Erzincan'ın kuzeydoğu bölümünde yer alan volkan konilerinden Altıntepe'de 1959'da Ankara Üniversitesi Öğretim üyelerinden merhum Prof. Dr. Tahsin Özgüç tarafından yapılan 10 yıllık kazıda, Urartu kültürünün ünik örneklerini oluşturan mimari yapılar ortaya çıkarıldı. Tapınak, Apadana (kabul salonu), yer altına itinalı bir biçimde örme taşlardan yapılan 3 adet mezar, açık hava tapınağı çıkarılan kazılar sonrası Altıntepe Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devredildi. Bir süre bekçi nezaretinde korunan kale, bekçinin vefatının ardından başka görevli atanmaması dolayısıyla sahipsiz kaldı. Bu süreçte ise Altıntepe'de define bulma ümidi ile yapılan kazılar tarihi mekâna önemli tahribatlar verdi.
URARTU VE BİZANS DÖNEMİNİ İÇİNDE BARINDIRIYOR
Altıntepe'deki ikinci dönem kazı ve onarım çalışmalarına ise 2003 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı adına Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim üyelerinden Prof. Dr. Mehmet Karaosmanoğlu tarafından yeniden başlandı.
İkinci dönem kazılarıyla birlikte Altıntepe, Urartu kültürüne mimari olarak sunduğu yeniliklerle uluslararası anlamda adını duyurdu. Altıntepe'nin doğu eteğinde bir burun üzerine kurulan kilise, iç kaledeki tüm yapıların altından geçen Urartu dönemine ait kanalizasyon sistemi, tapınağın doğusunda yer alan ve devasa pitosların bulunduğu depo binası, ikinci dönem kazılarıyla ortaya çıkarılan ve kendi kültürü içinde ilk olma özelliği taşıyan yapılardan. Ayrıca, ilk dönem kazılarıyla ortaya çıkarılan ancak dönemi konusunda bilim dünyasında tartışmalara yol açan Apadana yapısıyla ilgili çözümlemeler de ikinci dönem kazılarıyla ortaya konulmuştu.
TABANI MOZAİKLERLE KAPLI KİLİSE, YERLİ VE YABANCI TURİSTLERİN İLGİSİNİ ÇEKECEK
Doğu Anadolu Bölgesi'nde tek örnek olan tabanı mozaikli kilisenin kazı ve onarım çalışmaları ise 2008 yılından itibaren devam ediyor. 2009 yılında üzeri çatıyla kapatılan kilisenin duvar kalıntıları, derz aralarının yenilenmesi ve duvar üstlerinin sağlamlaştırma çalışmaları ise tamamlandı. Kilisenin etrafı, 2009 yılında Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun oluruyla kapatılmaya başlandı. Bu alanda acil müdahale gerektiren mozaik döşemenin ise sadece beşte biri onarılabildi. Altıntepe Kalesi'ne gelecek olan yerli-yabancı turistlerin ilgisini çekeceği düşüncesi ile mozaiklerin hızlı bir şekilde tamamlanması için çalışmalarda ise sona gelindi. Bizans kilisesindeki mozaikler için Vali Abdulkadir Demir'in girişimleri sonucu, onarım çalışmaları için gerekli izinler alınarak, 2011 yılında yapımı tamamlanacak ve söz konusu alanın etrafı şeffaf malzemeyle kapatılacak.
Altıntepe Kalesi'ni her ziyaret ettiğinde bu bölgenin Erzincan için son derece önemli bir tarihi mekân olduğunu vurgulayan Vali Abdulkadir Demir, "Erzincan deprem bölgesi. Özellikle 1939 depremiyle Erzincan'ın sahip olduğu pek çok tarihi eser yerle bir olmuş. Dolayısıyla, Altıntepe'nin yaşaması ve gelen yerli yabancı turistlere sunulabilmesi anlamında son derece önemli tek eser, onun için burayı çok önemsiyoruz. Bu güzellikleri insanımızla paylaşmak istiyoruz. Bu tarihi mekânı ayağa kaldırmak için çalışmalar yapılıyor. Sadece burası değil, Erzincan'da bulunan diğer tarihi mekânlarda da çalışmalar devam ediyor." dedi.
