Andrew Finkel *
Sinir krizi geçiren genç kızlar gibi kendine zarar vermeyi kafaya takmış bir şehirde yaşıyorum. İstanbul’un, plastik torbalarla oynarsa boğulabileceğinin farkında olmayan küçük bir çocuğa benzediğini söylemek, belki de daha doğru olur. Ya da şöyle söyleyeyim, eğer şehirler ağlayabilseydi İstanbul’un ayakkabıları sırılsıklam olurdu.
Endişemin kaynağı bir köprü şeklinde beliriyor. Kesin kanaatim üçüncü bir köprünün bu şehre yıkım getireceği yönünde... Biliyorum bazı hesaplara göre bu beni İlerleme Düşmanı yapıyor; ateşle tekerleğin uygarlığın ve aile hayatının sonunu getireceğini düşünen insan misali.
Benden şüphe edenler, köprünün herhangi birimize sağlayacağı zerre kadar faydayı bana göstersin. Trafiğin nereden nereye yönlendirileceğini açıklayan fizibilite çalışmasını göstersin. 2,5 milyon ağaçlı bir yola elektrikli testereyle girmenin kamu yararına olacağına ikna edecek çevresel etki çalışmasını göstersin.
İkinci köprünün, Kavacık’ın bir zamanlar yeşil olan tepelerine yaptığı gibi, üçüncü köprünün de aynı şeyi şehrin arta kalan yeşil alanlarına yapmayacağına ikna edin beni. 100 kilometrelik açık tünel, metro, tren yolunun parasal karşılığı olan altı milyar dolar doğru harcandı mı acaba?
İstanbul, sadece kültürlerin ve kıtaların buluşma noktası olduğu için değil, aynı zamanda ılıman Karadeniz’i ve Akdeniz’e uzanan sıcak bölgeleriyle, iklim sistemlerinden ötürü de emsalsiz bir şehir.
Bu da biyolojik çeşitliliği besleyen kendine özgü bir mikro-iklim yaratıyor. İki bin çeşit bitki var, bunları birçoğu sadece İstanbul bölgesine özgü.
Kıyaslayacak olursak, Büyük Britanya’nın tamamında sadece 1500 tür var. NASA uydularının ikinci köprü üzerindeki termal bölgelerde saptadığı 1,4 derecelik artış, bölgenin inşaatının başladığı 25 yıl öncesine göre daha sıcak olduğunu gösteriyor.
Köprüden yana olanlar, 3. köprünün iklim değişikliğini daha kuzeye taşıyacağını garanti edebilirler mi? Tehdit altında olan sadece bitki örtüsü değil. Yeni termal bölgeler yaratacak, sıcaklığı bir iki derece daha artırdığınızda su havzalarını kurutursunuz ve insan yerleşimlerini tehlikeye atarsınız.
Ve tabii aslında en absürt olanı, bu köprünün, ilk iki köprü üzerindeki trafik yoğunluğunu zerre kadar hafifletmeyecek olması. İstanbul Şehir Planlama Müdürlüğü Başkanı’nın bana dediğine göre, bu nedenle 4. 5. 6. köprü gerekecek. Pek istiyormuş gibi görünmüyordu. Belediyenin bunu istemediği, hemen hemen herkesçe bilinen bir sır.
Başbakan, belediye başkanı olduğu dönemde 3. köprünün şehrin idamı olacağını söylüyordu. Her ne kadar biraz kafa yoran herkes köprünün iyi fikir olmadığını düşünse de birçok insan inşaatın kaçınılmaz olduğunu sanıyor.
Bu nasıl olur?
Böyle bir şey ancak demokratik hesap verme zorunluluğunun yokluğunda mümkün. Sadece herkesin görmezden gelinmesiyle inşa edilebilir.
Meclisten yeni geçen torba yasadaki maddelerden biri, Karayolları genel Müdürlüğü’nü, büyük ihaleler için planlama izni alma zahmetin kurtarıyor.
Mahkemelerin, bir savcıyı, iddianamesini hâkim karşısında savunmaktan muaf tutmasına benziyor bu.
Türkiye’de insanlar yıllarca, gökten helikopter yağdırtan, önde gelen düşünürlere suikast düzenleyen ve genelde halkın iradesini şaşırtmak için komplolar kuran gizli bir Mach the Knife* gibi bir “derin devlet”ten söz etti.
Eskiden derin devlet tahayyülümüz, koyu yeşil güneş gözlüklü, iyice parlatılmış apoletleriyle meymenetsiz bir generale benzerdi. Bugünlerde derin devlet, istediği her şeyi elde edene dek nefesini tutan, boş laf eden ya da çığlık atan açgözlü müteahhidin esiri olmuşa benziyor. Bu kez yapmak istediği ise bir köprücük inşa etmek.
*Mach the Knife: (Bıçak Mack), Bertolt Brecht’in Üç Kuruşluk Opera oyunundaki gangaster.
* Taraf yazarı / İngiliz asıllı gazeteci
