Samsun demokrasiye geçişte hep siyasetin merkezi oldu

12 Haziran'da yapılacak genel seçimden yola çıkan Samsun Sosyal Bilimler Lisesi öğrencileri, çok partili hayata geçiş sürecinde hükümet-muhalefet ilişkilerini araştırdı. Okulun 9. sınıf öğrencileri, araştırmalarında 1946'dan itibaren başlayan çok partili hayata geçişte Samsun'un birçok siyasi hareketin başlangıcına ev sahipliği yaptığını ortaya çıkardı. Merve Özman ile Buse Sarı, araştırmalarını Orta Öğretim Öğrencileri Arası Araştırma Projeleri Yarışması Samsun Bölge Sergisi'nde sergiliyor.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri başta olmak üzere çok sayıda kütüphanede kaynak taraması yapan Merve Özman ile Buse Sarı, siyaset ve demokrasinin yerleşmesi adına geçmişte kentte neler yaşandığını araştırdı. Milli Kütüphane'den kovulup, telefonlar yüzlerine kapanan öğrenciler, belgelere ulaşmak için çok çaba sarf etti. O dönemlerde yaşananlara tanıklık etmiş kişilerin kapısını çalan öğrenciler, sonunda istedikleri dökümanlara ulaşarak projelendirdi.

Araştırma sonucunda Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) ile Serbest Cumhuriyet Fırkası (SCF)'nın 1 yıllık dönemi hariç 1923-1946 arasında ülkeyi 22 yıl boyunca yöneten iktidarın, muhalefet partilerine alışamadığı ortaya çıktı. Seçimlerde oylar açıktan kullandırılıp gizli sayımla sayıldığı, iktidarın muhalefet partilerini meydanlarda konuşturmadığı ve iktidar-muhalefet ilişkilerinin çok sert geçtiği ve bunun Cumhuriyet rejiminin tam anlamıyla gereklerinin yerine getirilmesini ve demokrasinin yerleşmesini geciktirdiği anlaşıldı. Ayrıca birçok siyasi hareketin ilk şubelerini Samsun'da açtıkları görüldü.

Araştırmaları neticesinde demokrasinin çok engebeli aşamalardan geçerek günümüze ulaştığı gerçeğini bir kez daha gördüklerini dile getiren öğrenci Merve Özman, önemli bir çalışmaya imza attıklarını söyledi. Özman, "Ben daha çok mülakatlarla içli dışlıydım. Kimlere gidebiliriz, görüşebiliriz diye liste yaptık. O listeden sırayla başladım aramaya. Arayıp konumuzu söylediğimizde telefonlar yüzümüze kapatıldı. Zor oldu, ama sonunda 10 tane mülakat yapabildik. Araştırmamızda Demokrat Parti Samsun'da ilk şubesini açıyor. Serbest Cumhuriyet Fırka, 1933 seçimlerini 2 yerde kazanıyor ki birisi Samsun. Yani Samsun'un siyasette önemli bir şehir olduğunu gördük." dedi.

Halkı daha iyi tanımaya başladıklarının altını çizen 9. sınıf öğrencisi Buse Sarı ise "Milli Kütüphane arşivine girmemiz çok zor oldu. 18 yaşından küçük olduğumuz için başta almadılar ve kovalandık. Milli Kütüphane görevlileri, gidin de kurtulalım sizden falan dediler. En kolay girdiğimiz yer Meclis'ti. Güzel bir süreçti. Tarihimizi bilmeden geleceğimize yön veremeyeceğimizi biliyorduk. O mantıkla ülkemiz ve geleceğimiz adına daha güvenle bakmaya başladık. Türkiye şuraya buraya gider gibi saçma sapan korkulara kapılmamaya başladık. Çünkü Türkiye'nin nereden geldiği belli." şeklinde konuştu.

Projenin danışman öğretmeni Civan Çelik, 1924 ile 1950 yılları arasında Samsun'da ilk kez parti teşkilatlarının şube açmaya başladığına dikkat çekti. Çelik, "1946'dan itibaren de artık çok partili hayat başlıyor. Liberal Demokrat Parti, Milli Kalkınma Parti gibi çok sayıda parti kuruluyor. Yine Samsun'da Serbest Fırka'nın şubesinin açıldığı ve seçimlerin kazanıldığı ilk şehir olması (1930) ve 1946'da Demokrat Parti'nin Türkiye'deki ilk şubesinin kurulduğu yer olması bakımından Samsun çok önemli. Samsun'u ziyarete gelen Celal Bayar, Refik Koraltan, Adnan Menderes de Samsun'un ve kendilerine yönelik önemine vurgu yapıyor. Demokrasi anlamında da Samsun, demokrasinin gelişmeye başladığı ve tohumlarının atıldığı ilk şehirdir diyebiliriz." ifadelerini kullandı.