Bu ifadeler Afganistan için de kullanılacaktı oysa… Pakistan kökenli doktoru bu Cuma günü Washington’da onu 21 saat sürecek, ancak masadan kalkamayacağı bir operasyon için uyutacağında, Amerikan diplomasisinin sembolü haline gelmiş 69 yaşındaki Richard Holbrooke ona şöyle demişti : Afganistan’daki savaşa bir son vermelisiniz.
Başkan Obama’nın Afganistan özel temsilcisi sıfatıyla direnişle mücadele operasyonunun sivil kanadının sorumluluğunu alan Holbrooke’un bizzat kendisinin yerine getirmeye giriştiği bir görevdi bu. Afgan dağları, Kabil ve İslamabad’ın iktidar odakları ve sorunla alakalı tüm diğer başkentler arasında mekik dokuyarak geçen yıpratıcı iki yıllık gayretinin ardından, bu büyük Amerikan diplomatı Pazartesi akşamı, zorlu görevini hayata geçirmek nasip olmadan, aort yırtılmasına yenik düştü.
« Diplomasi’nin Üstadı »
Holbrooke’un ölümü Afganistan’da Amerikalılar tarafından yürütülen direnişle mücadele stratejisinin en zorlu boyutu üzerinde derin bir boşluk meydana getirdi. Birlikler taktik düzeyde kazanımlar elde ederken, Holbrooke da uzun vadede istikrarın sağlanması açısından olmazsa olmaz niteliğindeki ülkenin yeniden inşasına yönelik çalışmaları denetliyordu. Holbrooke, Amerikan Büyükelçisi Karl Eieknberry ile birlikte Hamid Karzai’nin sorumluluklarını yerine getirmesini sağlamak ve Afgan liderini hükümet içindeki iliklerine kadar işlemiş yolsuzluğa karşı mücadeleye zorlamak üzere bölgede en ön safta mücadele ediyordu. Pakistan’la ortaklığın daha güçlü kılınması için bu ülkeye Amerikan ekonomik yardımlarının yapılmasına yönelik programların müzakere edilmesini ve savaştan çıkışı hedefleyen bölgesel stratejinin de mimarlığını yapmıştı.
Muhataplarına karşı kullandığı diplomatik nitelikten uzak tavrı ve bir dereceye kadar gösterdiği kibirli yaklaşımı Afgan, Pakistanlı yöneticiler ve hatta Amerikan ordusuyla gerginlikler yaşamasına sebep olmuştur. Ancak Barack Obama ve Hillary Clinton oldukça riskli olan bu bölgede, Holbrooke’un çatışmalar konusundaki geniş tecrübesi ile sahip olduğu enerji ve etkileyiciliğinin eksikliğini hissedeceklerdir. Nitekim « Amerikan diplomasisinin üstadının » ölümü sebebiyle Pazartesi açıklama yapan Obama « Hiç durmadı, hiç vazgeçmedi, zira gerçekten üzerine gittiğiniz ve tarafların karşılıklı menfaatleri çerçevesinde hareket ettiğiniz takdirde… savaşların biteceğine ve barışın güçlendirileceğine inandı hep. » ifadelerini kullandı.
1941 yılında Alman ve Polonya Yahudisi göçmen anne ve babadan dünyaya gelen Richard Holbrooke’un çocukluğundan bu yana ömrü, Kennedy ve Johnson döneminde dışişleri bakanı olarak görev yapan Dean Rusk ile aile dostluğu sayesinde, yüksek diplomasi koridorlarında geçti. 1963’te diplomasi dünyasına adımını atmasının ardından Mekong deltasın üzerine çalışan USAID kalkınma ajansında görevlendirilen aktör gibi bir fiziğe sahip heybetli Holbrooke kendini yaklaşık on yıl boyunca Amerika’nın başını kurtaramayacağı bir sorunun ön cephesinde buldu. Bulunduğu mevkiden yolladığı telgraflar kısa bir zamanda Saigon’daki Amerikan Büyükelçisi’nin dikkatini çekmesine sebep olmuş sonrasında ise buraya transfer edilmiştir. Yaklaşık üç yıl sonra da keskin kalemi ve kıvrak zekasıyla Johnson döneminde Beyaz Saray diplomasi ekibine katılmış Vietnam çıkmazıyla ilgilenmeye başlamıştır. Yaşamında büyük bir riz bırakan ve askeri müdahalelere şüpheyle bakmaya sevk eden bir tecrübe olacaktır bu onun için.
Dayton’da Yükselen İsim
Yine de, bir demokrat olan Richard Holbrooke hiçbir zaman saf bir güvercin olmamış, en zorlu savaşların bitirilmesi için güç ile diplomasinin beraber kullanılmasının ehemmiyetini pek ala anlamıştır. Eski Yugoslavya’da meydana gelen çatışmalar sırasında Batı’nın pasif tutumunu en çok eleştirenlerden biri olmuş, lafını esirgemeksizin bu durumu « Batı’nın 1930’lardan bu yana topyekûn yaptığı en büyük hata » olarak nitelendirmiştir. 1995 yılına gelindiğinde Holbrooke Dayton’da, Bosna savaşına son verme ve Sırplar, Hırvatlar ve Müslümanlar arasında zorlu bir barış anlaşmasını hayata geçirmeye yönelik müzakereleri ustalıkla yürütmüş ve bu sayede zirve yapmıştır.
O dönemde düşmanları Holbrooke’un görüşmeler sırasında savaşın başlıca sorumlusu olan Slobodon Miloseviç’e güvenmesini eleştirmiş realist Holbrooke ise cevaben « hiçbir zaman ahlaksız yöneticilerle konuşacak bir ruh hali içinde girmediğini » belirtmiştir. Senatör John Kerry Pazartesi günü şöyle demişti onun için : «O binlerce hayatı kurtardı.»
Çeviren: Zeynel Kılınç
(Le Figaro, 15 Aralık 2010, La mort d'Holbrooke affecte la stratégie afghane d'Obama)
Ekopolitik
