Emin KAMURİYE / Lübnan gazetesi El Nehar
Zeheb, 1985'teki halk ayaklanmasıyla başkan Cafer Numeyri'yi devirmesi sonrası askerî konseyinin eline geçen iktidarı söz verdiği üzere sivillere teslim etmişti.
Zeheb, tekrarlanmayacak eşsiz bir örnek. Zira askerî ve siyasî rütbelerin en yükseğine ulaşan bir Arap askerinin bu rütbeleri bırakması nadirdir. Zeheb başkanlığı bıraktı, yardım işlerine yoğunlaştı ve unutuldu; ancak vicdanı ve kalbi rahat.
Mısır Ordu Konseyi, Mısır devrimi sonrası üstlendiği iktidar mevkilerini demokratik yollarla seçilmiş devlet başkanı ve parlamentoya teslim edeceği sözünü verdi. Baskın görüş, ordunun hesapta olmayan şeyler yaşanmadığı takdirde sözünde duracağı ve belirlenen tarihte iktidarı sivillere devredeceği yönünde. Fakat ordu kışlaya ve sınırlara dönmekle yetinir mi, komutanları veya genelkurmay başkanı kendilerini yazıya, avlanmaya veya yardım işlerine verir mi, siyaseti siyasetçilere, eski ve yeni uzmanlarına bırakır mı? Baskın kanaat 'hayır' diyor.
Asker, Mısır siyasi hayatında ön sıralarda yer almasa da hep vardı. Bu durum askerî konseyin devrimin patlamasının temel sebebi ve kaldıracı olan çok acil talebine karşın acil olmayan genel siyasi bir konuya öncelik vermesinde açıkça görüldü. Zira konsey 4 No'lu açıklamasında dışarıyı ve özellikle de Washington ve İsrail'i rahatlatmak için 'uluslararası ve bölgesel anlaşmalara ve hassaten Camp David anlaşmasına saygı gösterileceğini' taahhüt etti. Belanın başı olan anayasanın askıya alınmasını, parlamento ve şûra konseyinin feshedilmesi konusunu 5 No'lu açıklamaya bıraktı. Halk öfkesinin ve protestoların sebebi olan hükümetin feshedilmesinde de acele etmedi. Sanki böylelikle ordu 'genel siyasi çıta konusu benim elimde olacak' diyor ve günlük hükümet işlerinin idaresini sivillere bırakıyor.
Peki güçlü, etkin ve iliklerine kadar siyaset ve ekonomiye girmiş Mısır ordusu bugün dünyada bilinen modellerden hangisini örnek alacak? Türk modelini mi Cezayir modelini mi? Cezayir modelinde ordu siyasi sahanın tamamen dışında, ancak siyasi hayatta olan biten her şeye hakim. Bir orman bekçisinin ordunun bilgisi olmadan bir yerden başka bir yere nakli mümkün değil. Zira hiç kimsenin nezihliğini yaralamayacağı 'demokratik seçimlerde' milletvekilleri ve bakanları atayan ordu. Partilerin boyutunu, ağırlıklarını, siyasi iklim ihtiyaçlar ve zaruretlere göre konumlarını belirleyen ordu. Fakat bu modelin bir benzeri yok ve başka bir yerde uygulanması mümkün değil. Çünkü Cezayir ordusu tür itibarıyla tek. Devletler genelde ordular inşa ederler, ancak Cezayir ordusu yıkıcı kurtuluş savaşının etkisini çorak topraklar olarak teslim alması sonrası devleti inşa etti.
Geriye ise Erdoğan ve partisinin iktidara gelmesiyle ve reformlar etrafında acı çekişmeye girmesiyle aşamalı olarak değişmeden önceki Türk ordusu modeli kalıyor. Türk ordusu devletin merkezinde ve genel siyasi sahnenin bir parçası idi. Görevi ise Atatürkçülüğü, laikliği, devletin berraklığını ve sınırlarını korumaktı. Hal böyleyken günlük konuların idaresi sivillere, genelde karışıklığın olmadığı seçimlerde iktidar ve koltuk için yarışan partilere bırakıldı. Kazanan, hükümeti kurar ve belirli bir oranda siyasi hareket özgürlüğünden beslenir.
Mısır ordusunun destekçisi Washington, Mısır için bu modeli yeğliyor: Halk özgürlük, demokrasi, temsilcilerini ve hükümeti seçme hakkından besleniyor. Bu hak uzun yıllar yasaklanmıştı. Ordu genel siyaset biçiminin garantörü oluyor ve bu önemli stratejik bölgedeki dengeleri altüst edecek devrimci darbeleri engelliyor. Bu model ayrıca ordularına güvenen ve bazı güçlerin girebileceği hesap edilmemiş maceralardan endişelenen bir grup Mısırlının istediği seçenek.
Fakat sorun, Türk modelinin yeni Türkiye'yi kuran 'Atatürk devriminde' eksen rolü olan bir ordunun icat edilmesine katkıda bulunması. Fakat Mısır ordusu yeni Mısır devriminde ilave bir role sahip. Devrimciler kendi devrimlerine sonradan katılan ordunun tam vesayetini nasıl kabul edebilir? Acaba koruyan, kucak açan ancak muhafazakâr olan bir ordu ile kapsamlı değişim isteyen devrimci sivilleri uzlaştıracak yeni bir Mısır modeli icat edilebilir mi?
Zaman
