HABER MERKEZİ / TIMETURK
Umran’ın bu sayısı, Pakistan asıllı Avustralyalı sosyal bilimci Riaz Hassan’ın Müslüman Zihinler kitabını vesile kılarak Müslüman zihinlerin bazı boyutları üzerinde bir tefekkür mahiyetinde.
Hassan’ın, yedi Müslüman ülkede 6000’den fazla kişiyle gerçekleştirmiş olduğu karşılaştırmalı saha araştırması ve anket çalışması, gerek soruları, gerek verilen cevaplar için geliştirilen açıklamalar, Batılı liberal değerleri merkeze alan bir açıklama kalıbı içinde değerlendiriliyor.
Taşımış olduğu bu zihniyet ve yaklaşım problemine karşılık söz konusu çalışma, Müslüman toplumların dününü/bugününü anlama noktasında dikkate değer bilgiler içermekte. Endonezya, Malezya, Pakistan, Mısır, İran, Türkiye ve Kazakistan’da yapılan bu araştırmaya verilen cevaplar, farklı itikadî ve amelî düzeylerdeki üyeleriyle bugünün Müslüman toplumlarına dair önemli bir resim sunuyor.
İslâm’ın iman esaslarına bağlılık, ibadetler, İslâmî yaşayış, toplumsal ve siyasal tutumlar gibi konular üzerine sorulan sorulara verilen cevaplarda, meselâ Kazakistan’da uzun komünist yönetimin inanç ve amel düzeyinde yol açtığı tahrip edici etki çok çarpıcı şekilde karşımıza çıkıyor.
Öte yandan, yine bu anket sorularına verilen cevaplarda Türkiye açısından ortaya çıkan manzaranın, dillere pelesenk olmuş “yüzde 99’u Müslüman olan bu ülke” tanımının gerçekle pek de uyuşmadığı; bilakis, Türkiye’de hatırı sayılır bir yüzdenin Allah’ın varlığı, ölümden sonra hayat, zekat gibi Kur’ânî emirler hakkında şüpheleri olduğu anlaşılıyor.
Orucun en ziyade uyulan İslâmî emir olarak gözüktüğü bu sonuçlarda, namazın, hele ki zekâtın tatbiki bakımından ciddi sıkıntılar olduğu yapılan bire bir anketlerden rahatlıkla anlaşılabiliyor. İslâmi bilincin ve İslâmi kimliğin, ilkelerin ve diniliğin görünüş biçimlerinin anlaşılması noktasında yorumlayıcı ama aynı zamanda tarihselci bir zihin içinden ampirik kanıtlara dayalı bir araştırma yapan Riaz Hassan’la yapılan söyleşi konunun farklı boyutlarını irdeliyor.
Yine onunla aynı paralelde yaklaşımları bulunan Nasr Hamid Ebu Zeyd’le ölümünden önce yapılan son söyleşi de önemli. Abdurrahman Arslan’ın kaleme almış olduğu dosyanın giriş yazısı ise liberal ve neoliberal değerleri merkeze alan açıklama modellerinin dünyayı ve Müslümanları ne yönde dönüştürdüğünü kritik ediyor.
Modernlik karşısında uzun vadeli bir düşünsel değişimi öne alan Seyyid Kutub’u ise Şemsettin Özdemir ile M. Kürşad Atalar değerlendiriyor. “Melezlik” ile “sahihlik” arasındaki mücadele küreselleşmenin Müslüman ümmeti için belki de en önemli sorununu temsil ediyor. Bu bağlamda Abdulvahhab el-Mesiri’nin yaklaşımları üzerinde düşünen Ahmet Dağ’ın yazısı önemli.
Ammar Kılıç genel olarak Arap dünyasında meydana gelen düşünsel akımları geçen ay vefat eden İbrahim Abu Rabi’nin çalışmaları üzerinden değerlendirmekte, bu mesele etrafında serdettiği görüşlerini irdelemekte.
