Yeni bir dönemin eşiğinde Japonya

Kosuke Takahashi*

Not: Bu yazı Japon seçimlerinden bir gün önce kaleme alınmıştır...

Tarih bazen güzel istihzalar ortaya çıkarır: Japonya’da büyüyen bir torun büyükbabasının mirasını yok etmek üzere.

Kamuoyu yoklamaları muhalifi Japonya Demokrasi Partisi’nin (DPJ) Pazar günkü genel seçimlerde büyük bir zafer kazanacağını öneriyor, Yukio Hatoyama’ya Taro Aso’nun yerini alacak yeni başbakan gözüyle bakılıyordu. Bu Hatoyama’nın büyükbabası Ichiro’nun Liberal Demokrat Partiyi (LDP) kurmasından bu yana, LDP’nin sürekli olan tek parti hakimiyetinin sona ermesiyle ülkede temel bir güç değişiminin meydana gelmesi anlamına geliyor.

320 bu seçim için anahtar numara. Eğer DPJ çoğunluğun üçte ikisinden fazlasını ya da seçimde 480 sandalyeden 320’sini alabilirse tek bir parti çoğunluğunun olmadığı Üst Meclis tarafından reddedilen herhangi bir kanunu yürürlüğe koyabilir. Bu Pazar, 1,374 aday 480 meclis koltuğu için yarıştı. (300’ü ilçeler ve 180’i seçim bölgelerinin nispi temsili için).

Seçim kampanyasının en son aşamasında Perşembe günü Asahi Shimbun DPJ’nin 320’den fazla sandalye kazanma olasılığının yüksek olduğunu söylemişti. Partinin daha önce mecliste aldığı 115 sandalye 21 Temmuz’da kaybedilmişti. En son yapılan bir araştırmaya dayanarak gazetede iktidar partisi LDP seçim öncesi 300 sandalye gücünden çok uzak olduğunu ve sadece 100 koltuğu alarak ezici bir mağlubiyet ile karşılacaklarının da kuvvetle muhtemel olduğunu yazmıştı.
Cuma günü yayınlanan rakamlar LDP’nin iç karartan görünüşünü daha da kötüleştirdi. İşsizlik hükümete göre deflasyon yoğunlaşırken ve aileler harcamalarını keserken Temmuz ayında 5.7% ile savaş sonrasında tüm zamanların en yüksek orana ulaştı.

Tokyo’daki önemli siyaset analisti Minoru Morita “DPJ’nin yüksek ihtimalle 320’de fazla sandalye alabileceğini” söyledi. “Fakat DPJ’nin üçte ikilik bir çoğunluğu kullanarak [senatonun kararlarını çiğnemek için] parlamento ile yasama yoluna gideceklerini düşünmüyorum.” dedi.

Aristokrat Politikacı

177 santimetre uzunluğunda olan 62 yaşındaki Hatoyama Japon halkı arasında ipek çorapları ve gümüş kaşıkları hatırlatmaktadır. Ülkenin en zengin ve siyasi olarak en etkili ailesinin evladıdır. Öyle ki yerel medya tarafından Japonların Kennedy’leri olarak anılmaktadırlar.

Hatoyama dördüncü kuşak bir siyasetçi. Baba tarafından büyük büyük dedesi Kazuo 1896’dan 1897’ye İmparator Meiji döneminde Japon parlamentosununun temsilciler meclisi sözcüsüydü. Sonrasında Kazuo ayrıca dış işleri bakanlığında bakan yardımcısı ve Japonya’nın en önemli üniversitelerinden biri olan Waseda Üniversitesi’nde başkan olarak hizmet verdi.

Yukio’nun baba tarafından büyükbabası Ichiro 1964 ve 1956 yılları arasında üç kez başbakan oldu ve iktidar partisi LDP’nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıydı. 1951 yılında, Sovyetler Birliği ile diplomatik bağları yeniden kurdu ve emekliliğinden önce gerçekleştirmeyi en çok istediği siyasi hırsı olarak Japonya’yı bir Birlemiş Milletler üyesi yaptı.
Babası Lichiro eski maliye bakanı yardımcısı ve dışişleri bakanıdır. Erkek kardeşi Kunio bir LDP meclisi üyesidir ve şu andaki Taro Aso yönetimi altında 2009 Haziran’ına kadar içişleri bakanlığı ve iletişim bakanı olarak hizmet vermiştir.

Dahası, Hatoyama’nın anne tarafından büyükbabası Shojiro Ishibashi merkezi Tokyo’da olan dünyanın en büyük lastik imalatçısı Bridgestone Şirketinin kurucusuydu. Bridgestone Ishibashi’nin adını almıştır; Japonca’da ishi “stone” ve bashi(/hashi) de “bridge” anlamına gelmektedir.
86 yaşında olan Hatoyama’nın annesi Yasuko Japonya’da siyasi çevrelerde iki oğlunun siyasi hırslarına ulaşabilmeleri için babası Shojiro Ishibashi’den kalan mirastan önemli meblağlarda para vermesinden dolayı “vaftiz ana olarak” adlandırılmaktadır. Özellikle DPJ kurulduğunda 1996’da milyarlarca yen bağışladı. Yukio DPJ’de temel bir figür olarak kalırken, genç kardeş Kunio sonrasında Demokratların merkez köklerinden çok uzağa gittiğini düşündüğiü için LDP’ye döndü
“Geleneksel olarak, Hatoyama ailesi çocuklarının yetiştiririken onlara çok fazla serbestlik sağladı.” diyor Morita. “Bu yüzden Yukio ve Kunio’nun tamamıyla farklı karakterleri var.”

Hatoyama ailesinin önceki üç başbakanla bağlantısı var: Ichiro Hatoyama, 1960’larda “geliri ikiye katlama planını” savunan Hayato Ikeda ve 1991’den 1993’e kadar başbakanlık yapan Kiichi Miyazawa. Aylık dergi Bungei Shunju’nun 10 Ağustos’ta yayınladığına göre Yukio Hatoyama 8.6 milyar yenlik (91.9 milyon USD) mal varlığına sahip. Ayrıca meclis (Diet) üyelerinin maaşlarının kanun tarafından açıklanmasına yönelik Ekim 2008’deki mali açıklamaya göre 6 milyar yen civarındaki Bridgestone hisselerinin 3.5 milyarlık hissesine sahip.

Torunların savaşı

Ünlü Hatoyama aile soyağacının sağladığı bu güçlü siyasi avantaj Japonya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki ilk başbakanı Shigeru Yoshida dahil olmak üzere eski yedi başbakan ile akrabalığı olan Aso’nun kine denk.

Pek çok siyasi gözlemci haftasonu seçimlerinde Aso’nun LDP’si ve Hatoyama’nın DJP’si arasında yapılan çetin savaşın Japonya’da savaştan hemen sonraki yıllar sırasında iki güçlü muhafazakar grubu oluşturan büyükbabaları Shigeru Yoshida ve Ichiro Hatoyama’yı yansıttığına işaret ediyor. Bu, farklı tarafların siyasi sistemlerinden gelen atalarının savaşıdır: Japon siyasetinde yarı yüzyıldan fazladır egemen olan muhafazakar LDP için Aso, değişimci DPJ için Hatoyama.

İkinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra, ABD yönetimli İttifak Kuvvetleri Genel Karargahı’nın (GHQ) 1946 yılında 1945 Ağustos’unda Liberal Partiyi kuran güçlü bir siyasi lider Ichiro Hatoyama’nın tasfiyesiyle, Yoshida istikrarlı bir hükümet için güçlü bir siyasi temel tutturabildi. 5 yıl sonra, Hatoyama GHQ tarafından tekrar kabul edildi ve 1954’de başbakan Yoshida’yı yerinden ederek hükümetin kontrolünü tekrar kazandı.

Ichiro siyasetçilerle liderlik temelli politika oluşturmaya uğraşrken, Yoshida güçü bürokratların desteğini kazandı. Bu, bugün de aynı şekildedir. Yukio Hatoyama hükümet düzenleyicilerinin bakanlıklarından inip önceden düzenledikleri endüstrülerdeki en yüksek posizyonlara geçmesini sağlayan amakudari olarak adlandırılan (cennetten gelme) kurumun kaldırılması sözünü veriyor. Fakat bunu yapmakta gönülsüz gibi görünüyor.

Siyasi yükseliş

Yukio Hatoyama 1969 yılında Tokyo Üniversitesi’nden mezun oldu ve 1976 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunan Stanford Üniversitesi’nde mühendislikte doktora ünvanını aldı. Senshu Üniversitesi’nde iş yönetimi bölümünde doçent olduktan sonra, mecliste ilk kez bir LDP üyesi olarak 1986 yılında seçildi. 1955’ten beri ilk kez partinin çoğunluğunu kaybettiğini gördüğü 1993 genel seçimlerinden sonra LDP’den ayrıldı. Bu çeşitli üyelerin de LDP’den ayrılmasına neden oldu ve ayrılanlar Hatoyama’nın kurucu üyelerinden biri olduğu Yeni Parti Sakigake gibi yeni partiler kurdular.

Yeni Parti Sakigak’i de içeren Koalisyon hükümeti, kırk yıllık gücü olan LDP’yi yerinden ettiği 1993-94 yılları arasındaki Morihiro Hosokawa kurulunda bakanları kurulu baş sekreteri oldu. DPJ’de Hatoyama Eylül 1999’da partinin başkanlığını kazandı, fakat 2002 Aralık’da Ichiro Ozawa liderliğindeki Liberal Parti ile dostça birleşimin ortasında istifa etti.

2003 yılındaki birleşmede Hatoyama geçici olarak dışarıda kaldı, fakat Eylül 2004’te içişleri bakanlığında gölge bakan olduğu sekiz ayın sonunda, gölge dış işleri bakanı ve bir kez daha partinin genel sekreteri oldu. 2009 Mayıs’ında liderlik seçimlerinde Hatoyama sürpriz bir zafer kazandı. Tek rakibi daha genç bir imaj veren 55 yaşındaki başkan yardımcısı Katsuya Okada idi. Bununla birlike Hatoyama çetin bir seçimden aylar önce başkan seçildi.
2000 yılında yayınlanan ve Hatoyama’nın ailesini konu alan İhtişamlı Hatoyama ailesinin hırsı adlı kitabında Eiji Oshita Hatoyama çok inatçı, kararlı ve gözüpek olabilir diye yazmıştı.

“Genel sekteterlik gibi kilit bir görevde bulunarak korkunç bir deneyim edindi ve çok güçlü ve zorlu biri oldu” diyor DPJ’nin senato üyeleriden ve şu anki politika sorumlusu yardımcısı Tetsuro Fukuyama.

Hatoyama’nın mutlu bir evliliği olduğu biliniyor. 65 yaşındaki Miyuki ile evli. Stanford Üniversitesi’nde okurken onunla tanışmıştı. Onun ki çalınmış bir aşktı. Bir keresinde bir kadın dergisinde yaptığı röportajda “başka birinin karısına aşık oldum ve en sonunda onunla evlendim” diyor. Miyuki Japonya’da popüler olan bir dans grubunun eski yıldız sanatçısı. Röportajda Miyuki ile karşılaşması ve ile evlenmesi onu eski yaşam şeklinden vazgeçirdiğini ve bir siyasetçi olmaya karar verdiğini söylüyor. Hatoyama’nın bir oğlu var, 33 yaşındaki Kichiro. Şu anda Moskova Devlet Üniversitesi’nde misafir araştırmacı.

Halkın adamı

Zenginliğine ve ayrıcalığına ve kendi partisini seçim manifestosunda yer almamasına rağmen örneğin kalıtsal siyasetçilerin kültürlerini zayıflatması hakkında sık sık konuşarak seçimden önce kendini siyasi olarak halkın adamı konumuna sokmaya çalıştı. Diğer taraftan Hatoyama Japonca konuştuğunda pek çok insanın günlük yaşamlarında nadiren kullandığı sıfatları kullanarak prestijli yetiştirilmesinin altın çizdi.

Hatoyama Avrupalı entegrasyonist Kont Coudenhove-Kalergi’nin siyaset felsefesini uygulamayı hedeflediğini söylüyor. Aylık dergi Voice’nin 10 Ağustos’ta yayınladığı Eylül baskısındaki bir yazısında Hatoyama büyükbabası Ichiro tarafından Coudenhove-Kalergi’nin yazılarından çevrilen yuai ya da “kardeşlik” felsefesinin Japonların bürokrasisinin zayıflamasına yönelen ve ekonomik krizi getiren ABD güdümlü küresel kapitalizmi reddeden siyasi platformu olduğunu dile getiriyor.

Yuai sloganıyla, Hatoyama dar görüşlü ve aşırı milliyetçiliği arkada bırakacaklarını ve yerine Doğu Asya Toplumunu Avrupa Birliği’nin Asya versiyonuna benzeyen bir boyuta kadar ileri götürmeyi umduğunu söylüyor. Ayrıca bölgedeki hızlı ekonomik büyümenin doğal bir uzantısı olarak ortak Asya para birimini savunuyor.

*Kosuke Takahashi Tokyo temelli bir gazetecedir.

Bu makale Zeynep Güneş tarafından timeturk.com için tercüme edilmiştir.