Filistinlilerin 'Refah Sınır Kapısı' çilesi sürüyor

Göksu Kök *

Yeni Mısır yönetimi, Mayıs ayı sonunda Gazze Şeridi'ne geçişi sağlayan Refah sınır kapısını daimi olarak açtı. Ancak Filistinliler hala sınırı geçmekte sorun yaşıyor.

Mayıs ayı sonunda Refah sınır kapısının açılması, Gazze'ye 4 yıldır uygulanan ambargonun kısmen de olsa hafiflediği izlenimini doğurdu.

Kapının açılmasıyla Gazze Şeridi'nde dar bir bölgede yaşayan 1.5 milyon insanın özgürce dışarı çıkabilmesine imkan tanındığı haberlere konu edildi. Yıllardır kapalı kalan sınır kapısının açılması Mısır’daki yeni yönetimin bir başarısı olarak dillendirildi. Birkaç ay önce Kahire'de Filistinli Hamas ve El Fetih gruplarını bir araya getiren Mısır yönetiminin bu adımı, Mısır’ın Filistin konusunda etkin rol almak istediği, bunun arabuluculuk misyonunu geliştirmek için atılan bir adım olduğu şeklinde yorumlandı.

Kapı açık ama…

Mısır hükümetinin sınırı tamamıyla açtığına dair açıklamasından birkaç hafta sonra sınır dört günlüğüne kapatılmıştı. Geçtiğimiz ay başında Hamas yönetiminin geçişleri dört gün tek taraflı olarak durdurduğu, 8 Haziran Çarşamba gününe kadar geçişlere izin vermediği belirtildi. 4 günün ardından sınırın yeniden “kalıcı olarak” açıldığı iddia edildi.

Hamas tarafından bir Alman haber ajansına yapılan açıklamada ise, Mısırlı yetkililerden alınan, geçişlerin kolaylaştırılacağı yönündeki teminatın ardından, Refah sınır kapısından geçişlerin tekrar başlatılmasının kararlaştırıldığı açıklandı.

Mısır tarafından konu ile ilgili yapılan açıklamada sınırdan günlük geçiş adedinin 400'den 500'e çıkarıldığı ve Hamas yönetimi ile geçişler konusundaki anlaşmazlıkların tamamen ortadan kaldırıldığı ifade edildi.

Refah Sınır Kapısı ile ilgili düzenlemeler tamamlanmış ve kapı sorunsuzca geçişlere açılmış gibi gözükse de bazı örnekler Filistinliler için sınırı geçmenin hayli zor olduğunu ortaya koyuyor.

Şimdi tüm Filistinlilere açılan sınırdan geçmek için vize alınması gerekiyor. Kadın, çocuk ve yaşlılar sınırdan birkaç evrakla geçebilirken, 18-40 yaş arası erkeklerin Mısır vizesi almak için haftalarca uğraşması gerekiyor. Bu vize şimdilik yalnızca Ramallah'tan alınabiliyor. Ancak Gazze'de de bir ofis açılması yönünde adım atıldığı söyleniyor.

Sınırdan haftanın altı günü geçiş sağlanıyor. Ancak geçişlerin mümkün olduğunca engellenmeye çalışıldığı Filistinliler tarafından ifade ediliyor. Filistin ve Mısır arasındaki geçişlerle ilgili diplomatik netlik sağlanmış değil.

Refah sınır kapısında Filistinlilere oldukça kötü muamele edildiği pek çok Filistinli yetkili tarafından dile getiriliyor. Geçtiğimiz haftalarda sınıra giden gazeteciler halktan görüş alarak yaptıkları haberlerde, Filistinlilere sınırda “hayvan muamelesi yapıldığını” yazmıştı.

Filistinlilerin ifadelerine göre sınır görevlileri çocuk, yaşlı demeden herkesi sınırda saatlerce bekletiyor. Sınırda bekleyenlerin tuvalet ve yeme-içme ihtiyaçlarını karşılamaları için uygun bir tesis bulunmuyor. Sınır görevlilerinin kendilerinden su isteyen vatandaşları geri çevirdikleri aktarılıyor. Hiçbir açıklama yapılmadan sınırda saatlerce bekletilen Filistinlilerden bir kısmının geçişine izin verilmiyor ve bu kişiler ülkelerine geri gönderiliyor.

Gazze’ye geri gönderilenlere bir sınır görevlisi eşlik ediyor. Filistinlilerin aktarımlarına göre bu kişilere görevliler tarafından suçlu muamelesi yapılıyor.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 13. maddesine göre herkes, anavatanı da dahil herhangi bir ülkeyi terk edebilir ya da ülkesine dönebilir. Gazze halkı için bu madde senelerdir ihlal ediliyor. Refah kapısı açılmış olmasına rağmen maddenin ihlali sürüyor.

Refah’ın yakın tarihi

Mısır ile Gazze arasında yer alan Refah, Gazze'nin İsrail tarafından kontrol edilmeyen tek sınır kapısı. Kapı, 2004’ten itibaren iki yıl süreyle Avrupa Birliği askerlerinin kontrolü altındaydı. AB, sınırda “AB Refah Sınır Yardım Görevi” (EU BAM Refah) çerçevesinde 70 silahlı personel bulunduruyordu. Ancak 2005 Haziranı’nda İsrail’in Filistin’e başlattığı saldırılar sırasında sınır İsrail askerlerince çevrilmişti. Aylar boyu kapalı tutulan sınırdan altı ayda yalnızca on iki kişi geçmişti. İsrail gerekçe olarak sınırdan Filistin’e silah sevkiyatı yapıldığını göstermişti.

Refah kapısı, Hamas'ın 2007'de Gazze şeridinin denetimini tamamen ele geçirmesinden İsrail tarafından başlatılan abluka ile yeniden kapatıldı. Hamas yetkilileri, Refah’ın kapatılmasının ardından, tekrar açılması için Mısır'a çağrıda bulunmuştu. Hamas, Refah'ın Mısır tarafında bekleyen 6 bin dolayındaki Gazzeli’nin Gazze Şeridi'ne geri dönebilmesi için sınırın açılması gerektiğini çok kez vurgulamıştı.

Taleplerin yerine getirilmemesi üzerine, 23 Ocak 2008’de Hamas, Refah sınır kapısı yakınındaki bir duvarı patlatarak sınırda bir delik açmıştı ve on binlerce Gazzeli Mısır’a akın ederek ihtiyaçlarını satın almıştı.

Kapı, Mübarek döneminde neredeyse tamamen kapalı tutuldu. Yalnızca 12 bin kişilik bir listede adı yer alan bazı iş adamı, öğrenci, yetkili ve ağır hastaların geçişine izin veriliyordu.

İsrail Başbakan yardımcısı Silvan Shalom sınır kapısının açılmasını “tehlikeli” olarak nitelendirmiş ve uluslararası camianın bunu engellemesini istemişti. İsrail yönetimi, Hamas'ın bu kapıdan, Gazze'ye Suriye ve Lübnan'da eğitilmiş teröristler ve silah geçireceğini, bunu engellemenin tek yolunun kapıyı tekrar kapatmak olduğunu vurgulamıştı.
Hatta İsrail’deki ana muhalefet, bundan Netanyahu hükümetini sorumlu tutarak, sınırın açılmasını “Hamas’ı güçlendirecek bir güvenlik zafiyeti” olarak yorumlamıştı.

Refah Kapısı ne ifade ediyor?

İsrail’in kapının açılmasına dair kaygısı yalnızca insan ve silah sevkiyatının artacak olmasından kaynaklı değil. Filistin’e yıllardır abluka uygulayan İsrail, kendi kontrolündeki sınır kapılarının Gazze’nin tek geçiş kapısı olmasını, dolayısıyla bölge ticaretini elinde tutmak istiyor. İsrail ticaretin özellikle kendi kontrolündeki Kerem Şalom kapısı üzerinden yapılmasını temenni ediyor. İsrail, kapının açılması ile, Mısır üzerinden yapılacak ticari faaliyetler ile İsrail’in uyguladığı ablukanın anlamsızlaşmasından endişe ediyor.

Gazze'de yaşayan 1.5 milyon Filistinli için bir anlamda dış dünya ile ana bağlantı kapısı demek olan Refah’ın açılması yıllardır süren ablukanın etkilerini hafifletmek açısından büyük bir adım. Refah’ın açılması, Abluka sebebiyle yıllardır ihtiyaçlarını Mısır sınırında açılan tüneller vasıtasıyla gideren Gazzeliler’in artık Mısır’a rahatça giriş yaparak ticari faaliyette bulunabilecekleri anlamına geliyor.

Gazze’de artık bir “sektör” haline gelen tünel ticareti yıllardır İsrail tarafından engellenmeye çalışılıyor. İsrail’in Gazze’deki tünelleri pek çok kez bombaladığı biliniyor.

Tünellerin son yıllarda, geçmişteki gibi gizlice değil, sanılanın aksine herkesin gözü önünde kazıldığı basına yansımıştı.Yaklaşık bin kişinin tünel kazıcılık ile geçimini sağladığı söyleniyor. Özel sektör gibi işletilen tünellerde en büyük kazancı tüneli işleten sermayedarlar sağlıyor. Tünel işçilerinin ifadesine göre tünel açmak isteyen kişi Refah Belediyesine yüklü bir miktar para yatırıp ruhsat alıyor. Belediye, bu ruhsat karşılığında tünele elektrik hattı çekiyor. Tünel işletmecisi geçirdiği malın niteliğine göre fiyatlandırma yaparak ticari faaliyetleri yürütüyor.

İsrail tarafından bombayla ya da tünel işçilerini öldürmek amacıyla içine gaz sıkılarak yapılan saldırılara rağmen, Gazze’de tünel ticareti son bulmuyor.

İsrail Hava Kuvvetleri eski Komutanı General İdo Nehuştan’ın ,"Bugün vursak, yarın tekrar açacaklar, öbür gün ve sonrası kazmaya devam edecekler" diye bahsettiği tünellerin sayısının dört yüzün üzerinde olduğu belirtiliyor. Bu sayının kapanan ya da çöken tünellerle birlikte iki bini aştığı söyleniyor.

Refah sınır kapısının açılması İsrail ablukasını kıracak, tünelcilik faaliyetlerine de son verecek gibi görünse de Mısırlı yetkililerin Filistinliler için sınır geçişlerini hayli zorlaştırması Gazze’deki durumun çok da değişmediğini gözler önüne seriyor.

* soL.org