Libya’da sinagog krizi ve yeni döneme dair ipuçları

Ahmet Yılmaz / TIMETURK

Devrim sonrası yaşadığı İtalya’dan gelerek Libya’nın başkentindeki 44 yıldır kapalı sinagogu açmaya kalkan Yahudi David Jerbi’nin bu girişimi büyük tepkiye yol açtı. Libya’da hiçbir sinagog açılmasına izin vermeyeceklerini açıklayan Libyalı protestocular, ülkeye dönmek isteyen Libya asıllı Yahudilere de çeşitli şartlar koştu. Libyalı bir vatandaş Jerbi’nin sinagogu açmasına ilişkin başsavcıya şikayet dilekçesi sunarak bu işin nasıl da bu kadar kolay gerçekleştirildiğinin sorgulanmasını talep etti. Libyalılar bu girişimi devrik lider Kaddafi’nin son kozu olarak yorumladı.

Öfkeli Libyalılar geçtiğimiz Perşembe akşamı başkent Trablus’ta toplanarak Libya Yahudilerinin ülkeye dönme girişimlerini eleştirerek ‘özgür Libya’ topraklarında Yahudi mabetleri inşa edilmesine asla izin vermeyeceklerini vurguladı. Göstericiler, geçtiğimiz Pazar günü ülkeye dönen ve Eski Kent’teki Dar Baishe sinagogunu yeniden açan Libyalı Yahudi David Jerbi’yi Albay Muammer Kaddafi ile ilişkisi olmakla suçladı.

Arap ve yabancı basın mensupların kaldığı Corinthia Hotel’in önünde toplanan Libyalılar, Kaddafi ve adamlarının yenilgiye uğramasından sonra devrik başkanın elindeki son kozu oynadığını, bunun da 1967 yılında Libya’dan ayrılan Yahudiler olduğunu vurguladı. Zira basın organları yayınladıkları haberlerde ısrarla Kaddafi’nin, İsrail vatandaşlığı elde etmiş Libya Yahudileriyle ilişkisi olduğu üzerinde duruyordu.

Dönmek isteyen Yahudilere konan şartlar

Protestocu Libyalılar yayınladıkları bildiride, Libya’ya dönmek isteyen Yahudilere İsrail vatandaşlığından çıkmaları, Siyonizmi ve işgal devletini desteklemediklerini, Filistin hakkının ortadan kaldırılması temeli üzerine kurulu Siyonist çalışma ideolojisini benimsemediklerini, aynı şekilde Kaddafi ile yardımlaşmadıklarını, kendisinden hiçbir şekilde para istemediklerini ispatlamaları ve Filistinli mültecilerin topraklarına dönebilmelerini istemeleri şartı koştu.

Libyalı vatandaş Ahmet Zahir ise Yahudi Jerbi hakkında Başsavcı Abdulaziz El-Hasadi’ye şikayet dilekçesi sundu. Zahir, mesele hakkında soruşturma başlatılmasını, sinagog saldırının nasıl gerçekleştiğinin, Jerbi için saldırıya kimlerin yardım ettiğinin ve bu işi kimlerin kolaylaştırdığının açıklığa kavuşturulmasını talep etti.

Libyalı vatandaş daha sonra şöyle konuştu: ‘Bu girişim, Kaddafi’nin son kozunu ortaya çıkardı. Bu şekilde kendisinin Müslümanların imamı olduğu, bugüne kadar Libya’yı Siyonist planlardan koruduğu ve düşmesiyle gerçeğin ortaya çıktığı mesajını iletmeye çalışıyor.’

Petrol için dönmek istiyorlar

Libyalı Yahudiler tarihi akademik araştırmacısı Süleyman Suviker ise Yahudilerin dönmesinin onaylanmasının ülkeyi birçok sorunla karşı karşıya bırakacağını, buna izin veren yetkililerin yarın –eğer dönmek isterlerse- Mısır’a göçetmiş Ali ve Cevazi aşiretlerinin evlatlarına da hayır diyemeyeceklerini, bu aşiret mensuplarının dönmek için ‘bizim tek suçumuz Türk yönetimini ve vergilerini istemiyoruz’ demekti diyeceklerini dile getirdi.

Suviker El-Cezire.net’e yaptığı açıklamalarda şöyle devam etti: ‘Bu dönme talebinin ardından ekonomik gerekçeler var. Yahudilerin büyük kısmı ülkede petrolün bulunmasından önce İsrail’e göçtü. Bağımsız Libya’da ancak çok azı kaldı.

Araştırmacı akademisyen son senelerde yayınlanan bazı yazılarda Libya’da Yahudilere karşı soykırım yapıldığı iddialarını da eleştirerek bu yazıların Libya’nın tarihi hakkında hiç de doğru olmayan bir imaj ortaya çıkmasına, Libya’ya dönmek isteyen Yahudi okurlarda Libyalılar hakkında olumsuz izlenim oluşmasına yol açtığına dikkat çekti.

Libyalı Yahudi tarafından yeniden açılan sinagogun kapılarının 44 senedir kapalı olduğuna dikkat çekiliyor. Kaddafi’nin düşmesinden sonra ülkeye ilk dönen Yahudi olan Jerbi ise 1967 yılından beri İtalya’da yaşıyordu. Ailesi Libya’dan ayrıldığında kendisi 12 yaşındaydı. Jerbi hedefinin mabedi restore etmek ve inşa edilme gayesinin yerine getirilmesi olduğunu söyledi.

Libya’da sinagog krizi ve yeni döneme dair ipuçları

Libya’ya devrim sonrası dönen bir Yahudi’nin başkent Trablus’taki tek sinagogu açmaya kalkması Libya halkını ayaklandırdı. Protesto için toplanan Libyalılar, bunun Kaddafi’nin bir oyunu olduğunu savundu.