Özellikle sosyal güvenlik reformunun yürürlüğe girmesiyle beraber emekli aylıklarının seyri, aylıklar arasındaki dengesizlikler, genel sağlık sigortası ve daha pek çok konuda soru alıyoruz. Daha önce farklı kesimlerin sosyal güvenlik reformundan nasıl etkilendiklerine dair yazı dizileri kaleme aldık.
Ancak emekliler için özel bir dizi gerektiği halde bir türlü fırsat bulamadık. İşte emeklilerin sosyal güvenlik reformu sonrası durumlarına ve daha pek çok konuya bu yazı dizimizle değineceğiz. Aynı zamanda, dizimizin yayınlandığı süre zarfında emekli okurlarımızdan gelen sorulara da cevap vereceğiz...
Hangi kurumdan emekli olmak daha avantajlı
Memur, işçi ve esnaf emeklileri arasındaki fark, 1 Ekim 2008 sonrası çalışmaya başlayanlar için giderilmiş olacak. Ancak yeni sistem işçi ve esnafı memurun seviyesine çıkarmak değil, herkesi SSK'da eşitlemek prensibine dayanıyor...
Cumhuriyet tarihimiz boyunca farklı toplum kesimleri için farklı zamanlarda emeklilik sandıkları ihdas edildi. Memurlar için Emekli Sandığı, işçiler için SSK ve son olarak da bağımsız çalışanlar için Bağ-Kur hizmet vermeye başladı. Kuruluş ve işleyiş prensipleri farklı olan bu kurumların, üyelerine verdikleri hizmet standartları da oldukça farklı oldu. Bu farklılıkların başında şüphesiz emekli aylıkları geliyor.
Aylıklarda uçurum
Emekli aylıkları ve daha pek çok konuda emekliler arası farklılıkları gidermek üzere hayata geçirilen sosyal güvenlik reformuna rağmen, rakamlar arasındaki dengesizlik kolay kolay giderileceğe benzemiyor. Aşağıdaki tabloda, 2009 yılı Ocak ayı itibariyle memur, SSK ve Bağ- Kur emeklileri arasındaki maaş farklılıkları görülüyor. Buna göre emekli aylığı bakımından en iyi durumda olanlar memur emeklileri.
Onları SSK takip ederken, en gariban emekli sınıfını Bağ-Kur'lular oluşturuyor. Tabloda özellikle 'En Yüksek Aylık' sütununa bakarsanız, memur emeklisinin aylığının SSK ve Bağ-Kur'un toplamından fazla olduğunu görürsünüz. Buradaki uçurum, bazı memuriyet kadrolarında alınan makam, temsil ve görev tazminatlarının emekli olduktan sonra da aynen ödenmeye devam edilmesinden kaynaklanıyor. 1 Ekim 2008 tarihinden sonra memuriyete girenlerin bu şansı olmasa da, eski memurlar için bu avantaj hala devam ediyor.
Tablo düzelecek
Tabloda gördüğümüz çarpıklık, 1 Ekim 2008 sonrası çalışmaya başlayanlar için giderilmiş olacak ancak yeni sistem işçi ve esnafı memurun seviyesine çıkarmak değil, herkesi SSK'da eşitlemek prensibine dayanıyor. Bununla beraber 1 Ekim 2008 tarihinden önce çalışmaya başlamış olan işçi, esnaf ve memur arasındaki uçurum bundan sonra da artarak devam edecek. Zira şuanki memur emeklilerine ödenen aylıklar ile reform öncesi memur olanlara bağlanacak emekli aylıkları memur maaş katsayısına göre artırılıyor. .
SSK ve BAĞ-KUR farkı
SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin memurlara nazaran daha düşük aylık almalarında iki belirleyici unsur var. Birinci unsur aylık bağlama esnasında ortaya çıkıyor. Evet, emekli aylığı bağlanırken SSK ve Bağ-Kur'luya sadece ödediği primlerin karşılığı olarak aylık bağlanır.
Oysa memurlara ve özellikle üst düzey memurlara aylık bağlanırken, çalışırken karşılığı kesilmemiş maaş unsurları da dikkate alınır. Farklılık yaratan bir diğer unsur ise aylıklar hesaplanırken ve yıldan yıla artırılırken kullanılan sistemdir. Burada teknik ayrıntısına girmeden ifade edecek olursak, SSK'lı ve Bağ- Kur'lular, memur emeklilerine göre ülke büyümesinden ve milli gelirden daha az pay alırlar.
Emeklilerin maaş farkı için dava açtı
İşçi-Memur-Bağ-Kur Emeklileri Derneği Başkanı Öz, emekliler arasındaki maaş farkını ortadan kaldıracak İntibak Yasası'nın çıkartılması için mahkemeye başvurduğunu söyledi. Öz, 'Davayı kazanırsak, asgari emekli maaşı 900 TL'yi geçer' dedi...
Maaşlar arasındaki farklılığın giderilmesini ve insani şartlarda yaşamayı isteyen emekliler, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu'na dava açtı. İşçi-Memur-Bağ-Kur Emeklileri Derneği (İMBED) Genel Başkanı Hamdi Öz, refah payının ödenmesini sağlamak ve emekliler arasındaki maaş farkını ortadan kaldıracak İntibak Yasası'nın çıkartılması için mahkemeye başvurduklarını söyledi.
Maaşlar artacak
Emekli maaşlarının düzeltilmesi için her dönem söz aldıklarını ancak verilensözlerin bir türlü tutulmadığını anlatan Öz, 'Emekliler de herkes gibi bu ülkenin birinci sınıf vatandaşıdır. İnsani şartlarda yaşamak için hakkımızı mahkemede arayacağız' dedi.
Öz, açtığı davayı kazanırsa, asgari emekli maaşı 900 TL'yi geçecek. Başkan Hamdi Öz'ün Ankara İş Mahkemesi'ne açtığı dava emeklilerin lehine sonuçlanırsa maaşlarda 300 ile 500 lira arasında artış gündeme gelecek. Emekli haklarını savunmak için mahkeme yoluna düşen Öz, dava dilekçesinde şu açıklamaya yer verdi:
'1 Ağustos 1979'da tahsis talep dilekçem ile 6 bin 92 gün ve 9 bin 965 gösterge ile emekli oldum. Şu an itibarıyla 645 TL maaş alıyorum. Bugün aynı gösterge, aynı gün prim sayısı ile emekli olanlar ise 900 TL'nin üzerinde maaş alıyor. Benim gibi yüzlerce emekli açlık sınırının altında maaşa mahkûm edilmiştir. Yasal haklarımızı almak amacıyla dava açma zarureti doğurmuştur.'
Türkiye'de 8 milyonu aşkın emekli, dul ve yetimin sosyal güvenlik kurumlarından maaş aldığını ifade eden Hamdi Öz, her 100 emekliden 80'inin maaşının açlık sınırının altında olduğuna dikkat çekti. Öz, emekliler arasındaki maaş uçurumunun önlenmesi için İntibak Yasası'nın bir an önce çıkarılmasını istedi. İntibak Yasası ve refah payının ödenmesi konusunda senelerdir bakanlık ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) nezdinde sözler aldıklarını söyleyen Öz, 'Seçimler öncesinde verilen sözler, seçim bitince unutuldu.' diyerek sitemini dile getirdi.
