İşte Kara Eylül'ün içyüzü

İsrailli gazete, yayınladığı uzun raporda tarihi Amerikan belgelerine dayanarak 1970 yılında Ürdün Kralı Hüseyin'in Amerika ve İsrail'den Suriye güçlerine karşı kendisini müdafaa etmesini istediğini açıkladı. İsrailli ve Amerikalı yetkililerin konuşmalarına ve telgraf yazışmalarına yer verilen bu raporda bugüne kadar açıklanmayan çok gizli gerçekler ortaya konuyor. Bir yandan Suriye güçlerinin ülkeden çıkarılması için acil çağrıların yapıldığı bu olaylarda bir yandan da Filistinli fedailerin etkinlikleri durdurulmaya çalışılmıştı.

Selda Shosa / Timetürk

İsrail Ha'aretz gazetesi Cuma günkü haftalık ekinde Amerikalı yetlililer ile İsrailli mesleştaşları arasında 1970 Eylül Ürdün olayları hakkında bunca zaman gizli tutulan yazışmalarla telefon görüşmelerinin yer aldığı iç kayıtların yer aldığı uzun bir rapor yayınladı.

İsrail gazetesinde ilk defa yayınlanan bu tarihi Amerikan belgeleri o zamanki Ürdün Kralı Hüseyin bin Talal'ın, şu günlerde yıldönümü yaşanan 1970 Kara Eylül olayları sırasında kendisini Suriyelilerden koruması için İsrail'i askeri müdahaleye çağırdığını ortaya koydu. Gazete bu belgelerin Kara Eylül'ü derin bir araştırma ve incelemeye tabi tutulması gereken bir olaya dönüştürdüğünü ifade etti. Belgeler, Washington'un bir Arap ülkesine yardım etmesi ve Sovyetler Birliği müdahale ettiği taktirde de korumasından yükümlü olması için İsrail'i girişime teşvik ettiğini açıklıyor. Rapor aynı zamanda ABD ile İsrail arasındaki operasyonel koordinasyonu ortaya koyuyor.

Bu rapora göre o dönem ABD başkanı Richard Nixon'un Ulusal Güvenlik Danışmanı Henry Kissinger, Amerika'nın Ürdün ve İsrail arasında barış antlaşması girişiminin hükümsüz kalmaması için Amerikalı yetkilileri Ürdün'deki Filistinli fedailer üzerinde egemenlik kurmaya teşvik etmişti.

Rapora göre; Kissinger Kral Hüseyin'i fedailere karşı Amerika'nın desteği olmadan hareket etmemesi üzerine uyarmıştı. Çünkü bu Irak'ın müdahalesini gerektirebilirdi. Belgeler Amerikalı karar yapıcılar arasında tartışılan; ''Ürdün'deki Haşimi Rejiminin kurtarılması için Irak, Mısır, Suriye ve Sovyetler Birliği gibi bölgesel ve uluslararası tarafların katılımı gölgesinde İsrail mi yoksa Amerika mı müdahale etsin?'' sorusunu ortaya çıkarıyor.

O dönemin ABD dışişleri bakanı Orta Doğu İşleri yardımcısı Joseph Cisco Ürdün'de olanlara Mısır'ın müdahalesini uygun görmemişti. Ancak Amerika'nın Sovyetler Birliği'ne karşı bir savunma şemsiyesi oluşturması gerekiyordu.

Hüseyin'in Yardım İstemesi

Gazete Amerikan belgelerine dayanarak Kissinger'in İsrail'in Washington büyükelçisi İshak Rabin'e 20 Eylül 1970 tarihinde, akşam saat 10'da Kral Hüseyin'in Amman'daki İngiltere büyükelçisi aracılığıyla Ürdün'ün kuzey sınırına saldıran Suriye zırhlılarına karşı Ürdün'e yardım etmesi için İsrail hava kuvvetlerinin müdahale etmesini istediğini bildirdi.

Konuşmaları esnasında ulaşmasından 2 saat önce sadır olmuş bir telgraf daha ulaştı. Bu telgraf ise Amman'daki Amerikan büyükelçisi aracılığıyla gönderiliyordu. Büyükelçi şöyle diyordu; ''Kral Hüseyin, ülkesinin egemenliği ve bağımsızlığı için başkan Nixon'un acil olarak kara ve havadan askeri müdahalesi talebiyle beni aradı''.

Büyükelçi kral Hüseyin'den hangi taraftan olursa olsun acilen havadan müdahaleyi talep ettiğini ve Amerikan güçlerinin ne zaman müdahale edeceğini sorduğunu ortaya koyan bir nüsha nakletti. Gazete şöyle ekledi; ''Kissinger, o dönemin ABD dışişleri bakanı William Rogers ile konuşması esnasında kral Hüseyin'in; ''İsrail havadan Amerika da karadan müdahale etsin'' demek istediğini anladı. Rogers bunu anladığında aksi taktirde ülkenin parçalanacağı kanaatiyle İsrail'in müdahalesinin...

Nixon devam ediyor; ''orada İsraillileri toprakları kontrol altına almak gibi müdahaleye iten teşvik edici unsurlar bulunmaktadır''. Kissinger takiben şöyle dedi; ''Onlar Suriye'ye daha önce hiç görmedikleri bir ders vermek istiyor''. Nixon olduğu taraftan karşılık verdi; ''keşke!''.

İsrail'in İtici Unsurları

Tarihi kayıtlar Nixon'un İsrail'den Ürdün'e kralın yararına girdiğini ve toprakları işgal edip kendi topraklarına katma gibi bir amacının olmadığını açıklayan bir bildiri hazırlamasını istedi. Ancak Nixon için Ürdün'de koşullar değiştiği taktirde İsrail'in toprakları kontrolü altına almasında bir sakınca yoktu. Washington bunu anlayışla karşılayacaktı.

Kayıtlar, İsrail'in Amerika savunma bakanı yardımcısı eliyle İsrail hükümeti başkanı Golda Meir'in dilinden yazılmış bildirisinin, İsrail'in Ürdün'e girişini Ürdün'e saldırmış Suriye güçlerine karşı olması sebebiyle haklı çıkardığına işaret ediyor.

Yine bu belgelere göre Amerika'nın Amman büyükelçisi İsrail'in Beyaz Saray'a saldırmasından bir gün önce bir mesaj göndermiş ve bu mesajda Kral Hüseyin'in psikolojik iç huzursuzluk hali içinde olduğunu, danışmanı Zeyd Rufai'nin ise psikolojinin ümitsizlikle iyi ruh hali arasında gidip geldiğini haber vermişti.

Tarihi kayıtlar, İsrail'in geniş çaplı müdahalesine ihtiyaç olmadığını, aslında güçle tehdit etme, o zamanın Suriye hava kuvvetleri komutanı Hafız Esad'ın görevden alınması ile Suriye cumhurbaşkanı Nureddin Attasi'nin ilerlemesini emrettiği Suriye zırhlılarının etrafının sarılmasının yeterli olacağını ortaya koydu.

Tarihte Kara Eylül

Tarihi bilgilere bakıldığında olayların iç yüzü detaylı verilmeden Kara Eylül özetle şu şekilde aktarılmaktadır: 1970 Eylül ayı Arap tarihinde Kara Eylül olarak adlandırılır. Filistinlilerin Ürdün'e sürülmesi ve Filistin Kurtuluş Örgütü'nün Ürdün'de etkinliğini artırması Haşimi Kralı Hüseyin'i rahatsız etmiştir. Yaşanan olaylar sonrasında her iki tarafta da 7000 ila 8000 insan hayatını kaybetti. Silahlı çatışmalar FKÖ'nün ve Filistinlilerin 1971'de Lübnan'a sürülmesine kadar devam etti.

İşte Kara Eylül'ün içyüzü

İsrail gazetesi Ha'aretz, Cuma ekinde yayınladığı uzun raporda ''Kara Eylül'' ismiyle anılan 1970 Ürdün olaylarının iç yüzünü ortaya koyuyor.