'Yeni bir ekonomik coğrafya doğuyor'

Pepe Escobar

Toplantında sonra, Çin Devlet Başkanı Hu Jintao bir kez daha bir “asimetrik, tek yönlü küreselleşmeyi” kınarken, Brezilya Devlet Başkanı Lula Da Silva en taşkın bir haldeydi. Da Silva heyecanla : “Yeni bir ekonomik coğrafya doğmaktadır” dedi. Tamam ama, o kadar değil! Henüz değil!

BRIC’in potansiyel olarak ilerlemesiyle ilgilenen dünya ticaretine zarar veren Zegna’daki Somali korsanlarını dünyada birileri besliyor. Önümüzdeki 40 yıl boyunca küresel ekonominin motoru olarak sıçrama yapacak, dünyanın en büyük gelişmekte olan ülkeleri, aslında, sonradan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e uydu.

Putin’in Münih’teki meşhur 2007 konuşmasında, yeni bir küresel konsensusun ana hatları belirlendi. Buna Çevrenin (“İkinci” ve Üçüncü” dünyalar) yükselişi adını verin. Washington sonrası konsensus adını verin. (Post-Washington)

Küresel finans mimarisindeki mevcut esas oyuncuların, küresel “ekonomik ve siyasî tektonik katmanların kımıldadığını” kabul etmeye zorlanmaları, bir çeşit ironi değil. Hayır, Dünya Bankası’nın başkanı Robert Zoellick’i tayin eden Lula değil, George W. Buhs’tu. Hatta Zoellick, “Üçüncü Dünya” kavramının korunmasına öldürücü son darbeyi vurmaya kendini mecbur hissetti.

Dünya Bankası nihayetinde gerçek dünya(ya)lara gözlerini açıyor mu? BRIC’in Brezilya’daki toplantısından aşağı yukarı bir hafta önce, Washington’da, Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu IMF’nin yıllık aşk toplantısı vardı. Eski düzen devam edebilir ancak BRIC’in sesi hiç olmadığı kadar ısrarlı yükseltti ve ısrarla yükseltecek. Pek tabii ki, onlar IMF’ye daha çok para verecekler ama paranın nereye gittiği konusunda söyleyecekleri daha çok şey olacak. BRIC’in Wallstreet’e karşı bir antitezi var: “Şeffaflık.” Finansal kumarhane eğilimli bir Wall Street tarafından salınmış ve katiyen sona ermemiş olan, 2008 malî krizi.

Stratejik ve Şeffaf

BRIC resmî olarak ilk defa, 2009 yılı Haziran ayında, Rusya’nın Yekaterinburg şehrinde toplandı. Aynı zamanda, küresel finans krizini derinlemesine tartıştı ve mevcut dünya rezerv parası olarak ABD dolarının dolaşımdan çıkarılması ihtimalini tavsiye etti.

BRIC’in genel stratejileri şimdi daha nazik. Bu dört ülkedeki liderler biliyorlar ki, ortak bir nakit sistemi üzerinde düşünmek için zaman şimdi çok erken. her şeyden önce birleştirici güçlü bir fikre ihtiyaçları var. Ortak bir Pazar ve ortak bir para birimi ihtiyacı kaçınılmaz olarak gelecek. Euro50 yılda doğdu.

Pek tabii ki, şu ân da Çin Dışişleri Bakanının vurguladığı gibi, “Güney-Güney işbirliği”, “stratejik ortaklıklar”, “ortak gelişme” ve “ortak anlayış” konusunda bol retorikli, tatlı bir hava esiyor. “Daha fazla şeffaflık” çok önemlidir: Bu, Haziran ayında Kanada’da yapılacak gelecek G-20 toplantısı esnasında, Amerikalılara ve Avrupalıların kafasına defalarca ve defalarca çivi gibi çakılacaktır.

ABD’nin aksine, BRIC’in sağlığı yerinde, finans krizinin içinde kalmadı, büyüme oranları iyi. Bu ülkelerin hepsi bölgesel liderler. ABD ve dünyanın ona bakan diğer kısımlarının aksine, bu ülkeler kendi gelişme modellerinde, kamu yatırımı için çok imtiyazlı bir rolü bütünüyle devam ettirdiler

BRIC ülkeleri dünya nüfusunun yüzde 42’ni, dünya üretiminin yüzde 15’ini ve dünya ticaretini de yaklaşık yüzde 30’unu temsil etmektedir. Fakat onlar en azından şimdiye kadar, Avrupa Birliği veya Mercosur ticarî bloğu gibi, bir ticarî bloğu henüz inşâ etmiş değiller.

Yani yolları çok uzun olacak. BRIC, düzenli bir ortaklık projesi için Brezilya, Hindistan ve Çin’deki gelişmiş bankalar arasında açık bir işbirliği kurmak gibi, beraberce ticarî bir yasa çıkartarak işe başlıyorlar.

Meselâ, Brezilya’da uzmanlar, Amerikan dolarını hiç işin içine katmadan brezilya parası real ve Arjantin parası peso ile yapılacak yerel ticaret üzerinde müzakerede bulundular. Gelecek safhada ise, Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev’in coşkuyla vurguladığı gibi, tarım teknolojisinde, nükleer teknolojide, havacılık mühendisliğinde, uzayın keşfinde ve nano teknolojide çoklu bir işbirliğine gidilecek.

Yeni Dünya Düzeni

BRIC kendi içinde bir zıtlığı taşımaktadır. Çin ve Hindistan Asya’da hâkimiyet çarpışması yaşıyor. Çin, Hindistan’ın BM Güvenlik Konseyi’nde bir sandalye kapmasına taraftar değil. Çin ve Hindistan, Orta Asya’dan mümkün olduğu kadar gaz alabilmek için kıyasıya bir çekişme içinde. Rusya, Çin’in Sibirya’ya yayılma gayesi taşıdığının farkında. Hindistan, dünyanın önde gelen tarım ihracatçısı Brezilya’nın, tarım ürünleri fiyatlarının tarife belirleme isteğine taraftar değil. Brezilya Maliye Bakanı, konu Yuan’ın yeniden değerlenmesine gelince, bir ABD Hazine yetkilisi gibi ses veriyor: “Ucuz ithalat, tıpkı Amerikalı üreticileri çökerttiği gibi, Brezilyalı üreticileri de çökertmektedir.”

Ancak bu sınırlı dahili tezatlar, ABD’yi kızdırmamak için BRIC’in dikkatlice hazırlanmış ortak takvimiyle kıyaslanabilir. Her ne kadar çok kutuplu yeni bir dünya isteseler d e, bir merkeze sahip değiller- askerî hegemonyayı hariç tutarsak, Washington’da kıyasla çok zayıflar- Çin, dünyanın ikinci büyük ekonomisi olabilmek için, mevcut ABD merkezli sistemin desteğiyle, Japonya ile büyük bir savaş içinde.

BRIC ülkeleri birçok bakımdan birbirini tamamlayabilir.( Brezilya ve Çin meselâ; Çin, Brezilya’nın en büyük ticarî ortağı ABD’nin tepesinde.) Fakat can alıcı mesele, BRIC ülkeleri dünyanın geri kalan gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkeleriyle konuşamamasıdır. Çin, mümkün olduğunca, çok kutuplu, politik niyetler taşımayan, teknoloji ve gelişme transferiyle bütünleşme inancıyla, “kendi modelini” mümkün olduğunca yumuşak bir şekilde ihraç etmektedir.

Dünya her bir şekilde asla “durağan” olmayacak. Durağanlık bir neo-liberal bir aptallık, uçuk bir fantezidir. Yeni bir küresel politik konsensüs BM tarafından oluşturulmaktadır, fakat ABD hâkimiyetindeki BM tarafından değil.en ideali,, BM Güvenlik Konseyi’nin tam ve yaygın temsiliyle birlikte, reforme edilmiş bir BM’in güdümünde olanıdır. Kesin olan bir şey de, ABD ve Avrupa’nın, yani her ikisinin güçlenmiş elitleri ( bütün pratik amaçları şimdi küresel arenadaki küçük bir cüce kalmaktadır) var güçleriyle, bunu sulandırma kavgası vereceklerdir.

BRIC bir şekilde, küresel finans mimarisinin yeniden yapılması için ısrarını koruyacaktır ve Bretton Woods enstitülerinde büyük reformlarla başlayacaktır. G-20 içinde daha da güçlenecekler ve zaten modası geçen G-8’in gücü azalmaya başlamıştır. İran’ın nükleer dosyası gibi yakıcı sorunlar üzerinde, kendi ortak pozisyonlarını nasıl evrimleştirdiklerini görmek oldukça aydınlatıcıdır: Bir kez daha, Brezilya’da, ambargo, cepheleşme ve tehdit değil, diyalog istediklerini ifade ettiler.”

Yani, BRIC oyununun adı evrimleşebilir-devrim değil. Fakat oyunun kendisi zaten açık ve Washington sonrası konsensüse doğru hızla ilerliyor.

Bu Makakle Fazıl Duygun tarafından TİMETURK için tercüme edilmiştir.

'Yeni bir ekonomik coğrafya doğuyor'

BRIC ülkeleri B (Brezilya, Rusya Hindistan ve Çin) Salı günü, Brezilya’nın başkenti Brezilya’da büyük bir heyecanla bir araya geldi.