Rusya'da hapishaneler polislerle doluyor

Suçluların rüyalarını süsleyecek bir manzara: Rusya'nın batısındaki bu cezaevindeki bütün mahkûmlar (yaklaşık 2 bin kişi) eski polis, savcı, vergi müfettişi, gümrük görevlisi veya yargıçtan oluşuyor. Rus cezaevi yetkilileri geçenlerde nadir bir karar alarak, kamu görevlilerine mahsus olan bu ceza kurumunu gezdirmeyi teklif etti. Amaç buradaki mahkûmlara imtiyaz tanınmadığını göstermek. Yetkililer bazı açılardan iddialarını kanıtlıyor. En azından yaşam koşulları itibarıyla burası da diğer cezaevlerinin çoğu kadar berbat durumda.

Boyanmamış beton duvarların içindeki dikenli teller cezaevi avlusunu ağır ve hafif suç işlemiş olanlar için bölümlere ayırıyor. Fakat Islah Kurumu 13'teki gezinti, yetkililerin belki açığa vurma niyetinde olmadığı bir hususu da gözler önüne seriyor: Mahkûmların büyük çoğunluğu rüşvet almaktan şüphelilere saldırmaya kadar uzanan, meslekleriyle ilgili ihlaller nedeniyle burada. Sorgulama sırasında bir şüpheliyi yumruklayarak dövmekten hapiste olan eski Detektif Andrei V. Şumilov, "Bir suçu araştırırken suç işledim" diyor.

Eski polisler ve yasaları uygulamakla görevli diğer yetkililer için kurulan 10 cezaevi, Stalin sonrası ceza kurumları sisteminde yapılan ve bazı acımasız uygulamaların yaygınlığını azaltan reformun bir mirası niteliğinde. Reformcuların tespit ettiği sorunlardan biri şuydu: Çok sayıda insanın ortak hücrelerde kaldığı cezaevlerinde eski polisler sık sık, devlet görevlilerine kin duyan hücre arkadaşlarının hedefi oluyordu. Bugün polis cezaevleri epey kalabalık. Yetkililere göre bu Devlet Başkanı Dmitri A. Medvedev'in yolsuzluğu ortadan kaldırma gayretinin kanıtı.

Cezaevi Müdürü Sergei B. Svalkin'e göre, bu hapishanede kalan mahkûmların sayısı Sovyet tasarımcılarının amaçladığından 78 kişi fazla ve beş yıl önceki toplam sayıya 500 kişi daha eklenmiş durumda. Bu yılın 1 Şubat'ı itibarıyla 10 cezaevinde toplam 9 bin 023 mahkum kalıyordu. Federal cezaevleri kurumuna göre 2008'e kıyasla yaklaşık bin kişilik bir artış söz konusu. 2008'de hapisteki güvenlik ve yargı görevlilerinin sayısı 8 bin 046 idi.

Geçen ay Parlamento'da durumla ilgili bir konuşma yapan İçişleri Bakanı Raşid G. Nurgaliyev bile, denetimlerin birçok üst düzey polis yetkilisinin açıklanamaz şekilde pahalı mülkler edindiğini gösterdiğini itiraf etti. Nurgaliyev'e göre, yolsuzlukla mücadele komitesinin geçen ilkbaharda ifade vermeye çağırdığı üst düzey yetkililerin üçte birinden fazlası (250 kişiden 94'ü) sorulan sorulara doyurucu cevaplar veremedi.

Izvestia gazetesine göre Nurgaliyev, "Bunlardan daha önce zerre kadar haberimiz yoktu" diyor. Bundan ayrı olarak, soruşturma komitesinin bir üyesi Izvestia'ya söz konusu mülklerin "sadece apartman dairelerinden, dünyanın dört bir köşesindeki muazzam binalara" kadar çeşitlilik gösterdiğini anlatıyor. Islah Kurumu 13, ceza yargısı sisteminin ne kadar sorunlu hale geldiğine dair bir fikir sunuyor. Yedi yıllık hapis cezasının gerekçesini birkaç morluğa sebep olmak şeklinde izah eden Şumilov, tek yaptığının bir araba hırsızlığı çetesini çökertmeye çalışmak olduğunu söylüyor.

Samara Emniyet Teşkilatı'nda Yüzbaşı olan Dmitri V. Rusanov 2006'da bir veterinerden, polis kayıtlarına uyuşturucu kullanıcısı olarak geçirilmemesi karşılığında 10 bin ruble (330 dolar) rüşvet aldığını, o dönemde aylık maaşının 8 bin ruble (295 dolar) olduğunu anlatıyor. Omuzlarını silkerek, "İnsanlar üç kuruş maaşı olan bir işi kaybetmekten endişe duymuyor" diyor. KGB'nin devamı niteliğindeki Federal Güvenlik Servisi'nde yüzbaşı olan ve 2003'te bir kiralık katil işini organize etmeye çalışmaktan ceza alan Georgi V. Azbarov düşük maaş ile vazife başındaki yolsuzluk ve şiddet arasındaki bağlantının açıkça görülmesi gerektiğini söylüyor: "Genç bir adama sen polissin diyorlar, fakat ailesini geçindirmesine yetecek parayı vermiyorlar. Ailesini nasıl besleyeceğinden başka bir şey düşünemiyor.

Öte yandan gücü ve yetkisi de var. Sorun işte buradan kaynaklanıyor" diyor. Azbarov'un yüksek mevkilerdeki yolsuzluk için farklı bir teorisi var. Ona göre savcılar her davanın peşine düşmüyor. Bunun yerine Moskova'daki yetkililer yerel bürokratlara yasadışı yollardan servet yapmaları için açık çek veriyor. Sadece Kremlin'i siyasi açıdan kızdıranların üzerine gidiliyor. Adeta tik haline gelmiş omuz silkme hareketi eşliğinde, "Bu yüzden Islah Kurumu 13'teki arkadaşlarımın ve mahkûmların birçoğunun yolsuzlukla cezalandırılmayı hak ettiğini, ama aynı zamanda siyasi tutsaklar olduğunu düşünüyorum" diye konuşuyor.

(Bu arada not düşmek gerekir: Azbarov kendisinin haksız yere cezalandırıldığını, yolsuzluğa bulaşan bir yerel polis şefi tarafından tuzağa düşürüldüğünü söylüyor.) Islah Kurumu 13 ayrıca mesleki eğitime özel önem veriyor çünkü buradakiler daha önceki görevlerine geri dönemeyecek.

Cezaevi bir dökümhane, resim stüdyosu, makarna fabrikası ve ineklerle tavukların olduğu bir çiftlik işletiyor. Buradaki mahkûmların bileşimine bakıldığında, çoğunun (bin 590 kişi) polis olduğu görülüyor. Fakat 22 icra memuru, 15 Federal Güvenlik Servisi görevlisi, on beş kadar savcı, çeşitli birimlerden vergi müfettişi ve iki de yargıç var. Bu duvarların dışında devam eden yolsuzluğun boyutlarına dair tahminler muhtelif. 2010'da yayınlanan bir İçişleri Bakanlığı raporuna bakılırsa, Rus yetkililer bir önceki yıl 33 milyar dolar tutarında rüşvet aldı.

Bakanlık ortalama rüşvet meblağının 23 bin ruble (bugünkü döviz kuru itibarıyla 851 dolar) olduğunu tahmin ediyor. Polis teşkilatına yönelik hazırlanan ve Şubat'ta Medvedev'in desteğiyle geçirilen yeni bir yasa, kısmen maaşları artırmak suretiyle yolsuzluğu azaltmayı amaçlıyor. Bu yasayla başlatılacak program çerçevesinde, 1 milyon çalışanın yüzde 20'sinin çıkartılması öngörülüyor. Kalanlar ise ayda en az 33 bin ruble (bin 222 dolar) alacak. Diğer değişiklikler genelde kozmetik. Sözgel imi Sovyetlerden kalma "milis" gücü yerine "polis" gücü ismi kullanılacak.

Islah Kurumu 13'teki eski polisler, isim değişikliğinin fazla bir fark yaratmayacağından emin. Eskiden Çelyabinsk kasabasında polislik yapan ve bir şüpheliyi tutuklarken dalağını patlattığı için hapiste olduğunu söyleyen Ruslan A. Aslanov, "Daha önce milistik. Şimdi polisiz. Gerçekte değişen hiçbir şey yok" diyor gülerek.

The New York Times / Sabah