İran, batılıların yanıtını bekliyor

İran, zenginleştirilmiş uranyumunun yarısını üçüncü bir ülkeye göndermeye hazır olduğunu ortaya koyan ve Brezilya ile Türkiye tarafından İran’ın nükleer programı konusundaki gerginliği yatıştıracak büyük bir açılım olarak tanımlanan anlaşmanın teyit mektubunu 24 Mayıs Pazartesi günü Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’na sundu.

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban ki-Moon, anlaşmanın UAEK ve Viyana Grubu (ABD, Fransa, Rusya) tarafından kabul edilmesi durumunda, “diplomatik bir çözüme giden yolun açılabileceğini” söyledi. Fakat Tahran’ın nükleer bomba peşinde koştuğundan şüphelenen büyük güçlere göre, asıl sorun İran’ın uranyumu yüzde 20 oranında zenginleştirmek istemesi, ki uzmanlar bu isteğin sivil amaçlı nükleer çalışmalarla bağdaşmadığını belirtiyor. Tahran’ın daha esnek bir tavır sergilemesi yönündeki umutlara karşın, Pazartesi günü UAEK Başkanı Japon Yukiya Amano’ya sunulan teyit mektubunda bu konuda ilerleme kaydedildiğine ilişkin hiçbir bilgiye yer verilmiyor. Konuya yakın batılı bir diplomat “Konunun özüne ilişkin bir sıkıntı var. Bu parametreler bağlamında güven nasıl tesis edilebilir ki?” şeklinde konuşuyor.

Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva ve Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın huzurunda Tahran’da 17 Mayıs’ta imzalanan anlaşmanın koşullarını teyit eden mektupta İran, yüzde 3,5 oranında zenginleştirilmiş 1.200 kg uranyumu (uranyum heksaflorürü, UF6) Türkiye’ye gönderme taahhüdünde bulunuyor.

Tıbbi İhtiyaç

Bunun karşılığında İran, askeri kullanıma uygun olmayıp İran’ın araştırma reaktöründe kullanılmak üzere Rusya ve Fransa tarafından yüzde 20 oranında zenginletirilmiş 120 kg uranyumu bir yıllık sürenin sonunda teslim alabilecek. Böylece İranlı bilimadamları kanser hastalarının tedavisinde kullanılan izotopları üretebilecek. Zaten İranlı yöneticiler de Şubat ayındaki açıklamalarında Natanz tesislerinde uranyumun yüzde 20 oranında zenginletirilmesine dönük faaliyetlerin yeniden başlatılmasının tıbbi hedeflere matuf olduğunu belirtmişlerdi. Uranyumun yüzde 20 oranında zenginletirilmesi, uranyumun askeri amaçlı kullanımına dönük büyük bir adım. UAEK’nin Mayıs ayı sonunda yayımlayacağı raporun, İran’ın elindeki yüzde 20 oranında zenginleştirilmiş 2.400 kg civarındaki UF6’nın tam miktarını ortaya koyması bekleniyor. İran, elindeki UF6’yı her ay yaklaşık 3 kg artırıyor.

BM Güvenlik Konseyi’nde İran’a karşı dördüncü paket yaptırımların kabul edilmesi için çabalayan ve bu hususta Rusya ve Çin’in de desteğini alan Batılı ülkeler ise, araştırma reaktörü için ihtiyaç duyduğu nükleer yakıtın kendisine tahsis edilmesi durumunda bile İran’ın uranyumu yüzde 20 oranında zenginleştirmek istemesini anlamsız buluyor.

İran, halihazırda Güvenlik Konseyi’nde geçici üye olan Brezilya ve Türkiye’ye güveniyor. Lula da Silva bakımından İran’ın takas anlaşmasını teyit eden mektubu UAEK’ye sunmuş olması cesaret verici. Yeni yaptırımlara tıpkı Tayyip Erdoğan gibi karşı çıkan Brezilya lideri “İran’ın müzakere masasına oturacağından” emin.

Ayrıca Türkiye Başbakanı Tayyip Erdoğan Pazartesi günü Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’yi arayarak takas anlaşmasına destek vermesini istedi. Sarkozy ise Türkiye’ye gayretlerinden dolayı müteşekkir olduğunu belirtmesine karşın, İran’ın uranyumu yüzde 20 oranında zenginleştirme faaliyetlerinden vazgeçmesi gerektiğini vurguladı.

(LeMonde, 25 Mayıs 2010, L'Iran attend la réponse des Occidentaux à l'accord de Téhéran)

ekopolitik