En iyi 100'e giremeyen devler

İSTANBUL - Newsweek 'Tüm zamanların en iyi 100 kitabı' listesini yayımladı ama listede Dostoyevski, Franz Kafka, Anton Çehov, Albert Camus, Montaigne, Honoré de Balzac, Victor Hugo, gibi dünya edebiyatının büyük isimlerinin olmaması eleştiriliyor. Adalet Ağaoğlu, Elif Şafak ve Ayşe Kulin listeyi ntvmsnbc'ye yorumladı:

Adalet Ağaoğlu:
İDEOLOJİLERE GÖRE YAPILIYOR
Zaten bu tarz listelerden haz etmiyorum çünkü edebiyatı kategorize etmeyi doğru bulmuyorum. Bazı isimler var, bazı isimler yok. Edebiyatta bunu sevmiyorum. 'Kadın yazar' sınıflandırmasına da bu yüzden karşı çıkıyorum. Sonuçta bu listeler, sınıflandırmalar, ideolojilere göre yapılıyor.

'NEYİ SATABİLİRİZ' ANLAYIŞI ÖN PLANDA
Kategorize edildiği zaman 'kime göre, neye göre ve kimler tarafından' yapıldığı önem taşıyor. Zamanında Kafka'nın Rus edebiyat çevrelerince görmezden gelinmesi bile ideolojilerin ne kadar belirleyici olduğunu gösteriyor. Yani tamamen siyasal güdümler ve 'neyi satabiliriz' anlayışı ön planda.

Batı'nın etnik temelli bir bakışı var. Sonuçta böyle listeleri ideolojiler ve siyaset belirliyor. Bir de ırksal dayanışmalar var tabii. Etnik gruplar arasında dayanışma var. Mesela bizde, o dayanışmayı göremiyoruz. Çünkü biz bizi sevmiyoruz.
DOSTOYEVSKİ'NİN OLMAMASINA ÇOK ŞAŞIRDIM
Dostoyevski'nin, Camus'nün, Kafka'nın olmamasına tabii çok şaşırdım. Gösteri sanatlarıyla ilgilenen genç dünayaya çok yakın durmuyorlar mı acaba...

BATI NE YAPARSA, O ÖNE ÇIKARILIYOR
Ayrıca bir gerçek var, Batı ne yaparsa, Doğu'da ve bizde o öne çıkarılıyor. Medya Batı neyi beğenirse onu beğeniyor. Batı ne yazarsa, neyi severse onu alıyoruz. Mesela ben başarılı bir kitap yazdığım zaman hemen Batı'ya benzetiliyordum. Yani 'Bizde de bunun gibiler var' demeye getiriyorlardı.

EDEBİYATIMIZ BİLİNMEDEN AB DE BİZİ ANLAYAMAZ

Aslında herkes kendi kültürüne sahip çıkmalı. Mesela Türkiye Cumhuriyeti edebiyatı, şiiri bilinmediği sürece Avrupa Birliği de bizi anlayamaz. İnsanımızı kavrayabilmek için Türkiye edebiyatını çok iyi bilmek gerekiyor.

Elif Şafak:
TAVSİYE LİSTELERİ OLARAK GÖRMEKTEN YANAYIM

Sanat ve edebiyatta "en iyiler" listeleri her zaman için sorunlu ve eksik olmuştur. Ben bu listeleri "otorite listeleri" olarak değil, "tavsiye listeleri" olarak görmekten yanayım. Öyle bakarsak, bu tür listeler faydalı olabilir. Yoksa herhangi bir edebi eserin ne denli iyi olup olmadığına karar verecek tek bir otorite vardır; o da okurdur...

AMERİKAN EDEBİYATI ÖN PLANDA

Newsweek'in hazırladığı listede çok kıymetli kitaplar var elbette ama bariz şekilde Amerikan edebiyatının ön plana çıktığı bir liste bu. Bu bize dünyanın başka yerlerinden gelen yazarların işlerinin ne kadar zor olduğunu bir kez daha gösteriyor. Bugün Amerika'da okunan kitapların sadece yüzde 2'si çeviri kitaplar. Onlar da ağırlıklı olarak Fransızca, İspanyolca ve Japonca.

'DOĞULU' YAZARIN İŞİ BAŞTAN ZOR

Amerika'daki edebiyat çevreleri dış dünyaya kapalı olabiliyor. Yani bir "Doğulu" yazarın işi baştan zor. Türkiye'den gelen bizlerin ise işi daha da zor. Ne tam "Avrupa edebiyatı"na ne "egzotik doğu edebiyatı"na giriyoruz. Bu tür listelerin en sınırlı tarafı, evrensel değil, belli Batı merkezci olmaları.

Listede elbette Rus edebiyatından daha çok isim görmeyi beklerdim. Tabii günün birinde Ahmet Hamdi Tanpınar'ı da bu listede görsek ne güzel olur.

BENİM LİSTELERİM RUH HALİME GÖRE DEĞİŞİR
Benim ilk 10 kitabım sürekli değişir. Ruh halime göre... Bugünkü ilk 10 kitabım ile bir hafta sonrakiler aynı olmayabilir. Okumak ucu açık bir süreç; devamlı bir akış. Listeleri yap boz gibi görmekten yanayım.

Ayşe Kulin:
HEP AYNI ŞEY, BATI'NIN BAKIŞI

Edebiyatta bu tarz listeleri açıkçası çok doğru bulmuyorum. O yüzden listeye bakmayı bile çok gerekli görmüyorum. Çünkü bu tarz listelerde her zaman aynı şeyi, Batı'nın bakışını görüyoruz.

DÜNYANIN MERKEZİ OLDUKLARINI ZANNEDİYORLAR
Batı'da öyle bir inanış var ki; bütün kültürlerin onların hakimiyeti altında olduğunu zannediyorlar. Dünyanın merkezi olduklarını, her zaman en iyi olduklarını zannediyorlar. Müzik Batı müziği, edebiyat Batı edebiyatıdır...

MİLYONLARCA İNSAN İKİ ÇUBUKLA YEMEK YİYOR
Bilmiyorlar ki dünyada milyonlarca insan iki çubukla yemek yiyor. Milyonlarca insan kendi kültürünü yaşıyor. Ama Batı, bu kültürleri hiçbir zaman görmüyor bile...

İşte, İngiliz Daily Telegraph ve The Guardian gazetelerinin de bulunduğu, sadece İngilizce yazılan ve İngilizce’ye çevrilen kitaplara yer veren, 10 farklı 'en iyi kitap' listesinin tercihlerine dayanarak oluşturulan liste:

1- Savaş ve Barış / Lev Tolstoy
2- 1984 / George Orwell
3- Ulysses / James Joyce
4- Lolita / Vladimir Nabokov
5- Ses ve Öfke / William Faulkner
6- Görünmez Adam / Ralph Ellison
7- Deniz Feneri / Virginia Woolf
8- İlyada ve Odysseia / Homeros
9- Gurur ve Önyargı / Jane Austen
10- İlahi Komedya / Dante Alighieri

11- Canterbury Hikâyeleri / Geoffrey Chaucer
12- Gulliver’in Gezileri / Jonathan Swift
13- Middlemarch / George Eliot
14- Ruhum Yeniden Doğacak / Chinua Achebe
15- Çavdar Tarlasında Çocuklar (Gönülçelen) / J. D. Salinger
16- Rüzgâr Gibi Geçti / Margaret Mitchell
17- Yüzyıllık Yalnızlık / Gabriel Garcia Marquez
18- Muhteşem Gatsby / F. Scott Fitzgerald
19- Madde 22 / Joseph Heller
20- Sevgili / Toni Morrison

21- Gazap Üzümleri / John Steinbeck
22- Geceyarısı Çocukları / Salman Rüşdi
23- Cesur Yeni Dünya / Aldous Huxley
24- Mrs. Dalloway / Virginia Woolf
25- Native Son / Richard Wright
26- Amerika’da Demokrasi / Alexis de Tocqueville
27- Türlerin Kökeni / Charles Darwin
28- Herodot Tarihi / Heredot
29- Toplum Sözleşmesi / Jean-Jacques Rousseau
30- Kapital / Karl Marx

31- Prens / Niccolo Machiavelli
32- İtiraflar / St. Augustine
33- Leviathan / Thomas Hobbes
34- Pelopponnes Savaşlarının Tarihi / Tukididis
35- Yüzüklerin Efendisi / J. R. R. Tolkien
36- Winnie the Pooh / A.A Milne
37- Aslan, Cadı ve Dolap / C.S Lewis
38- Hindistan’a Bir Geçit / E. M. Forster
39- Yolda / Jack Kerouac
40- Bülbülü Öldürmek / Harper Lee

41- İncil 42- Otomatik Portakal / Anthony Burgess
43- Ağustos Işığı / William Faulkner
44- Siyah İnsanların Ruhları / W. E. B. Du Bois
45- Engin Sargossa Denizi / Jean Rhys
46- Madam Bovary / Gustave Flaubert
47- Kayıp Cennet / John Milton
48- Anna Karennina / Leo Tolstoy
49- Hamlet / William Shakespeare
50- Kral Lear / William Shakespeare

51- Othello/ William Shakespeare
52- Soneler / William Shakespeare
53- Çimen Yaprakları / Walt Whitman
54- Huckleberry Finn’in Maceraları / Mark Twain
55- Kim / Rudyard Kipling
56- Frankenstein / Mary Shelley
57- Süleyman’ın Şarkısı / Toni Morrison
58- Guguk Kuşu / Ken Kesey
59- Çanlar Kimin İçin Çalıyor? / Ernest Hemingway
60- Mezbaha 5 / Kurt Vonnegut
61- Hayvan Çiftliği / George Orwell
62- Sineklerin Tanrısı / William Golding
63- Soğukkanlılıkla / Truman Capote
64- Altın Defter / Doris Lessing
65- Kayıp Zamanın İzinde / Marcel Proust
66- Büyük Uyku / Raymond Chandler
67- Döşeğimde Ölürken / William Faulkner
68- Güneş de Doğar / Ernest Hemingway
69- Ben, Claudius / Robert Graves
70- Yalnız Bir Avcıdır Yürek / Carson McCullers

71- Oğullar ve Sevgililer / D. H. Lawrence
72- Kralın Adamları / Robert Penn Warren
73- Git Onu Dağda Anlat / James Baldwin
74- Charlotte’un Sevgi Ağı / E.B. White
75- Karanlığın Yüreği / Joseph Conrad
76- Gece / Elie Wiesel
77- Tavşan Kaç / John Updike
78- Masumiyet Çağı / Edith Wharton
79- Portnoy’un Feryadı / Philip Roth
80- Bir Amerikan Trajedisi / Theodore Dreiser

81- The Day of the Locust / Nathanael West
82- Yengeç Dönencesi / Henry Miller
83- Malta Şahini / Dashiell Hammett
84- Kuzey Işıkları Üçlemesi / Philip Pullman
85- Death Comes for the Archbishop / Willa Cather
86- Düşlerin Yorumu / Sigmund Freud
87- Henry Adams’ın Eğitimi / Henry Adams
88- Mao’dan Sözler / Mao Zedong
89- Dinsel Deneyim Çeşitleri / William James
90- Brideshead Revisited / Evelyn Waugh

91- Sessiz Bahar / Rachel Carson
92- İstihdam, Kazanç ve Para Genel Teorisi / John Maynard Keynes
93- Lord Jim / Joseph Conrad
94- Goodbye to All That / Robert Graves
95- The Affluent Society / John Kenneth Galbraith
96- Söğüt Ağaçlarındaki Rüzgâr / Kenneth Grahame
97- Malcolm X’in Otobiy. / Alex Haley ve Malcolm X
98- Eminent Victorians / Lytton Strachey
99- Renklerden Mor / Alice Walker
100- İkinci Dünya Savaşı / Winston Churchill

HASAN CÖMERT
ntvmsnbc

En iyi 100'e giremeyen devler

'Newsweek'in yayımladığı 'Tüm zamanların en iyi 100 kitabı' listesinde Dostoyevski, Kafka, Albert Camus gibi yazarların olmaması tartışma yarattı. Adalet Ağaoğlu, Ayşe Kulin, Elif Şafak listeyi ntvmsnbc'ye yorumladı.