Rus diplomat Molla Ömer'i niçin ziyaret etti?
Hindistanlı eski büyükelçi ve dış politika uzmanı M K Bhadrakumar, 'Molla Ömer'e Rus Ziyaretçi' adlı bu makalesinde Moskova'nın Taliban yönetimiyle iletişim kanalları oluşturmaya çalıştığını yazdı.
15 Yıl Önce Güncellendi
2011-03-25 07:59:15
M K Bhadrakumar* / TİMETURK
Tüm Özbekler gibi o da insanı savunmasız bırakacak bir çekiciliğe haiz. Ayrıca sıkıntılarınızın arasından sizi izleyen Rus tarzı alaylı varyetedeki gibi büyük bir espri anlayışına sahip. İşinin inceliklerini Moskova’daki en iyi okullarda öğrendi.
Tam bir Oryantalist’tir. Bölge uzmanlarına hâkim bir aksan kazandıran Rus diplomasinin uzun seçkin geleneğinden gelerek olduğu şey tam da budur. Hepsi birlikte onlarca yıldır aynı bölgede hizmet veriyorlar. Zaman içerisinde hepsi “yerli” haline geldi. Yerel dili konuşuyorlar, yerel gelenekleri ve ahlakı teneffüs ediyorlar, yerel mutfaktan zevk alıyorlar ve gizli bulgularını St. Petersburg bahçesinde anlatırken ya da Orta Asya satranç tahtasında hamle yaparken iyi vakit geçiriyorlar.
Bu Zamir Nabiyeviç Kabulov’u tanımlamak için belki de en iyi yol. Yetenekli bir Sovyet ve Sovyet-Sonrası diplomat olarak geçen seneye kadar Kabil’deki Rus büyükelçiliği dâhil 34 yıl boyunca sadece Afganistan, İran ve Pakistan’da görev yaptı. Rus Devlet Başkanı Dimitri Medvedev, yeni özel Afganistan temsilcisi için en iyi seçiminin Kabulov olduğuna karar vermek için çok öteye bakmadı. Medvevev, başkanlık kararnamesini Salı günü imzaladı.
Kremlin’in başkanlık kararnameleri, okumak ve tektik için her zaman bir zevk olmuştur. Özellikle Kabulov’unkiler. Kremlin’in kapalı duvarları arasındaki düşünce süreçleri ile ilgili çok şey söylenir. Kabulov’un başkanlık kararnamesi görevini kıdem sırasıyla şu şekilde önceliklendiriyor:
• Yakın zamanda güçlü bir ivme edinen sürdürülebilir Rus-Afgan ilişkilerini sağlama almak.
• Terörizmden ve uyuşturucu-kaynaklı suçlardan arındırılmış barışçıl, bağımsız ve müreffeh bir Afganistan inşası için uluslararası çabalara destek olmak.
• Rusya’nın Afganistan politikasının kurumlar-arası koordinasyonunu pekiştirmek
Kabulov, hatasız şekilde Rus ulusal çıkarlarından Afganistan tarihinin tanımlı bir anındaki öncelikleriyle bölgenin jeopolitiğine kadar tüm yönleriyle Rus-Afgan ilişkilerine odaklanacaktır.
Başkanlık kararnamesi, yeni atanan kişinin referansını “deneyimli bir diplomat ve Oryantalist” olarak tanımlıyor. Sonra, damdan düşer gibi, Kabulov’un “Muhammed Ömer dâhil Kandahar’daki Taliban liderliğiyle Rus pilotların serbest bırakılması görüşmelerinde sürekli bulunduğunu” ekliyor. Bunu söylemeye için gerçekten ihtiyaç yok. Seçkin bir diplomatın kariyerinden tek bir görevi ayırmak neredeyse uygunsuz düşüyor. Fakat yine de söylenmesi gereken her şeyi ifade ediyor.
Kriket sporu jargonuyla, olayın heyecanıyla kişi ceza sahasından bağırmalıdır: “Hovzaat ” (Krikette vuruş sırasında hakeme bağırma şekli). Rus düşünce şekline dipnot ekleyebilecek etrafta hakem var mı? Moskova’nın Taliban liderliğiyle bir kanal açtığını ve Hindikuş’a Şura ile iletişim kurabilecek birini gönderdiğini anlamak için büyük bir beceriye ihtiyaç yok. Pakistanlılar Kabulov’u tanır, İranlılar da bilir, Molla Ömer de. Afgan Devlet Başkanı Hamit Karzai de ona aşina.
Moskova için bu cesur bir hareket. Fakat sonra, başkanlık kararnamesinde “O (Kabulov) Kişisel Cesaret Madalyası, Onur Madalyası, Afganistan’daki başarıları için Halk Madalyası’na uygun görülmüştür. Aynı şekilde Afgan devletinden ödülleri vardır” denilmektedir.
Kabulov’un zihni, bir diplomatın olabileceği kadar açıktır. Kabil’de çalışırken, kolayca kabullenilen bir elçiydi ve hatta Amerikan komutanlar dahi ondan akıl sormak için uğrardı. Kabulov’un esas şikâyeti, Amerikalılar iyi bir dinleyici olmasına rağmen iyi bir öğrenen olmamalarıydı.
Birleşik Devletler’in Sovyetler Birliği’nin 1980’lerdeki işgali esnasında yaptığı hataların aynısını tekrarladığından ve işleri daha karıştıracak şekilde bir zamanlar New York Times’tan John Burns’e “Biz (Rusya) telif haklarına sahip değiliz” dediği gibi Amerikan politikaları kendi hatalarını yaratarak Sovyet hatalarını yenilediklerinden ısrarla bahsetti.
Ortak “Sovyet-Amerikan” hataları arasında şunları gösteriyor:
• Moskova ve Washington ikilisinin “ilk günahı” Afgan direnişini, doğasındaki gücünü, yenilenme kapasitesini, direncini ve sürekliliğini hafife almasıydı. Sovyetler, Afgan mücahitlerinin çocuk oyuncağı olduğunu ve asla Kabil’i tehdit edemeyeceklerini sandı. Amerikalılar da aynı şekilde zannediyor.
• Sovyetler, kırsalda mücahitlere teslim oldu. Bunun, büyük şehirlerdeki kontrol ellerinde olduğu sürece savaşta bir fark oluşturmayacağını hesaplıyorlardı. ABD’de aynı şeyi yapıyor. Fakat direnişin, kalbi, ruhu ve can damarı kırsalda bulunuyor.
• En önemlisi, Sovyetler Afgan halkının ülkelerinin yabancı işgaline karşı doğuştan gelen düşmanlığını gözden kaçırdı. Amerikalılar da, 2001’de Taliban rejimini devirme amacını gerçekleştirmenin ardından kalıp çıkmayarak aynı hatayı yapıyor. Yapılacak doğru şey, Kasım 2011’de gelen rejime iktidarı teslim etmek ve Afganlıların kendi kendilerine çözmelerine izin vermekti.
• Sovyetler, mücahit tehdidi genişlediğinde Amerikalılarla aynı ikilemle yüzleşti: yeterli insan gücüne sahip değillerdi. Bu nedenle, sivil kayıplarda büyük “tali zararlara” yol açan agresif askeri güce dönüşen daha büyük ateş gücü getirdiler. Sonuç yerel halkta derin bir yabancılaşma ve mücahitlerin güçlenmesi meydana geldi.
Kabulov, asla durumu kurtarmak için tek yolun hızlıca olayı Afganlaştırmak olduğunu asla saklamadı. Rus politikaları, artan şekilde Kabil hükümeti ile ikili ilişkilerin canlandırılması yönünde değişiyor ve Afganistan’daki Sovyet-dönemi projeleri yeniden hayata geçirerek ekonomik bağlam gücü ekliyor. Bunu gerçekleştirirken, Rus diplomasisi ABD-Rusya sıfırlanmasıyla uyum sağlayarak, bağlantı sağlıyor ve sinerji geliştiriyor.
Moskova, Taliban yönetimiyle de iletişim kanalları oluşturuyor. Kabulov, mücahitlerin elindeki Sovyet esirlerin serbest bırakılması için 1995’te Kandahar’daki Taliban liderliği yapılan hassas görüşmelere iştirak etmişti. Süreç içinde, Pakistan İstihbarat Servisi dışında Molla Ömer’le yüz yüze gelen bir avuç kişiden biriydi.
İşe bakın ki Amerikalı diplomatlar, o zamanlar Moskova ile Kandahar arasındaki görüşmelere yardımcı oldu Belki, Kabulov bunu ödeyebilir. Hiç olmazsa İslamabad’ın Molla Ömer’le kuracağı ilişkilerde şevkli bir yardımcı olduğunu ve olacağını bilir. İslamabad’dakiler arasında tanınmış bir simadır.
* Büyükelçi M K Bhadrakumar, Hindistan Dışişleri’nde deneyimli bir diplomattır. Sovyetler Birliği, Güney Kore, Sri Lanka, Almanya, Afganistan, Pakistan, Özbekistan, Kuveyt ve Türkiye’de görev almıştır.
Bu makale Oğuz Eser tarafından Timeturk.Com için tercüme edilmiştir.
SON VİDEO HABER
Haber Ara