Oğuz Eser / TİMETURK
Bilim insanları dünyanın manyetik alanının sürekli değiştiğini uzun zamandır biliyor. Ancak bu değişimin nedeni ve mekanizmaları hala tam anlaşılmış değil. 1904’te Ronald Amudsen’in keşfinden bu yana gezegenin kuzey kutbu tam 50 km yer değiştirdi. Ortalama her sene 10 km yer değiştiren kutup noktasının son senelerdeki ivmesinin 40 km’ye ulaştığı bildirildi.
Kanada Jeoloji Araştırmaları’ndan Larry Newitt, NASA’ya yaptığı açıklamada, kuzey kutbu noktasının önümüzdeki birkaç on yılda Kuzey Amerika’ya ve Sibirya’ya ulaşacağını söyledi. Kuzey kutbunun takip etmekle görevli Newitt, “Normalde her birkaç senede bir kutbun yerini buluyorduk. Ancak bu değişim hızı ile elimizi daha çabuk tutmalıyız” dedi.
Dünyanın manyetik alanının sadece konumu değil aynı zamanda gücü de azalıyor. Bir önceki yüzyıla göre gezegenin manyetik alanı yüzde 10 daha zayıfladı. Her 10 yılda bir Afrika’daki pusulaların iğnesi bir derece sapıyor.
Kutup noktası sadece sapmakla kalmıyor aynı zamanda tamamen yer de değiştiriyor. Yani Kuzey Kutbu Güney Kutbu oluyor. Bunun başka bir anlamı da Batı’nın Doğu olması. Ancak bu tam yer değiştirme tamamen rastlantısal ve hiçbir şekilde tahmin edilemiyor. Bir sabah uyandığımızda güneş aynı yerden doğuyormuş gibi görünecek ancak gezegene göre artık Batı’dan doğmuş olacak.
Bilim insanları eski kayaları inceleyerek gezegenin tarihinde bu tür yer değiştirmelerin izlerini de buluyor. Ortalama 300 bin yılda bir dünyanın Doğu’su Batı haline geliyor. En son yer değiştirme üzerinden ise 780 bin yıl geçmiş. İstatistiklere göre bu, her an güneşin Batı’dan doğabileceği anlamına geliyor.
Dünyanın manyetik alanının nedeni çekirdeğindeki demir kütlesi. Ayın büyüklüğünden yüzde 30 daha az olan bu kütle üzerinde yine erimiş demir okyanusu bulunuyor. Manyetik alan da bu demir okyanusundan kaynaklanıyor.
Tam yer değiştirmeler yaklaşık bir-iki bin yıl sürüyor. Bu süreçte kutup noktaları rastgele ortaya çıkabiliyor. Dünyayı dış uzaydan gelen zararlı ışınımlardan korumayı sürdürse de, tam yer değişimler esnasında gezegenin birden fazla kuzey-güney kutup noktaları oluşuyor. Yani Doğular ve Batılar.
