Tarihte bu hafta yaşanan olaylar

I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti'nin 30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi'ni imzalamasına karşın, İngilizler ateşkes koşullarına uymayarak, 3 Kasım 1918'de Musul'u işgal etti.

İngiltere, I. Dünya Savaşı'nın başında, donanmasının petrole bağımlı olmasından ötürü Basra'ya 9 Kasım 1914'te asker çıkardı. Daha sonra Dicle Nehri boyunca ilerleyen İngiliz-Hint ordusu, Bağdat'a 40 kilometre uzaklıktaki Selmanpak'ta giriştiği savaşta yenildi. Kut-ül Amara'da mevzilenen General Townshend ve 20 bine yaklaşan askeri, 7 Aralık 1915'ten 29 Nisan 1916'ya kadar savunmaya geçti. Kut-ül Amara'da da yenilen İngilizler, Hicaz'da Şerif Hüseyin liderliğinde ayaklanma başlattı.

İngilizler, daha sonra, Çanakkale'den geri çektikleri birliklerin bir kısmını bu bölgeye nakletti. Daha iyi silahlanmış ve kendilerinden yaklaşık dört misli bir kuvvet karşısında çekilen Halil Paşa ve Kazım (Karabekir) Bey'in kumandasındaki birlikler, esarete düşmemeyi başararak geri çekildi. 24 Şubat 1917'de Kut, 11 Martta da toplam olarak 367 yıl, 4 ay ve 6 gün Türklerin egemenliği altında kalan Bağdat düştü.

Mondros Mütarekesi 30 Ekim 1918'de imzalandığında, Musul ve çevresi - yani petrol bölgeleri - hala Osmanlı'nın kontrolündeydi. Ateşkesle askeri hareketlerin durması gerektiğinden, Osmanlı'nın sınırları, o anda kontrolü altında bulunan bölgeleri içerir biçimde kabul edildi. Ancak İngilizler, Irak'ta ileri yürüyüşlerini sürdürdü ve petrol bölgelerine, 3 Kasım 1918'de el koydu.

MUSUL SORUNU VE YİNE AYAKLANMA

Lozan'da Türkiye ile İngiltere'ye bırakılan Musul sorununun çözümü konusunda, Milletler Cemiyeti Konseyi, 29 Ekim 1924'te yaptığı toplantıda Musul'u dışarıda bırakarak Türk-Irak sınırını geçici olarak saptadı. Lozan Konferansı uyarınca dokuz ay içinde anlaşma sağlanamazsa konu Milletler Cemiyetine gidecekti. Bu arada, Ağustos 1924'te Nasturi Ayaklanması baş gösterdi. Ayaklanmanın bastırılması için askeri harekat sürerken, Milletler Cemiyeti 20 Eylül'de Musul sorununu görüşmeye başladı. Türkiye'nin, Musul'da plebisit yapılması önerisine İngiltere karşı çıktı. Türkiye'nin başlattığı askeri harekat sırasında Türk ve İngiliz birlikleri arasında yer yer çatışma yaşanması üzerine İngiltere, 9 Ekim'de Türk birliklerinin 48 saat içinde geri çekilmesini istedi. Türkiye de geçici bir sınır çizilmesi amacıyla Milletler Cemiyetine başvurdu. 29 Ekim 1924'te geçici sınırın saptanması üzerine, sorun geçici olarak dondurulmuş oldu.

Musul konusundaki görüşmeler 1925'te de sürdürüldü ve 5 Haziran 1926'da bir anlaşmaya varıldı. Buna göre, Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl süreyle yüzde 10 pay almayı kabul ederek, haklarından vazgeçti.

BELLİ BAŞLI ÖTEKİ OLAYLAR

2 KASIM

1870- İstanbul'da ilk mizah dergisi Diyojen'in birinci sayısı yayımlandı.

1914- Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.

1918- Enver, Talat ve Cemal paşalar, beraberindekilerle bir Alman gemisi

ile yurttan ayrıldı.

1934- İçişleri Bakanı Şükrü (Kaya) Bey'in genelgesiyle radyo

programlarından alaturka musiki kaldırıldı.

1936- İngiltere'de BBC, düzenli TV yayınına başladı.

1950- İrlandalı eleştirmen ve Nobel ödüllü yazar George Bernard Shaw

94 yaşında öldü.

1964- Suudi Arabistan Kralı Suud tahttan indirildi; yerine Prens Faysal

getirildi.

1970- Salvador Allende, Şili Devlet Başkanı oldu.

1989- Malatya Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.

1990- Fener Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos göreve başladı.

1996- Tiyatro ve sinema sanatçısı Duygu Ankara öldü.

1998- Prof. Dr. Bahri Savcı, İstanbul'da öldü.

2004- Anayasa Mahkemesi, on bir yıl aradan sonra Yüce Divan sıfatıyla

eski Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanları Cumhur Ersümer ile Zeki Çakan'ı

yargılamaya başladı.

2004- Birleşik Arap Emirlikleri devlet başkanı Şeyh Zayid Bin Sultan El

Nahayan öldü, yerine oğlu Şeyh Halifa Bin Zayid El Nahayan geçti.

2005- Türk radyo ve televizyonculuğunun önemli isimlerinden Altan Aşar,

İzmir'de öldü.

3 KASIM

1493- Kristof Kolomb, ikinci seyahatinde Karayip Adaları'nı keşfetti.

1507- Leonardo da Vinci'ye Lisa Gherardini'nin (Mona Lisa) tablosunu

yapma işi verildi. Lisa del Giocondo'nun kocası, eşinin üç dişinin

çekilmesi ve yerlerine takma diş takılmasının ardından Da Vinci'ye

''Mona Lisa'' tablosunu ısmarladı.

1839- ''Gülhane Hattı Hümayunu''nun açıklanmasıyla Tanzimat devri başladı.

1888- Londra'da Karındeşen Jack, son kurbanını öldürdü. 2002 yılında

cinayet romanları yazarı Patricia Cornwell, araştırmaları sonucu

Karındeşen Jack'in, İngiliz empresyonist ressam Walter Richard Sickert

(1860-1942) olduğunu iddia etti.

1912- Tamamı metalden yapılmış ilk uçak, Fransa'da, pilotlar

Ponche ve Prinard tarafından uçuruldu.

1918- İngilizler Musul'u işgal etti.

1921- New York'ta süt taşıyıcıları greve gitti ve binlerce galon süt,

New York caddelerine döküldü.

1936- Ankara'da Çubuk Barajı açıldı.

1957- Sovyetler Birliği, ikinci yapay uydu Sputnik II'yi yörüngesine

fırlattı. Bu uyduda, uzaya giden ilk hayvan olan ''Laika'' adlı köpek de

bulunuyordu.

1969- Fenerbahçe'nin ve milli takımın unutulmaz kaptanı Zeki Rıza

Sporel öldü.

1971- Tarihi Tepebaşı Tiyatrosu, yangın sonucu harap oldu.

1983- Atatürk Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nin temeli atıldı.

1986- Zaman gazetesi yayın hayatına başladı.

1991- İsrail ve Filistin yetkilileri arasındaki ilk yüz yüze

görüşmeler Madrid'de başladı.

1992- İllionis'te Demokrat Carol Moseley-Braun, ABD Senatosuna

seçilen ilk siyah kadın oldu.

1996- Susurluk'taki trafik kazasında eski İstanbul Emniyet Müdür

Yardımcısı Hüseyin Kocadağ ile beraber üç kişi öldü, DYP Şanlıurfa

Milletvekili Sedat Edip Bucak yaralandı. Ölenlerden birinin ''Mehmet

Özbay'' sahte kimlikli Abdullah Çatlı olduğu saptandı.

2002- Adalet ve Kalkınma Partisi, erken genel seçimlerden

birinci parti çıktı.

4 KASIM

644- Halife Hz. Ömer, Medine'de suikasta kurban gitti.

1879- ABD'li James J. Ritty, yazar kasayı geliştirdi.

1909- Bağdat Demiryolları kapsamında yapılan Haydarpaşa Garı

törenle açıldı.

1922- Son Osmanlı hükümeti (Tevfik Paşa kabinesi) istifa etti.

1922- Osmanlı Devleti'nin resmi gazetesi Takvimi Vakayi yayınını durdurdu.

1922- İngiliz arkeolog Howard Carter ve ekibi, Tutankamon'un

mezarını keşfetti.

1937- Mark Twain Cemiyeti, Atatürk'e madalya verdi.

1940- İngiltere, Girit'i işgal etti.

1946- BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) kuruldu.

1950- Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Bildirisi'ni imzaladı.

1951- Din dersi ilkokullarda ders programına alındı.

1956- Sovyet güçleri Macaristan'a girdi.

1979- Tahran'daki ABD elçiliğini işgal eden Humeyni yanlıları,

elçilik görevlilerini rehin aldı.

1981- YÖK Yasası kabul edildi.

1982- Şeyhülmuharririn Burhan Felek 93 yaşında öldü.

1983- Gazeteci, yazar ve siyaset adamı Doğan Avcıoğlu 57 yaşında öldü.

1984- Şair Ümit Yaşar Oğuzcan 58 yaşında öldü.

1995- 73 yaşındaki İsrail Başbakanı İzak Rabin, 27 yaşındaki

sağcı bir öğrenci tarafından öldürüldü.

2006- Ankara'da 112 sivil toplum kuruluşunun katılımıyla

''Cumhuriyetimiz İçin Halk Yürüyüşü'' düzenlendi. Atatürk Kültür

Merkezi'nden başlayan yürüyüş, Tandoğan'a kadar sürdü. Tandoğan

Meydanı'ndaki mitingin ardından Anıtkabir ziyaret edildi.

2007- Prof. Dr. Erdal İnönü'nün cenazesi İstanbul'da toprağa verildi.

2008- ABD'de Demokrat Partinin başkan adayı Barack Obama, ABD tarihinin

44. başkanı seçildi ve ilk siyahi başkan olarak tarihe geçti.

5 KASIM

1638- IV. Murat komutasındaki Osmanlı ordusu Musul'a girdi.

1757- Prusya Kralı II. Frederic, 7 Yıl Savaşları'nda Fransa'yı,

Rosbach'da yendi.

1791- Ünlü besteci Wolfgang Amadeus Mozart, Viyana'da 35 yaşında öldü.

1840- Afganistan, İngilizlere teslim oldu.

1895- New York Rochester'dan George B. Selden, benzinle çalışan

otomobil için ilk ABD patentini aldı.

1914- İngiltere, Türkiye'ye savaş ilan etti.

1919- Gaziantep, Fransızlar tarafından işgal edildi.

1922- İsmet Paşa başkanlığındaki TBMM Delegasyonu, Lozan

görüşmelerine katılmak üzere, İsviçre'ye hareket etti.

1925- Ankara Hukuk Fakültesi, Atatürk tarafından açıldı.

1930- İlk televizyon reklamı Londra'da gösterildi.

1973- Geleneksel Türk tiyatrosunun son temsilcisi İsmail Dümbüllü

86 yaşında öldü.

1988- 1931 yılında Türkiye Güzeli seçilen Naşide Saffet Esen öldü.

1991- Filipinler'de selde yaklaşık 7 bin kişi öldü.

2006- Irak'ın ABD tarafından devrilen devlet başkanı Saddam Hüseyin,

Duceyl davasında idam cezasına çarptırıldı.

2006- Eski başbakanlardan Bülent Ecevit, 172 gündür tedavi gördüğü

GATA'da vefat etti.

6 KASIM

1814- Enstrüman yapımcısı ve saksafonu bulan Adolphe Sax doğdu.

1893- Besteci Peter İlyiç Çaykovski 53 yaşında St. Petersburg'da öldü.

1913- Hintli lider Mahatma Gandhi tutuklandı.

1917- Finlandiya bağımsızlığını ilan etti.

1917- Bolşevik Ekim Devrimi (eski Rus takvimine göre Ekim 25):

Lenin ve Troçki, Petograd'da kontrolü ele geçirdi.

1918- Çanakkale Boğazı, İngiliz ve Fransızlarca işgal edildi.

1931- İstanbul'da dolmuşlarda sarı-siyah damalı çizgi uygulaması

başlatıldı.

1936- İzmit'te kağıt ve karton fabrikası açıldı.

1955- Kayseri Şeker Fabrikasında üretime başlandı.

1979- Türkiye'de ''Hoş Memo'' olarak tanınan çizgi bant ''Li'l

Abner''in yaratıcısı All Capp 70 yaşında öldü.

1981- YÖK Yasası yürürlüğe girdi.

1983- ANAP tek başına iktidar oldu.

1983- Ressam Münif Fehim öldü.

1989- Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı

GAP kuruldu.

1994- SHP ile CHP birleşti.

7 KASIM

1600- Divan şiirinin ustalarından Baki öldü.

1665- Yaşayan en uzun ömürlü gazete The London Gazette ilk kez

yayımlandı.

1892- İstanbul'da Darülaceze'nin temeli atıldı.

1910- Rus yazar Tolstoy öldü.

1917- Sovyetler Birliği kuruldu.

1920- Türk ordusu Gümrü'yü işgal etti.

1921- İtalya'da Mussolini, kendisini Ulusal Faşist Partisi lideri

ilan etti.

1929- New York'taki Modern Sanatlar Müzesi halka açıldı.

1958- Gazeteci yazar Aka Gündüz 72 yaşında öldü.

1988- Nebioğlu Yayınevinin kurucusu Osman Nebioğlu öldü.

1991- Basketbol yıldızı Magic Johnson, HIV testinin pozitif

çıkmasının ardından basketbolu bıraktığını açıkladı.

2003- Dünyanın en büyük yüzen kitap fuarı ''MV Daulus'' İzmir'in

Alsancak Limanı'na geldi.

2004- Cumhuriyet döneminin ilk kadın yazarlarından Cahit Uçuk

95 yaşında İstanbul'da vefat etti.

2005- Yazar ve senarist Sulhi Dölek 57 yaşında İstanbul'da öldü.

8 KASIM

1793- Louvre, Paris'te müze olarak açıldı. Louvre, 13. yüzyılın

başlarında bir kale olarak inşa edilmişti.

1912- Selanik, Yunanlılar tarafından işgal edildi.

1923- Adolf Schicklgruber (Hitler), Münih'te ilk çıkışını yaptı.

Bu başarısız çıkışın ardından 4 gün sonra 12 Kasımda tutuklandı

ve hapiste ''Kavgam''ı yazdı.

1938- Atatürk'ün hastalığı normal seyrinden çıkarak şiddetlendi.

1944- ABD'de Roosevelt dördüncü kez başkan seçildi.

1973- Şair Faruk Nafiz Çamlıbel 75 yaşında öldü.

1979- Şair Nevzat Üstün 55 yaşında vefat etti.

1982- Halkoyuna sunulan Anayasa'nın yüzde 91,3 oyla kabul edildiği

açıklandı.

1985- Soğukçeşme Sokağı'ndaki evlere konulan onarımı durdurma kararı

kaldırıldı.

1992- Berlin'de 350 bin kişi, ırkçı şiddete karşı gösteri yaptı.

1998- Sinema sanatçısı Erol Taş öldü.

2006- DHKP/C terör örgütünün ''üst düzey yöneticilerinden'' Ercan

Kartal, Özdemir Sabancı suikastı ile yedinci Cumhurbaşkanı Kenan Evren'e

suikast girişimi talimatını verdiği gerekçesiyle yargılandığı davada,

ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

AA

Tarihte bu hafta yaşanan olaylar

Tarihte bu hafta, Hz. Ömer suikast sonucu şehit oldu, Osmanlı'da Tanzimat dönemi başladı, Zaman gazetesi yayın hayatına başladı...