Herkese açık edebiyat arşivi

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Sabahattin Âli ve Memet Fuat'ın arşivini elinde bulunduran merkezin bir de müze kurma fikri var.

Eski evraklar, mektuplar, belgeler içlerinde gizli bir dünyayı saklarlar. Bu dünyanın içinde dolanmak çoğu zaman şaşırtıcıdır. Peşine düştüğünüz belge bir şaire, yazara ait ise malzemeleri bir çocuk merakıyla kurcalamanız gerekir. İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde kurulan Edebiyat Arşivi, edebiyatçıların iştahını kabartacak bir birikime sahip. Bir fikir annesi (Sevengül Sönmez) ve bir fikir babasının (Murat Belge) kucağından düşen Edebiyat Arşivi projesi pek çok kimsenin haberi olmadan, sessizce büyüyor. Aralık 2008'de kapılarını aralayan arşiv, edebiyatçılardan geriye kalmış kişisel evrakı korumayı, yazarlar ve eserleri hakkında akademik çalışmalara bilgi sağlamayı ve yeni yayınlar yapmayı amaçlıyor. Avrupa'da pek çok emsali olan arşivin en heyecan verici ayağı ise bir müze kurma fikri. Arşivin başında, Sait Faik, Kemal Tahir, Sabahattin Âli gibi yazarlar üzerine yaptığı çalışmalarla bir edebiyat arkeoloğu vazifesi gören Sevengül Sönmez var. Arşivde şimdilik Yakup Kadri'nin (arşivin en kıymetlisi), Memet Fuat'ın ve Sabahattin Âli'nin evrakı, kişisel eşyaları ve kütüphaneleri bulunuyor.

İlk olarak, Murat Belge vasıtasıyla hem babası Burhan Belge'den hem de dayısı Yakup Kadri Karaosmanoğlu'ndan geriye kalanlar arşive kazandırılmış. Ekip, yazar ve şairlerden geriye kalan birinci derecede kişisel eşyalar, yazışmalar, evraklar, taslaklar, yayımlanmamış metinler, ses kayıtları müsveddeler, kısacası yazarın elinin dokunduğu her şeyin peşinde. Arşivin Memet Fuat ve Sabahattin Âli bölümleri yer sorunu nedeniyle şu an beklemede. Üniversitede uygun sergileme mekanı olmadığı için bir süre daha sessiz kalacaklar. Reşat Nuri Güntekin'in arşivi için de görüşmeler hâlâ sürüyor.

YAKUP KADRİ SERGİSİ GELİYOR

Arşivin sorumlusu Sevengül Sönmez'in mutluluğunu hemen fark edebilirsiniz. Zira yazarların peşine düşüp bu malzemeyi yayıncılıkla birleştiren nadir insanlardan biri. Onun ve öğrencilerin önünde araştırılmayı bekleyen koca bir hazine var. Bu tür belgelerin edebiyat tarihine, toplumsal tarihe ciddi açıklamalar düşürdüğünü belirten Sönmez, bu 'bakir' alanda ne yapmak istediklerini şöyle anlatıyor: "Günümüzde bazı kitaplar, kitap olma dışında objeye dönmüş durumda. Kitap kitaptır, herkesin elinin değeceği, okuyabileceği bir hale gelmesini istiyoruz. Açıkçası kimsenin evinde kalmasınlar diye bir arşiv kuruyoruz, öteki türlü sadece bir kişinin görebileceği bir hale bürünüyor."

Bu projenin edebiyat tarihine katkısı ne olur peki? Sönmez bir örnekle açıklıyor: "Yaban romanının taslağından başlayarak el yazısı müsveddelerine kadar hepsi arşivde var. Yakup Kadri'nin yazdığı ilk kopya yayımlanan eser arasında nasıl değişiklikler var? Sansür, otosansür var mı? Arşivler, otosansür ve sansür konusunda kişisel ve toplumsal baskıları deşifre etme açısından çok şey söyler. Mesela Sait Faik'e dair bir imgemiz var; savruk adamın teki, onun için edebiyat ne ki? Ama öyle bir adam değil. Yaşar Nabi'ye yazdığı mektuplara, müsveddelerine baktığınızda hiç öyle olmadığı anlaşılıyor. Arşivden Yakup Kadri ile ilgili de pek çok kitap çıkacaktır. Mesela mektuplaşmaları hiç yayımlanmadı. Onları paylaşacağız." Yakup Kadri'nin arşivinin eşsiz bir hazine olduğunu söyleyen Sönmez "2010 sonunda bir Yakup Kadri sergisi açılabiliriz. En büyük hayalimiz yazar odalarının yer aldığı bir müze kurmak." diyor. Sönmez'in bir de çağrısı var: "Toplumsal tarihin bir parçası olacak tüm evrakı bekliyoruz." Meraklısına: Arşive ulaşmak için randevu almanız gerekiyor.

Arşivde neler var?

Yakup Kadri'ye ait, imzalı ve ilk baskı 434 kitap

Leman Karaosmanoğlu'na çoğu imzalı 123 kitap

Tarihçi Mehmed Asaf'ın belgeleri

Burhan Belge'nin mektupları

Akbaba, Akis, Ayın Tarihi, Forum, Hayat, Hürriyet Gösteri, Karagöz, Malumat, Milliyet Sanat, Mizah, Polis Mecmuası, Resimli XX. Asır, Servet-i Fünun, Sevimli Ay, Şehbal, Tef, Ülkü, Yedigün dergileri, İletişim Yayınları küpür arşivi

Adalet Ağaoğlu, Fethi Naci, İlhan Berk, Ömer Laçiner, İsmet Özel, Hüsamettin Bozok, Sabahattin Batur, Faik Baysal, Mücap Ofluoğlu, Özcan Ergüder, Naim Tirali, İhsan Devrim gibi edebiyatçılarla yapılmış söyleşilerin ses kaydı.

Kaynak: ZAMAN

Herkese açık edebiyat arşivi

Şairlerin ve yazarların mektupları, belgeleri, evrakları, fotoğrafları artık dağınık kalmayacak. Bilgi Üniversitesi'nde kurulan Edebiyat Arşivi edebiyatçıların ardında kalan bu hazineleri bir sandıkta topluyor.