Çin ekonomisi çöküyor mu?

David Barboza*

James S. Chanos, hikâyeleri gerçek olmayacak kadar iyi olan Enron ve diğer dolandırıcı şirketlerin iflasını önceden görerek, Wall Street’taki en büyük servetlerden birini oluşturdu.

Şimdi, zengin bir yatırımcı olan Bay Chanos, benzerlerinin en büyüğü olan Çin endüstrisi efsanesini yıkmaya çalışıyor. Dünyanın büyük kısmı Çin’in küresel ekonomiyi düşüşten kurtaracağına inanırken, Bay Chanos, Çin’in canlı ekonomisinin ekonomistlerin tahmin ettiği gibi destekleyici bir patlama yerine, bir çöküşe sürüklendiğini söylüyor.

Spekülatif bir sermaye seliyle su yüzüne çıkan dalgalı gayrimenkul sektörü, “1000 tane Dubai – ya da daha kötüsü” gibi göründüğünü söylüyor. Hatta Pekin’in kayıtları üzerinde oynadığından, birçok diğer şey gibi gözleri yuvalarından çıkaran %8lik büyüme yüzdesinin de sahte olduğundan şüpheleniyor. En son CNBC’de bir programa çıktığında, “Karışıklıklar en iyi, değerlendirme çokluğuyla değil, kredi çokluğuyla belirlenir” dedi. “Ve hiçbir yerde Çin’dekinden daha fazla kredi çokluğu yok.” Anlattığı şeyleri kendi ülkesinde de dillendirmek için, bu ayın sonlarına doğru Oxford Üniversitesinde bir konuşma yapmayı planlıyor.

Amerika’nın seçkin açığa satış uzmanlarından biri olarak, - şirketlerin stratejilerinin başarısızlığa uğrayacağına bahse giriyor – Bay Chanos’un anlattıkları, Çin hakkındaki hâkim fikre ters düşüyor. Ekonomistlerin ve hükümetlerin beklentileri Çin’in büyüme hızının bu yıl devam etmesi yönünde, bu yargıya varmalarını sağlayan şey, geçen sene Çinli tüketiciler arasında ihracatı ve tüketimi arttırmak için başlatılan 586 milyon dolarlık hükümet canlandırma programından elde edilenler. Çin’e karşı bahse girmek kolay değil. Yabancıların Çin’deki stokları inceleme izni olmadığı için, Bay Chanos, yapı –ve altyapı – ilgili çimento, kömür, demir filizi satan şirketlere odaklanmayı da içeren görüşlerini oluşturmak için başka yollar aradığını söylüyor. Merkezi New York’ta olan Kynikos Associates’in sahibi olan, idaresi altında 6 milyon dolar olan 51 yaşındaki Bay Chanos Çin konusuna böyle şüpheyle yaklaşan tek kişi. Ama aynı zamanda bu alanda kesinlikle en ünlü ve sesi en çok duyulan kişi.

Öngörüleri hakkındaki tüm verilere rağmen –Enron’un iflasına ek olarak Tyco International’ın, Boston Market restoran zincirinin, bazı inşaat firmalarının ve dünyanın en büyük bankalarından bazılarının uzak gelecekteki problemlerini gördü- ona iftira atmaya çalışanlar, onun Çin ya da Çin ekonomisi hakkında çok az şey bildiğini ve onun huysuz mesajlarının görmezden gelinmesi gerektiğini söylüyor. Kuantum Fon’un George Soros’la birlikte ortak kurucularından olan ve şimdi Singapur’da yaşayan Jim Rogers, “10 yıl önce Çin kelimesini heceleyemeyenlerin bugün Çin uzmanı kesilmelerini çok ilginç buluyorum” diyor. “Çin karışıklık içinde falan değil.”

Meslektaşları Bay Chanos’un Çin ekonomisi üzerinde ciddi bir şekilde çalışmaya bu yazın sonunda çalışmaya başladığını ve uzman görüşü alabilmek için mailler yolladığını onaylıyor.

Ama o, Çin’in canlandırma paketinin ve agresif banka kredilerinin yapay bir talep oluşturduğunun ve ödenmeyen krediler dalgası riskini attırdığının sayısız kanıtını görebilen yatırımcılarla takılıyor.

Grant Interest Rate Observer’ın uzun zamandır dostu ve editörü olan ve Çin konusunda huzursuz- olanlardan biri olan Jim Grant, “Çin’de, üçüncü ve dördüncü dereceye kadar fazlalıkları görebiliyor gibi gözüküyor, geçirdiğimiz yıllara karşın söylediği gibi.” diyor. “O fazlalıklar ve onlardan elde edilecek çıkarlar konusunda uzmandır.”

Bay Chanos, Çin üzerindeki devam eden çalışmaları sebebiyle görüşme taleplerini reddetti. Ama şimdiden Çin mucizesinin yatırımcıları ülkenin çok fazla üretiyor olması riskine karşı kör ettiği fikrini yayıyor.

Politico.com ile Kasım ayında yaptığı görüşmede “Çinliler,” dedi “satmayı başaramayac+akları kadar çok miktarda üretme tehlikesiyle karşı karşıyalar.”

Aralık ayında, nasıl kısa vadeli pozisyonlar aldığı, bir Çin iflasından nasıl çıkar sağlamayı umduğu hakkında tartışmak için CNBCde bir programa katıldı.

Son aylarda, gittikçe artan sayıda analist ve bazı Çinli yetkililer, mevcut karışıklıkların Çin’i etkileyebileceği konusunda uyarıda bulundular. Ülkenin geniş canlandırma programı ve banka kredileri, 2008in iki katı olarak hesaplandı ve milyonlarca doları ekonominin içine pompalayarak büyümeyi yeniden ateşledi.

Ama birçok analist, büyük miktarlarda yabancı “spekülatif sermaye”nin içeri akışı boyunca bu paranın stoklara ve gayrimenkul pazarlarına aktarıldığını söylüyor.

Söylediklerine göre, tüm bunların bir sonucu artan fiyatlar ve 2008in başlarında yaşanmakta olan inşaat patlamasının durulması oldu – bunu Bay Chanos ve diğerleri ziyan olmuş ve aşırı pişirilmiş olarak tanımlamışlardı.

“Çin’deki Yaklaşan Çöküş” (Random Hause)kitabıyla 2001’de de benzer bir sorun konusunda uyarılarda bulunmuş olan Gordon G. Chang, “Bir kriz yaşanacak” dedi.

Arkadaşları ve meslektaşları, Chanos’un kalabalığa karşı oynarken çok rahat olduğunu söylüyorlar – bu kalabalık yatırım dünyasındaki diğer iki kale figürü olan Warren E. Buffett ve Wilbur L. Ross Jr gibilerini de içerse de.

Doğuştan genel eğilimlere ters giden bir yatırımcı olarak, Bay Chanos şirketleri inceler, sahtecilik ve dolandırıcı hesapların izlerini bulmak için halk dosyaları üzerinde uzun uzun çalışır, ve daha sonra bir stoğun aşırı değer biçilmiş olup olmadığına ya da bir düşüşe hazır olup olmadığına karar verir. New York ve Londra’daki ofislerinde Çin’le ilgili diğer bilgileri araştıran 26 çalışanı var.
Blackstone Danışmanlık Servisi’nin yardımcı başkanı Byron R. Wien, “dosyası etkileyici” dedi. “Güvenilmez bir şarlatan değil. Haklı olduğunu düşünüyorum.”

Bay Chanos, bir kuru temizleme zinciri sahibinin üç çocuğundan biri olarak Milwaukee’de doğdu. Yale’de, kendisinin pazarların işleyişi hakkında tutkulu bir ilgi olarak tanımladığı sebep dolayısıyla, ekonomi bölümüne geçiş yaptı. Enron’un yükselişini ve düşüşünü anlatan günlük şeklindeki bir kitap olan “Odadaki En Zeki Adamlar” da anlatılan hayatının hikayesine göre, onun yol gösterici felsefesi “Ters Yatırımcı” adlı bir kitapla keşfedilmişti.
Üniversiteden sonra, Wall Street’e gitti, bir seri komisyonculuk evinde çalıştı, 1985de kendi şirketini kurdu.
Kynikos Associates’da, düşen stok fiyatları üzerine oynamaya odaklı bir firma yarattı. Teorileri, 2002de, Enron’un çöküşünden sonra Enerji ve Ticaret Komitesi Meclisi’nde verdiği tanıklıkta toplandı. Söylediğine göre firması, abartılmış kazanımlara sahipmiş gibi görünen, birçok internet şirketi gibi hatalı bir iş planının kurbanı olan, ya da “tamamen dolandırıcılığa” karışmış olan firmaları araştırmaktı.

Wall Street’te ve Main Street’de bazılarınca dikkate alınmayan bu açığa satış yapanlar, onun başına bela oldu. Onu 2008 güzündeki elden çıkarmaların hızını, uygulama geçici olarak yasaklanmadan önce şiddetlendirmekle suçladılar. Düzenleme mercileri, şimdi bu uygulamayı tamamen yasaklayıp yasaklamamaya karar vermeye çalışıyorlar.

Bay Chanos, bu suçlamalara genellikle Enron, Boston Market ve daha önceki yıllarda yaşanmış “ekonomik felaketlerde” problemleri belirlemede oynadıkları kritik rolü hatırlatarak karşılık veriyor.

“Konu kötü adamları aramaya ve belirlemeye geldiğinde, onlar genellikle beyaz şapkaları giyenler oluveriyorlar” diyor.

*New York Times yazarı.

Bu makale Murat Hazine tarafından timeturk.com için tercüme edilmiştir.

Çin ekonomisi çöküyor mu?

Dünyanın büyük kısmı Çin'in küresel ekonomiyi düşüşten kurtaracağına inanırken, Bay Chanos, Çin'in canlı ekonomisinin bir çöküşe sürüklendiğini söylüyor.