Çırağan Sarayı'nda düzenlenen zirveye Cumhurbaşkanı Gül'ün yanı sıra İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani, Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, diğer cumhurbaşkanları ve üst düzey yetkililer katıldı. Cumhurbaşkanları salonda yerini aldıktan sonra İstiklal Marşı okundu. Zirve, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün konuşmasıyla başladı.
İRNA haber ajansının "İstanbul'daki EİT liderler zirvesinin önemi" başlığıyla yayımlanan haber analizde şunlara yer verildi;
Ekonomik İş Birliği Örgütü (EİT) üyesi on ülke liderinin İstanbul’daki zirveye katılması, üye ülkelerin bölgesel koordinasyonu güçlendirme ve bölge dışı müdahalelerin önünü kesme konusundaki kararlılığını gösteriyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün ev sahipliğinde yapılacak EİT Zirvesi, İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve diğer üye ülke liderlerinin katılmasıyla perşembe günü İstanbul’da yapılacak.
EİT başkanlığını İran yürütüyor ve İstanbul Zirvesi'nin ardından dönem başkanlığını Türkiye üstlenecek.
İki yıl önce Tahran’daki EİT zirvesine ev sahipliği yapan Ahmedinejad, örgütün başkanlığını Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e devraldı.
Abdullah Gül, çarşamba gecesi 11. EİT Zirvesine katılan liderler onuruna akşam yemeği verecek. Zirvesi, perşembe günü başlayacak ve cuma öğlene kadar sürecek.
EİT üyesi ülkelerin üst düzey uzmanlık toplantısı dün İstanbul’da yapıldı. Bugün de EİT’in en üst yürütme merci olan EİT Dışişleri Bakanları Konseyi toplantısı Ahmet Davutoğlu'nun ev sahipliğinde yapılacak.
EİT Dışişleri Bakanları Konseyi toplantısında İran’ı Ali Ekber Salihi temsil edecek.
Salihi, Dışişleri Bakanı olduktan sonra bu, katıldığı ilk uluslararası toplantı olacak. EİT her ne kadar ekonomik bir örgüt olsa da Dışişleri Bakanları Konseyi adı altında bir toplantının yapılması, en yüksek karar alma ve yürütme merci olarak ağır görevleri üstlenmesi, aslında bölgesel siyasi koordinasyon ve iş birliğinin gerekliliğine vurgu yapıyor.
Uluslararası düzendeki çok hassas bir dönemde yapılacak olan EİT 19. Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı, bölgesel ve uluslararası meselelerdeki görüşmelerin ve müzakere sonuçlarının EİT Zirvesine iletilmesi açısından paha biçilmez bir fırsattır.
Zirvenin en önemli gündem maddelerini, üye ülkeler arasındaki elektrik bağlantısı, Afganistan’ın yeniden yapılandırılması, uyuşturucuyla mücadele, EİT’in on yıllık çalışma programı, EİT’in diğer bölgesel ve uluslararası örgütlerle ilişkisi ve uluslararası gelişmeler ışığında EİT’in iş birliği vizyonu oluşturuyor.
Toplantıya katılacak liderlerin ikili görüşmelerde bulunmaları da bekleniyor.
Uluslararası ilişkiler uzmanlarına göre İstanbul’daki EİT 11. liderler zirvesine İran ve Türkiye gibi bölgesel güçler ve önemli ülkelerin liderlerinin katılması, bölgesel ve uluslararası düzeydeki şaşırtıcı gelişmeleri dikkate aldığımızda çok önemli bir olaydır ve bölgenin hayati meseleleri ve siyasi mevzuları konusunda bölgesel diyaloglar için de değerli bir fırsattır.
Bu çerçevede İran ve Türkiye arasındaki ilişkilerin gelişme süreci açısından Ahmedinejad ve Gül’ün görüşmesi diğer görüşmelerden daha fazla ilgi çekebilir.
--EİT Yapısına ve Çalışmalarına Bir Bakış--
EİT, devletler arasında bölgesel bir örgüttür. 1985 yılında İran, Pakistan ve Türkiye tarafından, üye ülkeler arasında ekonomi, teknik ve kültürel iş birliğini yaymak amacıyla kuruldu.
Aslında EİT, Bölgesel Bayındırlık İş Birliği Örgütünün (RCD) alternatifidir. RCD’nin 1964-1979 yıllarında somut olarak bir işleyişi yoktu ve 1985 yılında bu örgütün adı EİT olarak değiştirildi.
1992 yılında İzmir’de yapılan liderler zirvesinde yedi ülke daha üye oldu. Böylece EİT, büyük ve önemli bir bölgesel örgüte dönüştü.
EİT, nüfus ve genişlik açısından dünyada ikinci bölgesel iş birliği örgütü sayılıyor. Faaliyet alanı 7 milyon 211 bin kilometre karedir ve 350 milyon kişiyi kapsıyor.
İran, Pakistan, Türkiye, Kazakistan, Afganistan, Azerbaycan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan EİT üyesi ülkelerdir.
İzmir anlaşmasına göre; liderler zirvesi, bakanlar konseyi, daimi temsilciler konseyi ve bölgesel planlama konseyi teşkilatın en önemli organlarıdır.
EİT’in Tahran merkezli bir genel sekreterliği de var ve başında da bir genel sekreter bulunuyor.
Genel Sekreterlikte 60 kişi çalışıyor ve bunların yüzde 35’i İran vatandaşı. Genel Sekreter, Bakanlar Konseyi tarafından dört yıllık bir süre için atanıyor.
EİT, bölgesel iş birliğin geliştirilmesi için gerekli araç gereçlere sahip önemli bir örgüttür. Teşkilatın en önemli araç gereçleri arasında bölgesel kuruluşlar ve uzmanlaşmış kurumlardır.
Söz konusu kuruluşlar özel alanlarda iş birliği için oluştu. Bunların sayısı ve niteliği bakanlar konseyi tarafından belirleniyor.
İstanbul’daki EİT 11. liderler zirvesinin en önemli çalışmalarından biri, 2015 vizyon belgesidir ve bu belgede, üye ülkelerin iş birliğinin yol haritası çizilmektedir.
Teşkilatın belirlenen hedeflerinin gerçekleşmesi yönünde iş birliği anlaşmaları da imzalandı. En önemlisi şunlardır;
Transit Taşımacılık Çerçeve Anlaşması: 9 Mayıs 1998'te Almatı’da Özbekistan dışındaki diğer tüm üye ülkeler tarafından imzalandı ve 19 Mayıs 2006 tarihinde imzalayan ülkelerin onayından sonra uygulamaya koyuldu.
Ticaret Transiti Çerçeve Anlaşması: 15 Mart 1995'te İslamabad’da Afganistan ve Özbekistan dışındaki diğer üye ülkeler tarafından imzalandı.
Ticari Vize Kolaylığı Anlaşması: 15 Mart 1995'te İslamabad’da Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan dışında diğer üye ülkeler tarafından imzalandı. Daha sonra beş ülke liderinin onaylamasıyla 2002 yılında hayata geçti.
Ticaret ve Kalkınma Bankası’nın Kurulması Anlaşması: 15 Mart 1995'te İran, Pakistan ve Türkiye temsilcileri arasında imzalandı. Daha sonra da üç ülke liderinin onaylamasıyla 3 Ağustos 2005 tarihinde hayata geçti.
Ticari İş Birliği Çerçeve Anlaşması: 6 Mart 2000'te Tahran’da, Türkmenistan ve Özbekistan dışındaki diğer sekiz ülke temsilcileri tarafından imzalandı ve altı üye ülkenin onaylamasıyla hayata geçti.
Ticari Anlaşma: 17 Temmuz 2003'te İslamabad’da Afganistan, İran, Pakistan, Tacikistan ve Türkiye temsilcileri tarafından imzalandı ve daha sonra 24 Nisan 2008 tarihinde beş ülkenin onay vermesiyle yürürlüğe girdi.
Karşılıklı Yatırımları Destekleme ve Teşvik Etme Anlaşması: 7 Temmuz 2005'te İstanbul’da Afganistan, Azerbaycan, İran ve Türkiye tarafından imzalandı ancak bugüne
kadar imzalanan ülkeler tarafından onaylanmadığından uygulama aşamasına gelmedi.
Kaçakçılık ve Gümrük Dolandırıcılık Veritabanlı Bankanın Kurulması Anlaşması: 7
Temmuz 2005'te İstanbul’da altı üye ülke tarafından imzalandı ancak onaylanmadığı için henüz yürürlüğe girmedi.
EİT Sigortacılık Kolejinin Kurulması Protokolü: 15 Mart 1995'te üç kurucu üye olan İran, Türkiye ve Pakistan tarafından imzalandı ve hemen yürürlüğe girdi.
Kaynak: TİMETURK, AA ve BYEGM
