Türkiye-İsrail gerginliğine ABD nasıl bakıyor?

BM Soruşturma Komisyonu'nun raporunun basına sızması ve Türkiye'nin İsrail'le ilgili aldığı sert kararları duyurmasının ardından, konu, bölgedeki iki yakın müttefiki arasındaki her gelişmeye hassasiyet gösteren Amerikan yönetimi kademesinde de doğal olarak önemli yankı buldu, ancak yönetimin üst düzey yetkililerinden gelen ilk açıklamalar, Türkiye-İsrail arasındaki sorunlara dair son yıllarda yapılan açıklamalardan pek farklılık içermezken, bu tutum aradan geçen zamanda da değişmedi.

Örneğin ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Victoria Nuland, Türkiye'nin İsrail ile ilgili kararının hemen ertesinde ABD'nin ilk tepkisi olarak, ülkenin son yıllardaki artık "klişeleşmiş" ifadelerini tekrarlayarak, "iki ülkenin mevcut durumundan kaygılı olduklarını ve iki ülkenin iyi ilişkilerine geri dönmesinin her ikisinin de yararına olduğuna inandıklarını" söylemişti.

ABD Dışişleri Bakanlığının Avrupa ve Avrasya İşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcısı Philip Gordon'un dünkü açıklamaları da Nuland'ın sözlerine göre yeni bir unsur içermedi.

AA muhabirinin sorularını yanıtlayan uzmanlar da ABD yönetimindeki bu "sessizliğe" dikkati çekiyor. Uzmanlar, bunun nedenlerine ilişkin farklı tahminler ortaya koysa da yaşananların ABD'yi de şaşırttığı ve hazırlıksız yakaladığı fikrinde birleşiyorlar.

"ŞU ANDA BAŞKA BİRŞEY SÖYLEMELERİ MÜMKÜN DEĞİL"

Lehigh Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü öğretim üyesi, Türkiye uzmanı Henri Barkey, AA muhabirinin sorularını yanıtlarken, ABD'den somut bir tepki gelmemesiyle ilgili olarak, "Ne söyleyecekler ki? Herhalde bunu aralarında konuşmadılar, düşünmediler. İsterseniz de şaşkınlık deyin. Daha önemlisi, söylenecek ne var? Şu anda başka birşey söylemeleri mümkün değil. ABD hükümeti zaten birçok krizin ağırlığı altında. Dolayısıyla buna ne kadar önem verecek, ne kadar vakit ayıracak bilmiyorum doğrusu" diye konuştu.

ABD'nin önünde iki seçenek bulunduğundan bahseden Barkey, bunlardan birincisinin Türkiye ve İsrail arasında bir taraf seçip, bir tarafla uğraşırken, diğerinden bahsetmemek olduğunu, ancak bunun mümkün olmadığını, ikinci seçenekte ise ABD yönetiminin konuya müdahil olabileceğini, ancak bunun için de yaratıcı ve yeni bir yöntem bulmaları gerektiğini belirtti.

ABD'deki düşünce kuruluşu Alman Marshall Fonu uzmanı Joshua Walker da AA muhabirine, Türkiye ile İsrail arasında yaşanan son olayların ABD'yi de şaşırttığı ve Washington'ın yaşananlara "hazırlıksız" yakalandığı fikrini savundu.

Bu denli duygusal ve hassas bir ikili meselede ABD'nin konuya açıkça müdahil olmasının zor olduğu görüşünü dile getiren Walker, "ABD, eğer talep gelirse tabi ki yardım edecektir, ama önceliği, Türkiye ile İsrail'i yeniden bir araya getirmek için açıkça uyarılar savurmak yerine, sessiz diplomasi ve kapalı kapılar ardında çağrılar şeklinde olacaktır" dedi.

Walker, ABD'nin Ortadoğu'daki iki kritik müttefiki ve bölgedeki iki güçlü demokrasi olmaları nedeniyle Türkiye ile İsrail arasında gerginliğin bu safhaya ulaşmasının zamanlama açısından da çok kötü zamana denk geldiğine dikkati çekti.

Akdeniz'in bir "tutuşma noktası" haline gelmesinin kesinlikle ABD'nin çıkarına olmadığına işaret eden Walker, "Şunu biliyorum; Barack Obama yönetimi Türk-İsrail ilişkilerinde yaşanan gerilemeden derin üzüntü ve hayal kırıklığı duyuyor. ABD yönetiminin, Türkiye ve İsrail'in arasını düzeltmek için elinden geleni yapmakta olduğunu umuyorum" ifadelerini kullandı.

"ABD ÇOK BOŞ BULUNDU"

Türkiye-İsrail ilişkilerine ilişkin olarak ABD'deki uzman çevrelerinde sorulan sorulardan biri de "ABD acaba bu krizi önceden önleyebilir miydi?" şeklinde ortaya çıkıyor.

Barkey'e göre bu sorunun yanıtı "Evet". Barkey, ABD eğer daha aktif olsaydı tüm bunların yaşanmayacağının şüphesiz olduğunu kaydederek, "ABD çok boş bulundu" tespitine yer verdi.

Barkey, ABD'nin kendi içindeki birçok problemi ve etraftaki krizler düşünüldüğünde bunun bir nebze anlaşılabileceğini, ancak Obama yönetiminin göreve geldiği andan itibaren Ortadoğu barış sürecini tamamen (ABD'nin eski Ortadoğu Özel Temsilcisi) George Mitchell'a havale etmesinin ve ardından da beklenen başarısızlığın gelmesinin çok vakit kaybettirdiğini söyledi.

Barkey, "Bir dereceye kadar bu (Türkiye-İsrail ilişkilerindeki bozulma), ABD yönetiminin Ortadoğu barış sürecindeki zaaflarının bir sonucu. Bu bence genel olarak ABD'nin politikasının zayıflığı, geleceği görememesinin bir sonucu" diye konuştu.

AA

Türkiye-İsrail gerginliğine ABD nasıl bakıyor?

Amerikan yönetimi ve ABD çevrelerinin, Türkiye ile İsrail arasındaki son gerginliğe dair şu ana kadarki tepkisinin, üzüntü ve kaygı ifade etme ile her iki tarafa provokasyonlardan kaçınma ve sorunları çözme çağrısı yapmanın ötesine geçmediği gözleniyor.