"Kanal İstanbul, geçiş maliyeti açısından Montrö'yü gündeme getirebilir"

Başbakan Tayyip Erdoğan'ın "çılgın proje" olarak nitelenen ve bugün açıkladığı "Kanal İstanbul" projesine ilk tepkiler gelmeye başladı. Kanalın açılmasına ilişkin Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne dikkat çeken TÜRKSAM Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Celalettin Yavuz, anlaşmanın gündeme gelmesini etkileyecek en önemli konunun boğazdan geçiş maliyeti olacağına dikkat çekti. Yavuz, askeri gemilerin geçişi konusunda ise Montrö Boğazlar Analaşması'nın gündeme gelmesinin düşük ihtimalli olduğunu dile getirdi.
    Boğazlardan geçişin Montrö Anlaşması ile düzenlendiğini ve ücret alınmaması gerektiğini belirten Yavuz, bugün sadece kılavuz kaptan talep edenlerin ek bir ücret ödediğini hatırlattı. Montrö'de imzası olan 22 ülkenin onayının alınmasının gerekeceğini dile getiren Yavuz, "Ulaşımda esas olan maliyettir. Geçişler daha ucuz olursa oraya yönlendirilebilirler; ama zorla bir yönlendirme olmaz." dedi.
    Boğazlardan geçişin uluslararası bir anlaşma ile düzenlendiğini ve ücret zorunluluğu olmadığını kaydeden Yavuz, kanaldan para alınması halinde gemilerin boğazdan geçmek isteyeceklerini belirtti. Bu açıdan önemli olanın eğer açılacak yeni kanalın, gemiler için boğazlardan geçişten daha düşük maliyetli olmaması halinde boğazlardan geçmek isteyenin önlenemeyeceğini kaydeden Yavuz, aksi takdirde de Montrö'nün tartışmaya açılabileceğini ifade etti.
    Başbakan Erdoğan'ın gemilerin bekleme maliyetinin azalacağı şeklindeki açıklamasını da değerlendiren Yavuz, gemilerin Marmara'da veya Karadeniz'de hava muhalefetinden dolayı beklediklerine dikkat çekti. Yavuz bu açıdan, poyraz veya şiddetli rüzgâr olması halinde kanalda da bekleme olabileceğini kaydetti.
    Gemilerin kanaldaki süratlerinin de önemli ve belirleyici olacağını ifade eden Yavuz, "Gemiler daha az süratli olursa kaybedeceği zaman önemli olabilir. Gemi taşımacılığında esas olan az maliyetle en az kısa sürede ulaşmaktır. Gemi işletmecileri en ekonomik ve güvenli geçişi uygulamak isteyeceklerdir." dedi.

    PROJE YENİ DEĞİL, DAHA ÖNCE DE BENZERİ VARDI
    Öte yandan Başbakan Erdoğan'ın projesinin yeni bir proje olmadığını söyleyen Doç. Dr. Yavuz, kanalın temelde suni bir kana projesi olduğunu ve daha önce de İzmit Körfezi ile Karadeniz arasında böyle bir projesinin gündeme geldiğini hatırlattı. Bu projeyle boğaz trafiğinin azaltılması ve fırtınalı havalarda boğaz trafiğini rahatlatmasının hedeflendiğini anımsattı. Almanların Kiel Kanalı'nı örnek veren Yavuz, "Türkiye bu kanalı açabileceği için doğrudan kendi hükümdarlığı altında olacak. Yeni bir şey değil." dedi. Yavuz "Montrö'ye herhangi bir sıkıntı olacağını zannetmiyorum. Montrö'ye helal getirmeden trafik düzenlemesi yapılmıştı." dedi.

    ASKERİ GEMİLERİN GEÇİŞİNDE YENİ DÜZENLEME OLMAZ
    Montrö Antlaşması'nın sadece ticari gemilerin değil savaş gemilerinin de geçişini düzenlediğini ve askerî gemilerin geçişinin Türkiye'nin güvenliği açısından da önemli olduğunu kaydeden Doç. Dr. Yavuz, "Askerî gemiler ve ticari gemilerle ilgili iki ayrı düzenleme var ve bu konularda birçok kural var. Kanal yapılsa da bu kurallarda değişme olmaz." ifadelerini kullandı.
    Gürcistan savaşı sırasında Amerikan savaş gemilerinin Karadeniz'e geçmesi konusunun sorun olduğunu hatırlatan TÜRKSAM Başkan Yardımcısı, "ABD bir şekilde girmek istiyor. Bura Bulgaristan ve Romanya'da üsler aldı." dedi.
    Türkiye'nin 2004 yılında ABD'nin buraya girmesini önlemek için Karadeniz Harmoni diye bir oluşum kurduğunu ve Rusya'nın bunu hemen kabul ettiğini kaydeden Yavuz, "ABD'nin düşüncesi NATO çerçevesinde buraya girmek. ABD'nin Karadeniz'e girmesi demek, burada yeniden silahlanma yarışı başlamasına sebep olabilir. Türkiye bunu istemiyor. Bu kanalın yapılması, geçişlerde yeni düzenleme yapılmasını getirmez. Karadeniz'e sahili olmayan gemilerin buraya askeri gemilerin girmesini gerektirmez. Aksi takdirde dostluk ve barış deniz olan Karadeniz'de istikrar bozulabilir." dedi. Yavuz, yine de savaş gemilerinin geçişi konusunun bu kanalla gündeme gelmeyeceğini düşündüğünü dile getirdi.

    SİLİVRİ-ÇATALCA TERCİHİ YANLIŞ OLABİLİR
    Başbakan Erdoğan, yerini açıklamasa da kanalın Silivri-Çatalca bölgesinde olması bekleniyor. Ancak Yavuz, burada açılacak kanalın uzun olacağını, İzmit Körfezi'nden açılacak bir kanalın daha uygun olacağını kaydetti. Burada açılacak bir kanalın Karadeniz'deki limanlardan, Ukrayna'dan gelecek olan gemiler için trafik akışı açısından çok daha kolay olacağını savunan Yavuz, İzmit Körfezi'ndeki kirlenmenin de bu şekilde önüne geçilebileceğini vurguladı.