İran dünyanın 4. büyük petrol üreticisi

Anadolu Ajansı, İran ekonomisi ile ilgili yayınladığı haberde, ?? Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütünde (OPEC) Suudi Arabistan'dan sonra ikinci büyük petrol üreticisi İran, dünya petrol rezervlerinin yüzde 10'dan fazlasına ve doğal gaz rezervlerinin yüzde 15,7'sine sahip bulunuyor. BP'nin ''Dünya Enerji İstatistikleri Haziran 2008'' verilerine göre, 2007 yılı sonu itibarıyla İran'ın 138,4 milyar varil kanıtlanmış petrol revervi bulunuyor?? dedi.

AA haberinin devamında, ??Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) 2006 verilerine göre, İran günde 4,4 milyon varil petrol üretiyor?? diye ilave etti.

BP'nin verileri, 2007 yılı sonunda İran'ın 27,80 trilyon metre küp (dünya rezervlerinin toplam yüzde 15,7'si) kanıtlanmış doğal gaz rezervleri bulunduğunu ortaya koyuyor. İran, dünyada doğal gaz rezervleri bakımından Rusya'dan sonra ikinci sırada yer alıyor. Türkmenistan'dan doğal gaz ithal eden İran, Türkiye'ye doğal gaz ihraç ediyor.

İran'ın ihracat gelirlerinin yaklaşık yüzde 80'ini petrol ve doğal gaz oluştururken, içeride yeterli rafine olanağı olmadığı için petrolünün yaklaşık yüzde 40'ını işlenmiş olarak ithal ediyor.

İran, en büyük gelir kalemi olan petrolden, geçen yıl ham petrol fiyatlarının 147 doları bulması nedeniyle yaklaşık 82 milyar dolar gelir elde etti.

İran'ın uranyum zenginleştirme programını durdurmayı kabul etmemesi yüzünden BM'nin uyguladığı ekonomik yaptırımların, son zamanlarda ülkenin ekonomisinin gerilemesinde rolü olduğu değerlendiriliyor. Bu ambargolar yüzünden finans kurumlarının ve varlıklarının izlendiği, yabancı bankaların Tahran'da iş yapmaktan çekindiği belirtiliyor.

ABD'nin 2007 yılı tahminlerine göre, İran'ın gayrisafi yurt içi hasılası 294,1 milyar dolar.

İran Merkez Bankası raporları ise ülkenin dış borcunun 22,7 milyar dolar olduğunu gösteriyor. Yine Merkez Bankası'nın raporları, Mayıs 2009'da enflasyonun yüzde 25,3, 2008 yılı baharında ise işsizlik oranının yüzde 9,6 olduğunu ortaya koyuyor. İşsizlik oranı 24 yaş altındakiler için ise yüzde 24,3 seviyesinde bulunuyor.

Para birimi İran Riyali olan ülkenin başlıca ihracat kalemlerini petrol, doğal gaz, halı ve tarımsal ürünler oluşturuyor.

Dünya Bankası'nın 2007 yılı verilerine göre, kişi başı gelirin 3,470 dolar olduğu İran'ın en büyük ticari ortağı yüzde 24,3 ile AB ülkelerinden oluşuyor. AB ülkelerini, yüzde 14,3 ile Çin, yüzde 9,8 ile Japonya, yüzde 6,3 ile Güney Kore ve yüzde 5,6 ile Türkiye takip ediyor.

İran Merkez Bankası'nın 2006 yılı tahminine göre, ekonomik olarak faal nüfus 23,5 milyon.

İran, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde Mısır'dan sonra ikinci büyük nüfusa sahip bulunuyor. BM'nin 2008 yılı verileri İran'ın nüfusunu 72,2 milyon olarak gösteriyor. Bu nüfusun yaklaşık yarısı 25 yaş, üçte ikisi 30 yaş altındaki genç nüfustan oluşuyor.

İnsan kaynaklarını kapasitesini geliştirmek için 15 yıl önce kapsamlı bir eğitim programı uygulamaya başlayan İran, bu çabalarının meyvelerini aldı. Eğitim olanakları ülkenin yoksul bölgelerine götürüldü ve eğitimin bütün seviyelerinde cinsiyet farkı azaltıldı. Bu sürede gençlerin okuma yazma oranı yüzde 86'dan yüzde 94'e çıkarken, özellikle kızların okuma yazma oranı ciddi artış gösterdi. Öyle ki üniversite seviyesinde eğitim gören kadın sayısı erkek sayısını aştı.

İran'da, son 20 yılda temel sağlık hizmetleri ile kırsal ve kentsel bölgelerde hastalık önleme çalışmalarına yoğunlaşarak sağlık alanında önemli gelişmeler kaydedildi.

İran, 2005 yılında gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 7,8'ini sağlığa ayırırken, Suudi Arabistan'da bu oran (2007) yüzde 3,4, Irak'ta (2007) yüzde 4,1 ve Türkmenistan'da yüzde 4,8 (2005) seviyesindeydi. İngiltere, 2005 yılında sağlığa gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 8,2'sini ayırdı.

Ancak istihdam yaratmadaki sorun, özellikle doktorlar ve diş hekimleri olmak üzere ciddi ''beyin göçüne'' neden oluyor.

İran'da, nüfusun büyük bölümünün yararlandığı sosyal sigorta, sosyal yardım ve afet yardım programı gibi 28 farklı sosyal koruma programı uygulanıyor. Bu programlar eğitim, iş arama yardımı, sağlık, işsizlik sigortası, engelliler, emekliler ile konut, gıda ve enerji sübvansiyonları gibi transferleri, rehabilitasyonu, yaşlılara bakım, evlilik ve cenaze yardımını kapsıyor.