Kuzey Irak'ta demokrasi'ye ilk adım

Haber Merkezi/ TIMETURK

Kuzey Irak özerk bölgesi, tarihinin en hararetli genel seçimleri için 25 Temmuz’da sandık başına gidiyor. Bin 284 oy bürosunda, 2 Milyon 524 bin 889 seçmen oy kullanacak. 350’si uluslar arası olmak üzere 16 bin 520 gözlemci seçimleri izleyecek. Seçimler Bağdat merkezi hükümeti ile krizin derinleştiği bir döneme denk geldi.

Kuzey Irak’ta bulunan Irak Kürdistan Özerk bölgesi'nde 25 Temmuz’da yapılacak genel seçimler öncesi 116 bin peşmerge, asker ve polis ile tutuklular için oy kullanma işlemi Perşembe günü başladı. 2 milyonu aşkın seçmen cumartesi günü sandık başına giderek, Bölge Başkanı ve parlamento üyelerini seçecek.

MUHALEFETLİ SEÇİM

1992 yılından bu yana Kuzey Irak'ta üçüncü kez seçimler yapılıyor ancak ilk kez Bölge Başkanı doğrudan halkoyu ile seçilecek. Bölge Başkanı Barzani’nin karşısında dört aday daha bulunuyor. Seçimlerde 111 sandalyeli yerel parlamento da yenilenecek.

Seçimlerde KDP ve YNK’nin ortak listesi “Kürdistan”ın birinci çıkması bir sürpriz olmayacak. Ancak bu seçimlerin esas bilinmeyenini, “YNK ve KDP’nin ne kadar güç kaybedeceği VE ‘Goran’ (Değişim) listesi ile İslamcıların ne kadar oy kazanacağı” oluşturuyor.

GERGİN BİR ORTAMDA YAPILAN SEÇİMLER

Kuzey Irak’taki bu seçimler ilk kez tarihinde bu denli heyecan uyandırırken, siyasi olarak da hassas bir dönemde gerçekleşiyor. ABD güçleri Haziran ayı başından itibaren Irak kentlerinden çekilmeye başladı. 2011’e kadar da Irak’tan tümden çekilmesi öngörülüyor. Buna paralel olarak Kürdistan Özerk Bölgesi’ne henüz bağlanmayan ve aralarında petrol kenti Kerkük’ün de olduğu tartışmalı bölgeler üzerindeki tartışmalar giderek sertleşiyor.

Bu tartışmalar ortasında Bölge yönetimi, Kerkük’ü de kapsayan Anayasa taslağını da seçimlerde halkoyuna sunmak istedi ancak seçimlerden sonrasına ertelendi. Gelecek Kürt hükümetinin önünde sıcak dosyalar duruyor. Ninova, Diyala, Selahaddin ve Süleymaniye eyaletlerindeki 16 tartışmalı bölge gelecek hükümetin çözmesi gereken sorunların başında geliyor. Kürtler Kerkük’ün de aralarında olduğu bu bölgelerin Kürdistan Bölgesi’ne bağlanmasını istiyor, Şiiler, Sünniler ve Türkmenler ise reddediyor.

TÜRKİYE YAKINDAN İZLİYOR

Gelecek hükümetin aynı zamanda Kürt bölgesindeki petrol yataklarına bağlı olarak petrol gelirlerinin paylaşımı konusunda da Irak hükümeti ile bir anlaşma zemini bulması gerekecek. Irak Kürdistan Özerk Bölgesi 1 Haziran’dan itibaren ilk kez tarihinde petrol ihracatına başladı. Ancak Bağdat merkezi hükümeti Kürt bölgesinin kendi başına petrol anlaşmaları yapma hakkı olmadığını savunarak karşı çıkıyor.

Türkiye’deki Kürt sorunu da Kuzey Irak’ı doğrudan etkiliyor. Gelecek hükümetin yalnız Türkiye değil, İran ile de masaya oturması gerekecek. İran ve Türkiye’nin sınırötesi operasyonlarına karşı bugüne kadar yerel hükümetinden ciddi bir ses çıkmadı. Seçimlerden sonra hükümet, Türkiye, Irak ve ABD’nin artan baskıları ile karşılaşması ihtimal dahilinde. Seçmenler, daha istikrarlı politikalar bekliyor.

TARİHİNİN EN HARARETLİ SEÇİMLERİ

Bu seçimlerin en çarpıcı yanlarında biri ise, ilk kez KDP ve YNK’nin seçim alanlarına çıkarak halktan oy istemesi olarak dikkat çekiyor. Bugüne kadar her iki partinin oy kaygısı fazla göze çarpmıyordu. Ancak bu seçim kampanyası sırasında Irak Devlet Başkanı ve YNK lider Celal Talabani ile Kürdistan Bölge Başkanı Mesut Barzani bizzat bölge bölge dolaşarak kampanyada aktif yer aldı.

KÖKLÜ REFORM İHTİYACI

Başını Noşirvan Mustafa’nın çektiği “Goran” listesi öncülüğündeki muhalefetin yoğun olarak işlediği “yolsuzluk” sorunu da Kürtlerin temel gündemlerinden birini oluşturuyor. Bu açıdan seçimlerden sonra, yolsuzluğun önünün kesilmesi için idari ve mali alanda köklü reformlara ihtiyaç olacak. Diğer bir temel sorun da halkın siyasilere olan güvensizliği şeklinde dikkat çekiyor. Bölge halkının çoğunluğu bugüne kadar verilen sözler yerine getirilmediği için siyasilere güvenmiyor. Daha iyi bir vatandaşlık hizmeti için ciddi projelerin oluşturulması gerekiyor.

Bu seçimlerin esas sürprizinin YNK’nin eski iki numaralı ismi Noşirvan Mustafa’nın “Goran” listesi olması bekleniyor. Goran listesi, seçim kampanyası boyunca özellikle yolsuzluğa karşı mücadele, sosyal, ekonomik ve kültürel reform ihtiyaçları üzerinde durarak halkta arasında önemli sayılabilecek bir hareketlilik yarattı. 25 Temmuz genel seçimleri her açıdan yeniliklere kapı aralıyor. Gelecek seçimler açısından da içerisinde önemli işaretler barındıracak.

2,5 MİLYON SEÇMEN SANDIK BAŞINA GİDECEK

Oy sandıkları saat 08.00’de açılacak ve saat 18.00’de kapanacak. Irak Seçim Komisyonu’nun verilerine göre Federal Kürdistan Bölgesi’nde 4,38 milyon kişi yaşıyor. Buna tartışmalı bölgelerdeki Kürt nüfusu dahil değil. 2 Milyon 524 bin 889 seçmen bin 284 oy bürosunda oy kullanmaya çağrıldı.

16 BİN GÖZLEMCİ SEÇİMLERİ İZLEYECEK

Yine seçim komisyonuna göre 350’si uluslar arası olmak üzere 16 bin 520 gözlemci seçimleri izleyecek. Başkanlık seçimlerinde ise Barzani dahil 5 aday yarışacak. Başkanlık görev süresi 4 yıl olarak belirlenmiş. Parlamentoda 111 sandalye bulunuyor.

24 listenin yarışacağı seçimlerin favorisi YNK ve KDP’nin “Kürdistan” listesi olarak gözüküyor. Parlamento seçimleri de her 4 yılda bir yapılıyor.

1991’DEN GÜNÜMÜZE KUZEY IRAK…

Kuzey Irak 1991’den bu yana otonom bir bölge olarak yönetiliyor. Körfez Savaşı’ndan 2003’teki Irak işgaline kadar ABD’nin koruması altındaydı. Federal Kürdistan Bölgesi, resmi olarak Duhok, Erbil ve Süleymaniye’den oluşuyor. Bu haliyle yüzölçümü 75 bin km2 büyüklüğünde.

Başkenti Erbil olan Kürdistan Bölgesi’nin büyük çoğunluğu Sünni Müslümanlardan oluşuyor. Halkoyuna sunulması beklenen Yeni Kürdistan Anayasası’nda diğer tüm dinler ve azınlıklar da tanınıyor.

Kürt yerel parlamentosu 1992, yapılan genel seçimlerden sonra kuruldu. KDP ve YNK parlamentoda eşit çoğunlukta yer alıyor. Bir hükümeti olsa da henüz uluslar arası alanda resmen tanınmış değil. KDP Güney Kürdistan’ın kuzeyini, YNK de güneyini kontrol ediyor. 1994 yılında her iki hakim parti arasında çatıma yaşandı, yaklaşık 3 bin kişi hayatını kaybetti, kurumsal işleyiş tıkandı. İran, Irak ve Türk orduları defalarca Kuzey Irak'a operasyonlar düzenledi. Her seferinde iki partiden biri, diğerine karşı desteklendi.

1998 yılında Barzani ve Talabani arasında Washington’da “barış anlaşması” yapıldı. 2002 yılında yapılan bir anlaşma ile de birleşik parlamentonun yeniden aktifleştirilmesi sağlandı. 2003 yılında Kürtler Saddam Hüseyin rejimine karşı Amerikan güçleri ile ittifak yaptı. Böylece Saddam rejimin Araplaştırma politikasına maruz kalan Kerkük’e yeniden girebildiler.

Haziran 2005’te Mesut Barzani parlamento tarafından Kürdistan Bölge Başkanı olarak seçildi. Celal Talabani ise Nisan’da Irak Devlet Başkanı oldu. Ocak 2006’da Talabani ve Barzani, tek yönetim için anlaşma yaptı. Hükümet ise aynı yıl Mayıs ayında kuruldu.

Kürdistan Bölgesi’nin (Kerkük hariç) Irak’taki 1115 milyar varilin yüzde 2,9’unu temsil ediyor. Ancak uzmanlar yeni petrol yataklarının bulunmasını bekliyor. Kürdistan Bölgesi 1 Haziran’dan itibaren tarihinde ilk kez petrol ihracatına başladı. Ekonomik olarak ayrıca yabancı yatırımcıları yoğun bir şekilde cezp ediyor.

Kuzey Irak'ta demokrasi'ye ilk adım

Kuzey Irak yerel yönetimi tarihinin en hararetli genel seçimleri için yarın sandık başına gidiyor. Bin 284 oy bürosunda, 2 Milyon 524 bin 889 seçmen oy kullanacak.