üç ay önce; İsrail ve Hamas arasında dolaylı görüşmeler gerçekleştiğinde çözülmeye başladı. Böylece iki taraf daha fazla yumuşaklık gösterir oldu. İsrail isimlerden büyük kısmını listeden kaldırdı. Hamas da bazı isimlerden taviz verdi. Böylelikle orta yollu bir çözüme ulaştılar. İsrail tarafı, İsrail’de isimleri iyi bilinmeyen önemli aktivistlerin salınmasını kabul etti.’

‘Kötü katiller’ salınmayacak

Meidan’ın ifadesine göre ise İsrail ‘en kötü katiller’in salınmasını kabul etmedi.

Gazze’den bir yetkili Netenyahu’nun müzakerecilerinin vardığı sonuçları çok yakından takip ettiğini, anlaşma prensip açısından tamamlandığında Mısır Genel İstihbarat Servisi Başkanı Murad Muvafi’yi arayarak kendisine yeşil ışık yaktığını, İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’in de salınacak Filistinliler’in affını onayladığını belirtti.

Ardından Arap Dünyası’nda görülen halk ayaklanmalarının müzakere atmosferinin iyileşmesine yardımcı olduğuna işaret ederek şöyle dedi: ‘Koşullar değişti. İsrail de bunun farkında. Çevre bölgelerdeki değişiklikler işlerin başarıyla sonuçlanmasına yardımcı oldu.’

İsrail hükümeti geçtiğimiz Çarşamba sabahı erken saatlerde yaptığı oylamada baskın çoğunlukla Hamas Hareketi ile esir değişimi anlaşmasını kabul etti. Hükümetten 26 bakan anlaşma lehine oy kullanırken sadece 3’ü anlaşma aleyhine görüş bildirdi.

Anlaşmanın kendilerini kapsadığı esirler henüz açıklanmadı ancak İsrail tarafı geçtiğimiz Salı günü, iki Filistinli lider Mervan Bergusi ve Ahmet Saadat’ın salınanlar arasında yer almayacağını vurguladı.

İsrail İç Güvenlik Birimi Başkanı Yoram Cohen gazetecilere yaptığı açıklamalarda şöyle dedi: ‘Mervan Bergusi ve Ahmet Saadat salınmayacak.’ Bilindiği üzere Mervan Bergusi Batı Yaka’daki Fetih Hareketi’nin genel sekreteri, Ahmet Saadat da Filistin Halk Kurtuluş Cephesi’nin genel sekreteridir.

En karmaşık operasyondu

İsrailli asker Şalit, 2006 yılı Haziran ayının 25’i şafak vaktinde seçkin bir operasyonla İsrail’in Givati Tugaylarından zırhlı bir gücün hedef alınması sonucu esir alınmıştı. Öyle ki bu zırhlı birlik gece İsrail Ordusu’na bağlı ve İsrail ile Refah Şehri arasındaki sınırda yer alan Kerem Şalom mevkiinde görevliydi.

Bir grup Filistinli direnişçi daha önce sınırda kazdıkları tünel aracılığıyla İsrail mevkiine sızmayı başarmış bu da İsrail güçlerini şaşırtmalarına yardımcı olmuştu. Saldırı 2 askerin öldürülmesi, beşinin yaralanması ve Şalit’in esir alınarak Gazze’de güvenilir bir mekana nakledilmesi ile sonuçlanmıştı.

Bu operasyon, İkinci Aksa İntifadası’nın patlak vermesinden itibaren görülen en karmaşık Filistin operasyonuydu. Öyle ki Filistinli savaşçılar, özellikle operasyonun gerçekleştirildiği Refah Şehri semalarında olmak üzere İsrail’in hızlı hava takviyesine karşın olağanüstü bir hızla İsrailli esir askeri, Gazze’nin derinliklerine çekip götürmeyi başarmışlardı.

Öte yandan son anda Mısırlı bir güvenlik kaynağından edinilen bilgiye göre İsrailli asker Gilat Şalit, Hamas Hareketi ve İsrail arasında esir değişimi anlaşmasının tamamlanmasının ardından geçtiğimiz Salı akşamı Refah Geçidi yolu üzerinden Kahire’ye getirildi.

Kaynağın ifadesine göre Şalit, İsrail tarafına Mısır’da teslim edilecek ve Tel Aviv’e Kahire havaalanı üzerinden geçecek.

Şalit anlaşmasının perde arkası

İsrailli iki müzakereci, İsrail ve Hamas arasında uzlaşmaya varılan esir değişimi anlaşmasının bazı detaylarını açıkladı. Müzakerecilerin ifadesine göre anlaşma için ışık üç ay önce görüldü.