Türkiye'de sırada 'Kürt Meselesi' var!

AKP'nin yeni anayasayı dini yönetim için kullanacağı iddiası abartılı. Bu yönde kanıt yok. Ancak Kürt sorunu çözülmedikçe Türkiye'de demokrasi kırılgan kurumlara dayanacak.

Türkiye’nin ılımlı İslamcı iktidar partisi AKP, anayasal değişikliklerle ilgili büyük tartışma yaratan referandumda seçmenden ciddi destek aldı. Değişikliklerin demokratik standartları yükselteceği ve ülkenin vaktiyle her şeye kadir generallerinin gücünü kıracağı söyleniyor.

Türklerin yüzde 58’i hükümetin, 1980’de ordunun hazırladığı anayasada önerdiği değişiklikleri onayladı. Hem hükümet hem muhalefet liderleri referandumu Başbakan Tayyip Erdoğan için bir güvenoylaması olarak görüyordu.

Sonuçlar, genel seçim öncesinde AKP’ye desteğin sürdüğüne işaret ediyor. AKP’nin referandum başarısını genel seçimde tekrarlaması halinde, Erdoğan’ın 2012’de cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturmak için bastıracağına dair yaygın spekülasyonlar söz konusu.

Ülke derinden bölündü

AB de anayasal değişiklikleri memnuniyetle karşılıyor. Değişiklikler darbe planlayanların sivil mahkemelerde yargılanmasına imkân verecek. Ancak CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun başını çektiği muhalefetse, değişiklikleri Kemal Atatürk’ün laik düzenine nihai bir saldırı olarak sunmaya çalışıyor. Pakette cinsiyet ayrımcılığının önlenmesini, sivil özgürlüklerin güçlendirilmesini ve kişisel hayatın gizliliğinin korunmasını içeren değişikler var. Fakat muhalefete göre bunlar daha derin değişimlerini gizlemek için kullanılan bir ‘ambalajdan’ ibaret.

Paketin merkezinde yargıda büyük bir yeniden yapılanma var. Bu değişiklik cumhurbaşkanı ve Meclis’e yüksek yargıçların ve savcıların atanmasında daha fazla söz hakkı veriyor ve atama-larla görevli Anayasa Mahkemesi’ni ve yargı kurumunu genişletiyor. Muhalefet AKP’nin değişiklikleri mahkemeleri İslamcılarla doldurmak için kullana-cağını, böylece dini yönetimin önünü açacağını iddia ediyor. Bazıları ‘sivil bir darbenin’ adım adım ilerlediğine dair karamsar görüşler öne sürüyor.

Bunlar abartılı korkular. Ve AKP’nin iktidarı laikliği ortadan kaldırmak için kullandığına dair kanıt yok ortada. Ancak Türklerin paket aleyhine oy kullanan yüzde 42’sinin endişeleri, Erdoğan’ın otokratik tonuyla olsa olsa daha da derinleşiyor. Başbakan referandum kampanyasında, pakete karşı çıkanları ‘askeri darbelerden yana olmakla’ suçladı ve ‘bertaraf olacaklarını’ söyleyecek kadar ileri gitti.
Referandumun genel bir resmini veren haritalara bakıldığında derinden bölünmüş bir ülke görünüyor. Pakete karşı oy verenler, ülkenin müreffeh batı kıyılarındaki ince bir hilale yoğunlaşmış durumda. En büyük kent İstanbul’dan çıkan yüzde 55 oranında ‘evet’, yüzde 45 oranında ‘hayır’ sonucu, ülkenin genelini de aşağı yukarı yansıtıyor.
Hayırcıları yatıştırma çabasına giren Erdoğan, zafer konuşmasında hayır diyenlerin de ‘saygıyı hak ettiğini’ söyledi. Fakat laiklik yanlısı kentliler bundan etkilenmedi. Bu konuşmadan sonra Erdoğan ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül İstanbul’daki Dünya Basketbol Şampiyonası’nun Türkiye’yle Amerika arasında oynanan final maçında boy gösterdi. Yüksek sesli yuhalamalarla karşılandılar.

‘İzmir’e mi taşınsak?’

İstanbul’daki haber toplantılarında morali bozuk laik editörler, ‘hayır’ oylarının ezici çoğunlukta çıktığı İzmir’e taşınmakla ilgili acı şakalar yaptılar. Fakat başka yerlerde bayram havası esiyor. Bir solcu-liberal koalisyonu 1980 darbesinin lideri Kenan Evren’e dava açmaya hazırlanıyor.

Bu çarpıcı zafere rağmen Erdoğan’ın rahat bir nefes alması mümkün görünmüyor. Ülkenin huzursuz güneydoğusundaki Kürt seçmenler, paketin daha fazla siyasi ve kültürel özerklik taleplerine cevap vermediği gerekçesiyle BDP tarafından yapılan boykot çağrısına büyük ölçüde riayet etti. Bu durum ayrılıkçı PKK’nın gücünün devam ettiğine delalet. PKK, Erdoğan’ın Kürtlerin hakları konusunda adım atmaması halinde tek taraflı ateşkesi sona erdirme tehdidi savurdu. Bu da Kürt sorunu çözülmedikçe, Türkiye’de demokrasinin kırılgan kurumlara dayanacağının göstergesi.

The Economist / 13 Eylül 2010

Çeviri Radikal