Türkiye'nin 74 yıl önce başlayan yerli uçak üretme projesi birçok sefer teşebbüs edilmesine rağmen çeşitli gerekçelerle rafa kaldırıldı. Geçen hafta yapılan Savunma Sanayi İcra Komitesi (SSİK) toplantısında gelecek 10 yılda savaş uçağı üretimine başlanması kararı alındı. Projenin ilk etabı olan 'kavramsal tasarım'a 20 milyon liralık kaynak ayrılacak. 2016'da seri üretime başlanırken, cumhuriyetin 100. yılı 2023'te de ihracata başlanacak. Türkiye, 1930'lu yıllarda Almanlar, Polonyalılar ve İngilizlerle lisans anlaşması yaparak uçak üretti. Bu projelerden vazgeçse de sonraki yıllarda çalışmalara devam ederek uçak mühendisliği konusunda tecrübesi oluştu. Ayrıca, çok uluslu F-35 üretimi projesinde Amerika, İngiltere, Hollanda ve İtalya gibi ülkelerle beraber çalışıyor.
Savunma kaynakları, Türkiye'nin kendi savaş uçağını üretebilecek teknolojiye sahip olduğunu, gerekli yatırımların da yapılmasıyla birlikte projenin başarıyla sonuçlanacağını kaydediyor. İlk Türk savaş uçağının hayata geçirilmesi için siyasi istikrarın da önemine dikkat çeken yetkililer, hükümetin verdiği desteğin önemine dikkat çekiyor. Diğer taraftan, alternatif işbirlikleri de gündemde. Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, Güney Kore ile işbirliği seçeneğinin de masada olacağını açıklamıştı. Edinilen bilgilere göre, Güney Kore'den üst düzey yetkililer bizzat Başbakan Erdoğan'la görüşerek 'işbirliği' teklifinde bulundu. Türkiye'nin 2020'li yıllarda, ABD'den alacağı 100 adet F-35 ile birlikte kendi üreteceği avcı savaş uçaklarını kullanmak istediği ifade ediliyor. Şu anda Hava Kuvvetleri'nde bulunan F-4'ler ise zamanla envanterden çıkarılacak.
İlk yerli savaş uçağının tasarım ve imalatı aşamalarında, Tusaş-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TAI) ve Tusaş Motor Sanayii AŞ (TEI) öncü kuruluşlar olacak. 2015 yılından itibaren uçak motorları tasarlamayı ve üretmeyi hedefleyen TEI, dünya standartlarında tasarım imkânına sahip TAI ile milli uçak tasarımına yoğunlaşacak. TAI'nin ve TEI'nin, aldıkları uluslararası ihalelerle, havacılık sanayiinde bir dünya şirketi olduğunu belirten uzmanlar, bugün birçok sivil ve askerî uçak aksamında her iki kuruluşun da parçalarının bulunduğunu vurguluyor. TEI, 33 farklı tipteki askerî ve ticari motor programları için yaklaşık 600 farklı parça üretimi yapıyor. 25 yıl önce F-16 uçaklarının F-110 motorları için bir proje şirketi niteliğinde kurulan TEI, 2015'ten itibaren uçak motorları tasarlamayı ve üretmeyi, 2020'den itibaren de yılda 1,5-2 milyar dolarlık satış yapmayı hedefliyor. Yerli uçak geliştirme projesi için TAI ve TEI'nin de içinde bulunacağı ayrı bir şirket kurulabileceği de konuşuluyor. Ayrı bir bütçe ve fon ayrılacak olan yeni şirkete, TAI ve TEI'nin yanı sıra Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı içindeki savunma sanayii şirketlerinin yanı sıra özel sektörde bu konuda tecrübe kazanmış şirketler de dâhil edilebilir.
İlk fabrika maaş farkı tartışması yüzünden kapatıldı
Cumhuriyetin ilk yıllarında havacılık sanayiinin kurulması için çalışmalar başlatıldı. Türk Tayyare Cemiyeti ile Alman uçak üreticisi Junkers Flugzeugwerke A.G. arasında 15 Ağustos 1925'te yapılan anlaşma gereğince, Türkiye'de uçak ve motorlarını imal etmek amacıyla Tayyare ve Motor Türk AŞ (TOMTAŞ) kuruldu. Ancak 6 Ekim 1926'da Kayseri'de açılan tesis, fabrikada çalışan Almanlara verilen yüksek ücretlerin bakım ve onarım maliyetlerini artırması, Alman ve Türk personel arasında huzursuzluğa yol açan ücret farkı, anlaşma gereği yükümlülüklerinden bazılarının yerine getirilmemesi gibi sebeplerden dolayı 28 Haziran 1928'de kapatıldı. Daha sonraki yıllarda devreye sokulan üretim girişimleri de kısa süreli oldu.
