Çeçenistan sokaklarında yeniden korku

Hamza Muhammed / TİMETURK

Çeçenistan halkı, Rus yanlısı başkan Ramazan Kadirov’un adamlarının sıkı baskısına maruz kalıyor. Reuters haber ajansının haberine göre, Çeçen vatandaşların yollarını kesip arabalarından indiren bu militanlar, yasal olsun olmasın Kadirov’un yayımladığı tüm kararnameleri uyguluyor. Kaçırılan mahkûmlara televizyona çıkıp yalan itirafta bulunmaları için para teklif ediliyor. Kadirov ise kaçırma ve işkence eylemlerine katıldığı iddialarını reddediyor.

Kamuflaj elbise giymiş, ellerinde tüfek ve hançer taşıyan sakallı polisler, direnişçileri takibe çalışmaları çerçevesinde Çeçenistan’ın başkentinde pencereleri koyu renkli otomobilleri durduruyor.

Yolun kenarında bir araba duruyor ve polis arka kapıyı açıyor. Arabanın camının koyu tabakasını uzunluğu 25 cm. olan hançerle çıkarıyor. Arabanın şoförünün yüzü hemen değişiyor. Oradan polis parlayan altın dişlerini göstererek bağırıyor: “Bu hoşunuza gitmediyse başkana çıkın. Bunun ardında belki radikaller var.” İnsan hakları savunucusu gruplara göre, doksanların ortasından beri Moskova ile iki ayrı savaş yaşayan Güney Çeçenistan Cumhuriyeti’nin, korkuyla dolu bir alan yarattığını, Kremlin’in bir müttefikine dönüşen Ramazan Kadirov’un militanlarının ise büyük bir yetkiyle donatıldığını belirtti.

Çeçenlerin birçoğu, siyah örgü üzerinde Ramazan Ahmedoviç Kadirov’un isminin baş harfleri yazılı şapkalarıyla polis memurlarını görmekten korkuyor. Kadirov’un binlerce militanı, Kafkasların kuzeyinde bağımsız bir İslam devleti kurmaya çalışan direnişçileri bastıracaklarını ispatlamak için uğraşıyor.

İnsan hakları örgütleri onların, yasallığına bakmaksızın Kadirov tarafından yayımlanan; alkol yasağı, devlet dairelerinde kadınların başörtüsü giymeye zorlanması gibi kararnameleri uyguladığını belirtiyor.

Bölge halkı, siyah postal giymiş polisleri görmekten korkuyor. Zira bu polisler “Aslan” isimli bir gencin ifade ettiğine göre kendilerini aslında varolup olmadığını ya da gerçek olup olmadığını bilmedikleri bir kanuna muhalefet etmeleri gerekçesiyle yakalıyor. Rus Memorial İnsan Hakları Savunucusu Örgüt, geçen Nisan ayında Kremlin’in güvenlik sınırlarını kaldırıp Moskova’dan Kadirov’un militanlarına büyük yetki aktarılmasının ardından korku havasının süratle yayıldığını açıkladı.

Bu yıl 86 kişi kaçırıldı

Korku havasını artıran durumlardan biri de Uluslararası Af Örgütü gibi insan hakları kurumlarının sorumluluğunu yönetime ve güvenlik güçlerine yüklediği kaçırma olayları. Bölge yerlileri bu durumu, Sovyetler Birliği’nde geçtiğimiz yüzyılın otuzlu yıllarının sonlarında Joseph Stalin iktidarı sırasında oluşan korkuya benzetiyor. Öyle ki o vakit milyonlarcası işkence altında alınan sahte itirafların ardından çalışma kamplarına ya da sürgüne gönderilmişti. Grozni’de evi basıldıktan sonra eşi kaybolan bir kadın şöyle dedi: “Bu, yeniden baskın gelen korkudur.” Kadirov’un sözcüsü Ulvi Kerimov ise insan hakları örgütlerinin durumu yanlış açıkladığını, Çeçenistan’ın iki yıkıcı savaşa girdiğini göz önünde bulundurarak değerlendirme yapamadıklarını söyledi. Kerimov: “İnsan hakları örgütleri, Çeçenistan’ın iki kere savaşın acısını çektiğini göz önüne almıyor. Biz, şu an çatışmadan sonraki aşamadayız. Yetkililer, radikallerin tasfiyesini sağlamak, güvenliği sağlamak ve ekonominin yeniden yapılandırılması için elinden geleni yapıyor” dedi.

Memorial insan hakları örgütünün,açıklamalarına göre, toplam nüfusu bir milyon olan Çeçenistan’da bu yılın ilk dokuz ayında 86 kişi kaçırıldı. Bu rakam 2008 yılında kaçırılanların iki, 2007’de kaçırılanlarınsa üç katını oluşturuyor. 2. Çeçen savaşının zirvesinde ulaştığı rakamdan ise oldukça az. O dönem 544 kişi kaçırılmış, daha sonra bu kaçırılanlarının büyük kısmının cesedi bulunmuştu. Memorial üyesi Natalia Estmirova da geçen yıl Temmuz ayında Çeçenistan’da kaçırılıp öldürüldü. Bu olay geniş çaplı yankı uyandırarak kınandı.

Memorial’den Alexander Cherkasov, bu yıl kaçırılanlardan dokuzun cesedinin bulunduğunu, büyük kısmının basit bir şekilde ortadan kaybolduğunu söyledi. Kurbanların yakınları, silahlı kişilerin yakınlarını direnişçi şüphesiyle gece vakti evlerinden götürdüğünü söyledi.

Esirlere para teklifi

Yetkililerle diyaloğu teşvik için 2005 yılında Çeçenistan’da sivil toplum forumu kuran Menkail Aegeyv: “Nerede olduklarını, nereye götürüldüklerini, onlara ne yapıldığını kimse bilmiyor. Orada duruşmalar yapılmıyor. İşkence görüyor ve dayak yiyorlar… Sonda da onları gömüyoruz.” Aegeyv, yönetimin kaçırılanlara, televizyonda isyancılardan olduklarını itiraf etmeleri için 500 bin ruble (16,260 dolar) teklif ettiğine, ailelerine de evlatlarını kınamaları için rüşvet sunduğuna işaret etti. Yetkililer, Rus yanlısı Çeçen yönetiminin direnişçileri hezimete uğrattığı iddialarını güçlendirmek için kaçırma eylemlerine başvurduklarını açıkladı.

Kadirov, kaçırma ve işkence olaylarına karıştığını defalarca yalanlayarak direnişçilere tesir ederek üstelerinden geldiğini söyledi. Rusya’nın verdiği destek ile Çeçen direnişçileri bitirmeye kendini inandırmış olan Kadirov, bölgede korku salmaya devam ediyor.

Uluslararası Af Örgütü Avrupa ve Orta Asya Program direktörü Nicola Duckworth, adam kaçırmaların Çeçenistan’ın en karmaşık sorunu olduğunu söyledi. Duckworth, Londra’dan elektronik posta aracılığıyla Reuters’a gönderdiği mesajda şunları kaydetti: “Sorunun büyüklüğü, toplu mezarların, geçmiş kayıp vakalarının soruşturulmaması, cesetlerin çıkarılmaması ve kimliklerinin belirlenmemesi; bunların hepsi Çeçenistan’da korkuyu artırıyor.” Rus istihbarat müdürü Alexander Bortnikov, geçen hafta yaptığı açıklamada güvenlik güçlerinin bu yıl Kuzey Kafkasya’da yaklaşık 800 şahsı tutukladığını, 1600 silaha ve 490 ev yapımı bombaya el koyduğunu söyledi.

Çeçenistan sokaklarında yeniden korku

Çeçenistan'da Kadirov'un siyah bereli militanları korku saçıyor. Militanlar bu gücü Moskova’nın verdiği geniş yetkiden alıyor. İnsan kaçırma olayları ise devam ediyor.