Yurtdışına sandık konulmasının önünde anayasal bir engel bulunmamasına rağmen, kanunî ve idarî bir düzenleme yapılmadığı için gurbetçi seçmenlerin sadece yüzde 40'ının oyu sonuçlara yansıyor. Gurbetçiler, diğer ülkelerdeki benzer uygulamalar için YSK ve Meclis'ten düzenleme bekliyor.
Türkiye yurtdışına sandık koyup koymamayı tartışırken birçok ülkede yurtdışı seçmenler elçilik ve konsolosluklara konulan sandıklarda oyunu kullanabiliyor. Elektronik yöntemle ya da mektupla oy kullanmak da uygulanan yöntemler arasında bulunuyor. İsviçre ile Estonya, seçmenlerine internet üzerinden oy kullandırıyor. Almanya, ABD, Bulgaristan ve İtalya gibi birçok ülke ise yurtdışındaki vatandaşları için konsolosluk ve büyükelçiliklerine seçim sandığı koyuyor. Almanya, yurtdışındaki seçmenlerine posta yoluyla oy kullanma imkânı sağlıyor. Türkiye'deki Almanlar her seçimde mektup yoluyla oy kullanıyor.
Her seçimde bulunduğu ülkede oy kullanma hakkından mahrum bırakılan Türk gurbetçi seçmenleri, yetkililerden çözüm bekliyor. Almanya'daki Berlin Türk Cemaati Başkanı Bekir Yılmaz, yurtdışına sandık kurulmamasına, "Üçüncü dünya ülkeleri bile büyükelçiliklerine sandık koyuyor." şeklinde tepki gösterdi. Yılmaz, hiçbir dünya ülkesinde vatandaşların oy vermek için otobüs ve uçakla oy kullanmaya gitmediklerini kaydetti. BBP Genel Sekreteri Mustafa Destici, yönetim olarak tercihlerinin yurtdışında sandık kurulması yönünde olduğunu belirtti. Elektronik oy veya mektupla oyla da sorunun çözülmesine de 'evet' diyeceklerini de kaydetti. YSK Seçmen Kütüğü Genel Müdür Vekili Ayhan Okurer ise gurbetçi seçmenin mektupla oy kullanabilmesi için TBMM'nin yeniden kanuni değişiklik yapması gerektiğini söyledi. Meclis İçişleri Komisyonu Başkanı Tevfik Ziyaeddin Akbulut ise mektupla oy kullanımına ilişkin yapılacak düzenlemenin önümüzdeki seçimlerde uygulanmasının imkânsız olduğuna dikkat çekti. Seçim Kanunu'nda yapılan bir değişikliğin bir yıl içinde uygulanamadığını ifade eden Akbulut, gurbetçi seçmenin 2011 genel seçimlerinde oy kullanabilmesi için yurtdışı temsilciliklerinde sandık açma alternatifinin devam ettiğini dile getirdi.
Referandumda büyük sıkıntı yaşandı
12 Eylül anayasa referandumu sürecinde oy kullanmanın önüne çeşitli zorlukların çıkarılması, yurtdışı seçmenlerden beklenen katılımı düşürdü. YSK, yurtdışı seçmenlik sıfatının tayininde seçmen kütüğünün esas alınacağını kayda bağladı. Ancak birçok vatandaşın bundan haberi olmadı. Seçmenlik sıfatı kazanmak için kayıt yaptıramayanlar referandumda oy kullanamadı. Gurbetçilere getirilen bir diğer engel, oy kullanılan sınır kapıları ile ilgiliydi. YSK'nın belirlediği sınır kapıları dışında ülkeye giriş yapanlar, vatandaşlık görevini yerine getiremedi.
'Mektupla oy' nasıl kullanılır?
Yetkililerin, yurtdışına sandık kurulmasına güvenlik nedeniyle sıcak bakmaması, gözleri mektupla oy kullanma yöntemine çevirdi. Bu yönteme göre Yurtdışı Merkez İlçe Seçim Kurulu, arkası kendi mührüyle işaretlenmiş oy pusulası ile oy zarflarını, seçimlerden 45 gün önce seçmenin yurtdışında kayıtlı olduğu adresine gönderiyor. Seçmen, oyunu kullandıktan sonra oy zarfı seçim günü saat 17.00'ye kadar Yurtdışı Merkez İlçe Seçim Kurulu'na ulaşacak şekilde posta ile gönderiliyor. Bu arada seçmenlerin gerekli teknik altyapı hazırlandığı takdirde kimlik numarası aracılığıyla elektronik ortamda oy kullanma hakları da bulunuyor.
