Ortadoğu'da bölgesel ittifak mümkün mü?

Hamas'ın Gazze Şeridi'ndeki lideri İsmail Haniye, geçen hafta, yardım konvoyunun bölgeye girişine katkılarının ardından, Türkiye hükümetini, "Yeni Osmanlılar" olarak nitelendirmişti.

Türkiye'yle İsrail arasındaki diplomatik kriz sonrası, Arap başkentlerinden olmasa da Hamas'tan Ankara'ya övgüler sürüyor.

Ankara-Tel Aviv hattındaki krizin, Kudüs'ten gelen özürle noktalanmasından bir gün sonra, Hamas bu kez de Filistinlilere çağrıda bulundu, Türkiye'yi de kapsayacak yeni bir bölgesel ittifak oluşturulmasını önerdi.

Gazze Şeridi'nin kontrolünü elinde bulunduran Hamas'ın bölgedeki lideri İsmail Haniye, önerdiği ittifakın Mısır, Suudi Arabistan ve Suriye'yi içermesi gerektiğini vurguladı.

Hamas lideri ayrıca, İran'a da böylesi bir ittifakta rol düşebileceğini belirtti.

İsmail Haniye'ye göre; Filistinliler İsrail'le müzakerlerin başarısızlıkla sonuçlandığının farkına varmalı.

'Zira Türkiye'nin İsrail'le tarihi itifakının çatlamaya başladığı açık ve bu Filistinlilerle diğer tüm Arapların yararına bir gelişme' diyor Haniye...

Arap Dünyası'nı yakından izleyen Rami Khouri, Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta yayınlanan Daily Star gazetesinin editörü. Rami Khouri, aynı zamanda, Beyrut Amerikan Üniversitesi Kamu Politikası ve Uluslararası İlişkiler Bölümü'nde ders veriyor.

Hamas'tan yapılan son açıklamaları değerlendirdiğimiz Rami Khouri'ye önce, İsmail Haniye'nin ittifak çağrısının ne kadar gerçekçi olduğunu sorduk?

'Hayır, çok gerçekçi değil. Fakat birçok insanın görmek istediği birşey, bu ittifak. İttifak çağrısı aynı zamanda, Arap Dünyası'nın bugün siyasi ve ideolojik anlamda ne kadar bölündüğünü yansıtıyor. Orta Doğu'da bu kesim içinde Türkiye'yle, İran'la, dostça ilişkiler kurulmasını, Amerika Birleşik Devletleri'ne ve İsrail'e karşı konmasını isteyen bir kesim var. Bunun karşı kampı da var tabii.'

2009 yılı sonunda Amerikan New York Times gazetesi için kaleme aldığınız bir yazıda, Orta Doğu'da gözlenen en önemli gelişmelerden birinin, Türkiye'nin bölgedeki etkinliğinin artması olduğunu söylediniz, bunun büyük oranda olumlu bir gelişme olduğunu vurguladınız. İsmail Haniye'nin Türkiye'yle aynı ittifakta yer almasını istediği Mısır'ın-Suudi Arabistan'ın, Ankara'nın bölgedeki etkinliğinin artmasından hoşnut olduğuna inanıyor musunuz?

'Bu gelişmeden fazla hoşnut değiller. Ancak Türkiye bölgede güçlü bir aktör. Önemli bir Müslüman ülke. Fakat Türkiye, bir Arap ülkesi değil. O nedenle de bölgede etkisi hep sınırlı olacaktır. İranlılar da, benzer bir konumda. Onlar da Müslümanlar ama Arap değiller, Hizbullah ve diğer bazı gruplarla stratejik bağları var. Tüm bu faktörlerden dolayı, İran ve Türkiye'nin bölgemizdeki etkinliğinin daima sınırlı olacağı kanaatindeyim. Ama Türkiye'nin, etkinliğini ve gücünü, birçok kişinin sevip görmek istediği bir şekilde kullanmaya yönelik bir stratejiyi-felsefeyi temsil ettiğini düşünüyorum.'

'Görünen o ki, uluslararası sorunların çözümü, Filistinlilerin hakları, bölgedeki tüm önemli aktörlerle açık ve iyi ilişkiler kurma için çaba gösterme; Kürt sorunu ve Ermenistan'la ilişkiler gibi kendisinin hassas sorunlarını çözmeye çalışma, bu felsefenin bir parçası. Tüm bunlar önemli gelişmelerdir ve memnuniyetle karşılanmalıdır. O nedenle bizim de Türkiye'den öğrenebileceğimiz, gıpta edeceğimiz şeyler var.'

"İLİŞKİLERİN SÜRMESİ TARAFLARIN ÇIKARINA"

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu daha önce Türkiye'nin İran'la, Müslüman dünyasıyla yakınlaştığını çünkü Avrupa Birliği üyeliğine izin verilmediğini söylemişti.

Gazze'de yayınlanan Hamas'ın kontrolündeki Filistin gazetesinde dün yayınlanan bir yorumda ise, Binyamin Netanyahu'nun argümanının çürük olduğu belirtildi.

Fayız Ebu Şamala imzalı yazıda, 'Türkiye'nin Müslüman dünyasıyla yakınlaştığı çünkü İslam'a ait olduğu belirtildi. Yazı şu ifadelerle noktalanıyordu:

'Türkler Müslümandır ve hiçbir Müslüman, Gazze'deki Müslümanlara karşı faaliyetlerinde İsrail'e yardım etmeyecektir. Gazze'nin, İsrail karşısında yalnız olduğunu düşünenler, açıkça tuzağa düşmektedirler.'

Bu yazının yayınlanmasının akşamı da İsmail Haniye'den, Türkiye'yi de kapsayacak bir bölgesel ittifak oluşturulması önerisi geldi.

Peki acaba, Türkiye'yle İsrail arasındaki son kriz ve Ankara'ya Arap kamuoyundan gelen destek, Türkiye ve İsrail'i, birbirlerinden daha da mı uzaklaştıracak?

Bu soruyu da, iki ülke ilişkileri üzerine çalışmaları olan, Tel Aviv Üniversitesi Orta Doğu Tarihi Bölümü'nden Profesör Ofra Bengio'ya sorduk:

'Yaşananların, iki ülkeyi birbirlerinden daha da uzaklaştıracağını sanmıyorum. İsrail'de, Dışişleri Bakan Yardımcısı Danny Ayalon'un Türkiye'nin büyükelçisine davranışıyla ilgili olarak bir konsensüs sağlanmış durumda. Ülkede bakanından milletvekiline herkes; Ayalon'a karşı. İsrail'in özrünün de iki ülkeyi daha iyi bir noktaya getirdiğini düşünüyorum. Fakat Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın İsrail'e yönelik tavrına da bir süredir tepki var ülkede. Bence 1990'lı yıllardaki kadar sıcak olmasa da iki ülkede de kurumlar ikili ilişkileri korumak istiyor. Bazı alanlarda, özellikle de askeri alanda, ilişkilerin sürmesi, iki tarafın da çıkarına.'

Geçtiğimiz yıl yaptığınız bir yorumda, "Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun ideolojik çerçevesinde İsrail'in önemli bir rol oynamadığını" söylemiştiniz. Peki sizce, Hamas'ın önerdiği Türkiye'yi de içermesi istenen ittifak, bu çerçeveyle örtüşüyor mu?

'Belki, ideoloji, bu çerçeveyle uyumlu olabilir. Ancak böylesi bir ittifakın işleyebileceğini düşünmüyorum. Bu bölgede artık ittifaklar işlemiyor. Arap ülkeleri arasında kurulan ittifakların bile başarıya ulaşmadığını görüyorsunuz. El Fetih'le Hamas arasında yaşananlara bakın. Halen Hamas'la Mısır arasında büyük sorunlar var. İki taraf da birbirini bir düşman gibi görüyor. Suudi Arabistan ve diğer Arap ülkelerinin de Hamas'ın geldiği nokta hakkında kötümser olduklarını, Hamas'ı desteklemediklerini düşünüyorum. Belki, Hizbullah, Suriye, İran destekliyor Hamas'ı. Ancak diğer Arap ülkeleri bence Hamas'a endişeyle bakıyor.'

(BBC Türkçe)