İran'a iki milyar dolar daha ödenecek

Kriz ortamında peş peşe yapılan zamlarla faturaları ka-baran aboneler kombiyi kısınca geçen yıl kullanılmayan gaz için İran'a 704 milyon dolar ödenmişti. İlkbaharda yapılan indi-rimler de tüketimi artırmayınca bu yıl da İran'a 'al ya da öde' şartından dolayı 2 milyar dolar daha ödeneceği tahmin edili-yor. Tüketimin artırılması için bazı sektörlere ÖTV'siz gaz verilmeyi planlanırken uzmanlar 'acilen indirim yapılsın' diyor.

Doğalgaza geçen yıl yapılan yüzde 75 oranındaki zammın olumsuz etkileri devam ediyor. Ekonomik krizin de etkisiyle vatandaş gaz tüketimini kısınca, İran'dan taahhüt edip de alamadığımız doğalgaz miktarı şimdiden iki milyar metreküpe yaklaştı. Yılın son dört ayında da satışlar artmazsa Türkiye bu yıl, alınmayan gaz için bu ülkeye fazladan 2 milyar dolar ödeyecek. Enerji yönetimi, çözüm için bir yandan satıcı ülkelerle görüşerek anlaşmalardaki "al ya da öde" şartını hafifletmeye çalışırken, diğer yandan doğalgaz satışlarını artırmanın yollarını arıyor. Bazı sanayi sektörlerine ÖTV'siz doğalgaz satışı planlanırken, uzmanlar indirim ya- pılmasını istiyor. Türkiye, geçen yıl İran'a, alınmayan gaz için 704 milyon dolar ödemişti.

Geçen yıl İran'a ödenen para ile bu yıl da 'al ya da öde' kapsamında yaklaşık 2 milyar dolar ödeneceği varsayılırsa; kullanılmayan gaz için ödenecek toplam para 2 milyar 704 milyon doları buluyor. Alınmayan gaza ödenen parayla doğalgaz abonelerine yüzde 20-25 ucuz gaz satmak mümkün. Uzmanlar, çözüm olarak, doğalgazdan alınan ÖTV ve KDV'de indirime gidilerek satışların artırılmasını istiyor. Doğalgaz fiyatları geçen yıl konutlarda yaklaşık yüzde 73, sanayide ise yüzde 75 oranında zamlanmıştı. Enerji yönetiminin karşı çıkmasına rağmen Hazine ve Maliye'nin baskısıyla yapılan ve tüketimin arttığı eylül-aralık dönemine denk gelen zamlar, abonelerin tepkilerine neden olmuştu. Krizin de etkisiyle sanayide üretimin durması ve abonelerin kombileri kısması, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ)'nin satışlarını olumsuz etkiledi. Bu gelişmeler üzerine enerji yönetimi, ocaktan itibaren gaz fiyatlarında yüzde 40'a yakın indirim yapmıştı. Ancak havaların ısındığı bir döneme denk gelen indirimler, doğalgaz satışlarını artırmadı.

'GÜBRE ÜRETİCİSİ GAZI ÖTV'SİZ KULLANSIN'

Satışları artırmanın yolunu arayan enerji yönetimi, ilk adım olarak bazı sektörlere ÖTV'siz gaz satışını planlıyor. Yüksek Planlama Kurulu (YPK) çevrelerinden edinilen bilgiye göre BOTAŞ, gübre sanayiinde kullanılan gazdan ÖTV alınmaması için Kurul'a yazı yazdı. Şirket, böylece gaz tüketimi '0' olan gübre sanayiine 800 milyon metreküp gaz satışını hedefliyor. Enerji Bakanlığı'ndan bir kaynak, ÖTV'siz satışla ciddi üretim düşüşü yaşayan gübre sanayiinin de canlanacağını söylüyor.

Kriz, Avrupa'da da gaz satışlarını olumsuz etkiliyor. Avrupalı gaz şirketleri de satıcı ülkelerde "al ya da öde" şartıyla ilgili esneklik görüşmeleri yapıyor. Avrupa'daki kriz, BOTAŞ'ın dış satışlarını da zora soktu. Geçen yıl İran'dan alınmayan 2,5 milyar metreküp gaz için 704 milyon dolar ödeyen şirket, elde kalan doğalgaza müşteri arıyor. İran anlaşmasına göre parası ödenen gazın 5 yıl içerisinde tüketilmesi zorunlu. Aksi halde bütün haklar yanıyor. Bunun için BOTAŞ, parası ödenen gazı ucuz da olsa satmanın yollarını arıyor. Doğalgaz satışlarındaki düşüş, piyasaya yeni giren özel şirketleri de etkiliyor. Zaman'a bilgi veren bir şirket yöneticisi, müşteri bulmakta zorlandıkları için sadece kontratlarda yazan "al ya da öde" miktarında gaz alımı yaptıklarını söylüyor. Krizin olumsuz etkilerinin devam ettiğine dikkat çeken aynı yönetici, sanayi üretiminde canlanma olmaması halinde, satışlardaki sıkıntının devam edeceği görüşünde. BOTAŞ'ın kontrat devirleriyle 4 özel şirket pazara girmişti. Bunlardan Enerco, 2,5 milyar metreküp kontrat alımı ile BOTAŞ'tan sonra pazarın ikinci büyük oyuncusu oldu. Bosphorusgaz 750 milyon metreküp, Avrasya Gaz 500 milyon ve Shell Gaz da 250 milyon kontrat devralmıştı.

Doğalgaz fiyatları Yüksek Planlama Kurulu (YPK) kararı gereği Temmuz 2008'den itibaren her ay faiz, döviz, ham petrol vb. girdi maliyetleri dikkate alınarak yeniden belirleniyor. Uygulamanın koordinatörlüğü Hazine'ye verilirken, Hazine enerji KİT'lerinin (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) mali yapılarını kuvvetlendirmek için kârlılık hedefleri ortaya koyuyor. Son hazırlanan 'gizli' ibareli rapora göre, Hazine ile BOTAŞ, Aralık 2008'de ortak toplantı yaparak 2009 yılı iş programı için dolar kurunu ortalama 1,65, ham petrolün varil fiyatını 61,50 dolar olarak belirledi. Aynı dönem için ÜFE (Üretici Fiyat Endeksi) artışı yüzde 6,9 olarak yapılan hesaplamalarda, şirketin 2009 yılı iş programı çalışmaları tamamlanarak uygulamaya konuldu. Böylece kamu şirketi BOTAŞ, bu yıl doğalgaz faaliyetlerinden 2,4 milyar lira Vergi, finansman vb. giderler düşüldükten sonra şirket dönem sonunu 1,4 milyar lira net kârla kapatacak.

Aslan payi elektrığe gıdıyor

Türkiye, geçen yıl 36 milyar metreküp doğalgaz tüketti. Tüketimde 20 milyar metreküp elektrik üretimi ilk sırada yer alırken, konutlar 8 milyar metreküple ikinci sırada. Sanayi tüketimi ise 7,9 milyar metreküp oldu. Ancak bu yılın ilk 7 aylık döneminde gaz satışlarında ciddi gerileme yaşandı. Geçen yıl ocak-temmuzda 21,5 milyar metreküp olan gaz tüketimi, bu yılın aynı döneminde 18,7 milyar metreküpe geriledi. Sanayi abonelerinin dışında 8 milyon 130 bin doğalgaz abonesi bulunuyor. BOTAŞ kontratlarına göre bu yıl 48,3 milyar metreküplük alım sözleşmesi var. Sözleşmelerden kaynaklanan asgari alım tutarı ise 35,4 milyar metreküp. ZAMAN

İran'a iki milyar dolar daha ödenecek

Doğalgaz tüketimindeki düşüş enerji yönetimini 'iki arada bir derede' bıraktı.