Radikal yazarı Koray Çalışkan Türkiye'nin boşanma ve intihar rakamlarına dikkat çekerek önemli uyarılarda bulunuyor. Çalışkan'a göre en fazla boşanma Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaşanıyor. Rekor kıran il ise Diyarbakır.
İşte Çalışkan'ın o yazısı:
İki sene önce bir kısa film senaryosu üzerine çalışıyordum. Armutlu’da yaşayan ve güvencesiz çalışan genç kadın işçilerle kısa bir çalışma yapmıştım. Yazdığım hikâyenin ne kadar gerçekçi olduğunu anlamaya çalışıyor, bazı diyalogları bu genç kadınlarla tekrar yazıyordum. Filmde maddi durumlarını düzeltmek için kâğıt üzerinde boşanan bir çiftin hikâyesi anlatılıyordu.
Hikâyeyi dinleyen genç bir kadın duyduklarından hiç etkilenmeden “O normal, olur. N’apsın kız!” dedikten sonra “Sen esas bunu çek” diye anlatmaya başladı. Diğer kadınlar da olayı biliyor, başlarıyla duyduklarını onaylıyordu. Kadının kayınvalidesi ölmüş. Kayınpederinin sağlığı da iyi değil. Kocası, “Gel seni babamla evlendirelim, ölürse emekli maaşı bari ölmesin” demiş. Konuyu babaya açmışlar. “Olur mu falan” diye bir-iki ay geçmiş. Bu arada adam karısını boşamış. Kayınpeder de ikna olmuş. Geliniyle evlenmiş.
“Sonra n’oldu adama” diye sordum. “Zıpkın gibi maşallah, nikâhta keramet varmış, daha da sağlıklı” dedi. Benzer bir hikâyeyi Söke’nin bir köyünde de dinledim kısa bir süre önce.
Yeni bekârlar
AKP 3 Kasım 2002’den beri iktidarda. Klasik bir muhafazakâr program takip eden partiye göre aile her şeyden önce geliyor. Başbakan’a iki çocuk dahi yetmiyor, üçüncüyü yapmamızı salık veriyor. Aileye yapılan bunca vurguya rağmen aileler cumhuriyet tarihinde hiç olmadığı kadar tedirgin, hiç olmadığı kadar mutsuz.
TÜİK verilerine göre AKP iktidara geldiğinden beri Türkiye’de boşanmalar %24 arttı. Geçen sene 114.162 aile dağıldı. “Ne olacak! Bir sürü insan da evleniyor, modern toplumda olur böyle şeyler, endişeye gerek yok” demeyin. Aynı süre içinde evliliklerdeki artış yalnızca %16. Yani nüfus artışına yakın bir artış. 2010 daha bitmedi. Ancak ön verilere bakılırsa ilk ve ikinci çeyrekte daha önceki artışın üzerine %5.7 daha fazla boşanma görünüyor.
TÜİK verileri, hanehalkı ve muhtarlık verilerine dayanıyor. Bu nedenle en isabetli göstergeler değil. Çünkü boşanmayla sonuçlanan davaların bir bölümü muhtarlıktaki verilere yansımıyor. Adalet Bakanlığı’nın verileri ise daha isabetli ve korkunç. TÜİK verilerine göre 2008 yılında 99.663 aile dağılmış. Adalet Bakanlığı’na göre ise aynı yıl 166.389 aile yok olmuş. Aradaki fark büyük. Adalet Bakanlığı verileri boşanma artışının boyutunu değiştirmiyor ancak TÜİK istatistikleri, görünenden çok daha fazla ailenin yok olduğunu kanıtlıyor.
Bir ihtimal daha var
İntihar istatistikleri daha düşündürücü. TÜİK verilerine göre son sekiz yılda tüm Türkiye’de intihar %52 arttı. Etnik, sınıfsal ve toplumsal cinsiyet ayrımcılığının görece daha sert yaşandığı Güneydoğu’da intihar %88 artarak Türkiye intiharda artış rekorunu kırdı.
Muhafazakârların ikilemi böylece açıkça ortaya çıkıyor. Kötü yönetilmiş bir ülkede; iktidar, ailenin önemi üzerinden siyaset yaparken aileler, hiç olmadığı kadar hızlı dağılıyor. Hiç olmadığımız kadar sık intihar ediyoruz ve hiç olmadığımız kadar mutsuzuz.
Yazın Amsterdam’dan iki arkadaş gelmişti ziyaretimize. “Neden” diye sormuştu oğlan, “sokaklar kavga eden, birbirine bağıran, öfkeli insanlarla dolu?” “Trafiktendir” diye geçiştirmiştim. Yalnızca ondan değil, hepimiz biliyoruz.
Bu gidişle ‘dağılan aileler müsteşarlığı’ kurmak gerekecek
Birçok demograf eğitim düzeyi arttıkça boşanmaların da arttığını, bunun doğal olduğunu savunuyor. Son sekiz sene içinde eğitim düzeyimizde ciddi bir artış olmadı. Dahası eğitim artışı değişimi açıklamıyor. Türkiye’deki bölgesel gelişmişlik farkları ve yoksulluk daha acı bir tablo çiziyor.
Ege’de artış yavaş
Ege’de boşanma artışı en yavaş: %20. Neden acaba? Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da ise sırasıyla %36 ve %40. Bu iki bölge bir taraftan BDP’yi tercih etmeleri nedeniyle iktidar tarafından cezalandırılırken işsizlik ve yoksullukta Türkiye’de liderler.
Sonuç?
Aile içi şiddet, dayak, bağrış-çağrış, mutsuzluk. Her iki gençten birinin işsiz olduğu Diyarbakır boşanma artışı konusunda sanırım dünya rekorunu elinde tutuyor. 2001’den beri artış %102! Dikkat edilirse boşanmanın daha zor olduğu, kadının iktisadi dünyasının erkeğe daha fazla bağlı olduğu yerlerden bahsediyoruz. Bu etkeni de hesaba katınca boşanma artışını düşünmek bile istemiyorum. AKP’nin yakın zamanda Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı’nın yanında ‘dağılan aileler müsteşarlığı’ kurması gerekecek.
“Bütün dünya böyle, aile artık dağılıyor” demeyelim. Zira dünyanın birçok ülkesinde eğilim 2000’den beri tersine döndü. ABD ve Kanada’da boşanmalar son on yıldır azalıyor, artmıyor. Daha da üzücü olan, istatistiksel olarak tam saptayamasak da anektodal verilerden biliyoruz ki eskiden velayet için anne babalar savaşırken şimdi daha çok sayıda anne-baba çocukları birbirinin üzerine atmaya çalışıyor.
