Çeçenistan’da Ekonomik Savaş

Çeçenistan’da Ekonomik Savaş: Yeni Bir Çığır
Umarov’un Yeni Taktikleri Kadyrov’a Darbe İndiriyor

Kevin Daniel Leahy*

Rusya geçen Nisan Çeçenistan’da uzun zamandır devam eden “Terörist Karşıtı Operasyonun” (CTO) sona erdiğini açıkladığında bir çok gözlemci buna çok şaşırdı.

Çeçen Cumhurbaşkanı Ramzan Kadirov’un emri üzerine bu güvenlik rejimi üst düzey Rus yetkilileri tarafından sona erdirilmesi kararı alındı.

Geçen birkaç yıl içinde, Inguşetya ve Dağıstan gibi komşu cumhuriyetlerdeki giderek artan kaotik devlet meseleleri ile karşılaştırıldığında, Kadyrov Çeçenya’daki güvenlik durumunun göreceli istikrarını denetledi.

Kadyrov onun milis kuvvetlerinin Çeçenistan tabanlı militanlardan farklı olduğunu iddia ediyor.

Hayatta kalanların yeniden toplanmak ve organize olmak için çok sıkı olmayan güvenlik rejiminden faydalandıkları İnguşetya ve Dağıstan’a kaçtıklarını iddia ediyor.

Gerçekten de, Çeçenistan’da CTO’nun sona erdirilmesinin duyurulmasından nerdeyse hemen sonra, Kadyrov, İnguşetya’nın Cumhurbaşkanı Yunus-Bek Yevkurov ile ard arda Çeçenistan ve İnguşetya arasındaki sınırlar boyunca yeni bir “terörist karşıtı” kampanyanın açılışını duyurdu.

Umarov’un Ekonomi Savaşı?

Bu operasyonun ana hedefi olan isyancı lider Doku Umarov’un bu iki cumhuriyeti sembolik olarak birbirinden ayıran geçici sınırda bir yerlerde olduğu iddia ediliyor.

Kendisini “Kafkas mücahitlerinin Emir’i olarak ilan eden, Çeçen bağımsızlığı için değil, tüm Kuzey Kafkasya ‘yı kapsayacak Şeriata dayalı bir devlet olacak Kafkas Emirliği’nin kuruluşu için savaşıyor.

Kadyrov ve onun Rus müttefiklerine göre, Umarov El-Kaide ile bağlantısı olan “uluslararası bir terörist”.

Bununla birlikte, onun yakalanması zor olan Umarov’u ele geçirmek için başlattığı en son kampanyası isyan hareketinden ani ve sert bir tepki gelmesine yol açtı.
22 Temmuz’da bir intihar bombacısı patlayıcılarla yüklü bir aracı cumhurbaşkanlığı konvoyuna doğru sürdüğünde Yevkurov ağır bir şekilde yaralandı.

Yetkililer Umarov’u saldırıyı düzenlemekle suçladılar.
O zamandan bu yana hem Çeçenistan’da hem de İnguşetya’da çeşitli intihar saldırıları gerçekleşti.

17 Ağustos’ta bir intihar saldırıcısı (ya da onların diliyle şehit) İnguşetya’nın en büyük şehir merkezi olan Nazran’da bir polis merkezine içi patlayıcılarla dolu bir kamyonu sürerek en azından 20 insanın ölümüne ve 100’ü aşkın kişinin de yaralanmasına neden oldu.

Bu son saldırı Siberya’daki bir hidro-elektrik baraj olan Sayano Shushenskay dramatik olayları ile aynı zamana denk geldi.

Nazran’daki intihar saldırısından sadece birkaç saat sonra, Sayano Shushenskay’daki bir patlama birçok insanın ölümüne neden oldu.

Rus yetkililer patlamanın devam eden onarım çalışmaları sırasında beklenmedik bir şekilde patlayan hatalı bir trafodan kaynaklandığını açıklamada hızlı davrandılar.

Ancak, 21 Ağustos’ta, bir internet duyurusu ile kendilerini Riyad-Us-Salihiin Şehitleri Taburu olarak adlandıran grup barajı kendilerinin sabote ettikleri iddiasında bulundu.
Bu grup 1990’larda Çeçen isyancı lider Şamil Basayev taafından kuruldu.

Bununla birlikte tabur 2009 Nisan’ında, Umarov’un direk komutasına girdi ve Rusya’ya “ekonomik savaş” başlatma niyetini açıkladı.

Bu taburun üyelerinin 2002 yılındaki Moskova tiyatrosu kuşatmasında ve 2004 yılındaki Beslan’daki okul kuşatmasında yer aldıkları söyleniyor.
Bu grup Yevkurov’a karşı yapılan intihar saldırısını da üstleniyor.

Baraj felaketi konusunda suçlulukları çok kesin görünmüyor, bununla birlikte bu grubun üyelerinin 2005 yılında Moskova’daki büyük elektrik kesintisi gibi ilgileri olmayan olayları üstlenmeleri de ilgi çekici.

Kadirov’un Sahte Güvenliğinin Yıkılması

Şehit taburunun Sayano Shushinskaya tesislerini sabote ettiği iddiasında bulunduğu aynı gün, Çeçenistan bir dizi yeni ölümcül intihar saldırıları ile sarsıldı.

Çeçenistan’ın başkenti Grozny boyunca beş farklı yerde intihar komandoları bisiklet sürerek polislere saldırdılar ve dördünü öldürdüler.

Bu cesur saldırı serileri Rus yönetiminin dikkatini çekti; üç gün sonra, Çeçenistan’daki Kremlin’in mevcut politikasının başmimarı olan Rusya başbakanı Vladimi Putin Kadyrov ile görüşmek için Grozny’ye gitti.

Görüşmede her ne söylendiyse, intihar saldırılarının durdurulmasında başarılı olamadı.

Aksine ertesi gün, Meshker-Yurt’un Çeçen köyünde biri polislere yaklaştığında ve kendini havaya uçurduğunda dört polis öldü ve bir diğeri ağır bir şekilde yaralandı
Kadyrov’un cumhurbaşkanlığının en yüksek profilli siyasi zaferlerinden birini elde ettiği bir zamanda Çeçenistan’daki güvenlik durumunun yıpranması oldukça ironiktir.

Zakayev’in Ani Değişimi

Geçtiğimiz birkaç ay içinde Kadyrov’un temsilcileri siyasi bir göçmen olarak halen Londra’da ikamet eden Akhmed Zakayev ile hassas müzakereler yürütüyorlar.

Doku Umarov 2007 sonlarında tartışmalı bir biçimde Kafkasya Emirliğinin kuruluşunu ilan ettiğinde Çeçenistan’ın bağımsız bir devlet olma hakkının inatçı bir savunucusu olan Zakayev, Umarov ile yollarını ayırdı.

Zakayev Umarov’un deklarasyonunu kendisinin ve diğer pek çok Çeçen milliyetçisinin Çeçenya’da kurulduğunu görmek istediği egemen ve liberal-demokrat devlete bir meydan okuyuş olarak kabul etti.

Umarov ile sert ayrılışından sonra, Zakayev açık bir şekilde Kadyrov ile irtibat kurmaya başladı.

Birliktelikleri yaz ayları boyunca Zakayev’in Norveç’te Kadyrov’un kilit siyasi danışmanlarından bir olan Dukvakha Abdrakhmanov ile görüşmesi ile yeni bir ivme kazandı.

Zakayev has since called on all Chechens fighting under the banner of his "Chechen Republic of Ichkeria" to lay down their arms and to refrain attacking Kadyrov's police force.

Zakayev “İçkerya Çeçen Cumhuriyeti” bayrağı altında savaşan tüm Çeçenlere silahlarını bırakmaları ve Kadyrov’un polis güçlerine saldırmaktan vazgeçmeleri çağrısında bulundu
Onu adam kaçıran bir katil olarak etiketleyen ve İngiltere’den iadesini isteyen Rus savcıları tarafından hala Zakayev’in aranıp aranmadığı net olmasa da, Kadyrov kendi payına, Zakayev’in Çeçenistan’a dönüşünün memnuniyetle karşılanması gerektiğini dile getirmiştir.

Kendi paylarına, Umarov ve meslektaşları Kadyrov – Zakayov görüşmelerini olumsuz değerlendirmişlerdir. Geçen haftalarda Umarov’un Şeriat mahkemesi Zakayev’i “zındıklıkla” suçlamış ve ölüm cezasına çarptırmıştı.

Zakayev’in verimli Kadyrov birlikteliği şüphesiz gerçek bir siyasi zaferi temsil etmektedir.

Bununla birlikte Çeçenistan’da kötüleşen güvenlik durumu şüphesiz bu başarının parlaklığını gölgelelemiştir.

Kadirov’un “Robespierreian" Devleti

Kadirov’un üzerindeki siyasi baskı Çeçenistan doğumlu ünlü insan hakları savunucusu Natalya Estemirova’nın öldürülmesine karşı yükselen uluslararası haykırış ile daha da arttı.

Estemirova Temmuz ayında Grozny’de kimliği belirsiz bir adam tarafından kaçırılmıştı ve birkaç gün sonra İnguşetya sınır ötesinde ölü bulunmuştu.

Estemirova’nun Kadyrov ile herkesin bildiği gergin bir ilişkisi vardı. “Natalya Estemirova cinayetinden kimin sorumlu olduğunu biliyorum… Bunu hepimiz biliyoruz. Onun adı Ramzan Kadyrov” diyor “Memorial” insan hakları kuruluşundan Oleg Orlov Kadyrov bu suçlamaya öfkeyle karşı çıktı ve Orlov’a karşı iftiraya yönelik dava açtı.

Yine de, Estemirova cinayeti yavancı devletlerden ağır eleştirilere neden oldu ve Rusya Cumhurbaşkanı Dmitri Medvedev Kadyrov’dan onun katillerinin bulmasını ve cezalandırmasını talep etti.

Ramzan Kadyrov’ın ünü Çeçenistan’da istikrar getirebilecek tek kişi olması iddiası üzerine dayalıdır.

Recent events have undermined this image and Russian officials will be displeased that their decision to end the so-called "counter-terrorist operation" in the republic has coincided with a dramatic increase in violence throughout the region.

Son olaylar bu imajı etkiledi ve Rus yetkililer ülkedeki “terörizm karşıtı operasyonu” sona erdirme kararlarının bölgedeki artan dramatik şiddetle çakışmasından memnun olmayacaklardır.

*Kevin Daniel Leahy Kuzey Kafkasya bölgesini kapsayan serbest bir analisttir. Central Asia-Caucasus Analyst ve World Politics Review’e düzenli olarak yazmaktadır. İrlanda’da University College Cork’ta uluslararası ilişkiler bölümünde ihtisas yapmıştır.

Bu makale Zeynep Güneş tarafından timeturk.com için tercüme edilmiştir.

Çeçenistan’da Ekonomik Savaş

Kadirov’un başkanlığının en yüksek profilli siyasi zaferlerinden birini elde ettiği bir zamanda Çeçenistan’daki güvenlik durumunun yıpranması oldukça ironiktir.