Afganistan’da CIA-Blackwater Ortaklığı

Fransız Le Figaro, gazetesinde "La CIA emploie les mercenaires de Blackwater" adıyla yayımlanan haber-yorumda şunlara yer verildi;

Amerikan özel güvenlik şirketi yeniden bir polemiğin odağında: Irak’ta pek çok suça karışmakla itham edilen ve akabinde Irak’taki faaliyetlerine son vermek zorunda bırakılan güvenlik şirketi, Afganistan’da görev almak üzere CIA ile bir sözleşme imzaladı.

Yapılan sözleşmeyle Blackwater’ın şaşırtıcı sıçrayışına tanık olduk. Tartışılan özel güvenlik şirketi Washington Post’ta yayımlanan habere göre «Xe» adı altında CIA’le 120 milyon dolarlık bir sözleşme imzaladı. Sözleşme, şirketin 18 ay boyunca Afganistan’ın kuzeyindeki Herat ve Mezarı Şerif bölgelerinde bulunan Amerikan elçiliklerini korumasını öngörüyor.

Şirketin geçmişi hesaba katıldığında ‘Xe’ adının seçilmiş olması şaşırtıcı değil. Blackwater’ın isim değişikliğine büyük önem atfetmesinin nedeni, Irak’ta meydana gelen pek çok skandaldan sonra ‘Blackwater’ isminin zihinlerde bıraktıklarıdır ki, bilhassa Eylül 2007’de Bağdat’ta 14 sivilin ölümüne yol açan skandal bu olayların başında gelmektedir. Irak içişleri bakanı bu olaydan sonra şubat ayında 250 Blackwater görevlisini bölgeden uzaklaştırmıştı. Geçtiğimiz Mayıs ayından sonra ise Washington, mezkûr şirketin Bağdat’ta Amerikan diplomatlarını koruma görevine son verdi.

Büyük Pazar

Sözleşmenin imzalanması, Afganistan ve Irak operasyonlarına ilişkin hükümet ihalelerinin 2008’de Amerikan Kongresi tarafından oluşturulan komisyon tarafından bu ay incelenmeye başlandığı bir döneme denk geldi. 2001 ve 2008 arasında iki kat büyüyen ve büyümeye devam eden güvenlik pazarı 2008’de 200 milyon dolara ulaştı. Komisyonun Haziran 2009’da yayınlanan ilk raporuna göre bölgedeki ABD silahlı gücüne destek sağlayan 250 bine yakın sözleşmeli personelin 70 bine yakını Afganistan’da bulunuyor. Bunlardan yaklaşık 20 bini güvenlikten sorumlu. Ayrıca komisyon tarafından hazırlanan söz konusu rapora göre, bölge yolsuzluklara açık nitelikte.

Özelikle özel şirketlerle yapılan sözleşmelerde benimsenen metotlar bu yolsuzluklara zemin hazırlıyor. CIA şefi Leon Panetta Afganistan’da Xe’den hizmet satın alınmasını meşrulaştırmak için, “Size söylemek zorundayım ki savaş bölgesinde güvenlik açısından bazı ihtiyaçlarımız var ve maalesef bu ihtiyaçlarımızı karşılayabilecek çok az şirket var.” açıklamasında bulundu. Triple Canopy ve DynCorp International adlı güvenlik şirketleri de söz konusu ihaleye katılanlar arasında yer almıştı. 21 Haziran’da gerçekleştirilen denetim esnasında uluslararası programlardan sorumlu bir Dışişleri yetkilisi ihaleyi kazanacak şirketten bekledikleri üç kriter olarak şunları ortaya koymuştu: “Teknik donanım, geçmiş birikimler ve maliyet.” Aynı yetkili ayrıca, teknik donanım kriterinin önceliği belirlediğini de vurgulamıştı. Söz konusu yetkili, Xe adını alan Blackwater’ın daha önce yol açtıkları üzücü olaylara ilişkin sorular karşısında ise zor durumda kaldı. Bunun üzerine yanında bulunan CIA başkanı sözü devralarak “Tarafımızca oluşturulan jürinin açıklamasına göre şirket işi iyi yapacak kapasiteye sahip ve geçmişte yaptıklarını düzeltmiş durumdadır.” cevabını verdi.

İhale en iyi teklifi verenin

Leon Panette söz konusu güvenlik şirketinin tercih edilme nedenlerini “Xe’nin tercih edilmesinin en önemli nedeni sunduğu fiyat teklifiydi. Şirket diğerlerine göre 26 milyon dolar daha az bir maliyet çıkardı (…) Bütün bunlar hesaba katıldığında sözleşmeyi imzalamak en iyi tercihti.” ifadeleriyle açıkladı. 1990’dan beri yürürlükteki bir yasaya göre ”dışişleri bakanlığı teknik konulardaki yatırımlarda en düşük maliyetli politikaları izlemek zorunda”. Başka bir ifadeyle, herhangi bir ihalede dosyanın kabul edilmesiyle birlikte, daha yüksek fiyattan teklif sunan firmalar daha iyi garantiler sunsa bile, en ucuz fiyattan teklifi sunan firma ihaleyi alır.

Konuyla ilgili bir raporda, Kongre tarafından seçilen komisyon istenmeyen sonuçlara gebe yasada değişikliğe gidilmesini talep etti. Bazı şirketler bu pazardan nemalanmak için öngörülen bütçeyi aşmamak adına bilinçli olarak tekliflerini düşürüyor. Daha sonra bu ise hizmet kalitesinin düşmesine neden oluyor. Komisyon, yaptığı açıklamaya destek olarak Afganistan’da yaşanan hadiselere dikkat çekiyor. Mesela 2009 başında, Kabil’deki Amerikan elçiliğinin güvenliğinden sorumlu ArmorGroup North America adlı güvenlik şirketinin çalışanlarının kötü muamele ve elçiliğin güvenliğine tehdit teşkil etmekle suçlanmaları komisyonun dikkat çektiği bu hadiseler arasında yer alıyor.

Ekopolitik