Şehirler sağlık için zararlı

Tarih boyunca kabul gören fikirlerin aksine tarımsal devrim ve kentleşme, hastalık ve kısa ömürle eş anlamlı. Uzmanlar, son 3 bin yıl içinde insan sağlığında genel bir tükenme tespit ettiklerini kaydediyor.

İnsanlık yaşamın idame ettirmek için avcılık döneminden sonra siteler yapmaya, sanat eserler icat etmeye ve tanrının varlığını sorgulamaya başladı. Daha sonra tarım ve şehircilik ilerlemenin kaynağı olarak düşünüldü. Ancak bir arkeolog grup, bunun yanlış olduğu sonucuna vardı.

Columbus?teki Ohio Eyaleti Üniversitesi?nde biyoarkeoloji uzmanı ve Avrupa?da dünya sağlık projesi üyesi Clark Spencer Larsen, ?Son üç bin yıl içerisinde tüm Avrupa kıtası ve Akdeniz havzası etrafında insan sağlığında genel bir tükenme tespit ettik? dedi.

SON 3 BİN YILDA BOY KISALDI

Biyoarkeoloji, eski mezarlık alanlar üzerinde toplanan bilgiler ışığında hastalık ve salgınlar tarihinin izini sürüyor. Larsen projesi kendi türünde en önemli proje olarak dikkat çekiyor. İlk analizler son 3 bin yıl içerisinde yaşamış 11 bin kişiden alınan eşantiyonlar üzerinde yapıldı. Uzmanlar iskelet artıklarını incelemek ve bireylerin boylarını, diş yapısını, soyla ilgili eklemsel hastalıklarını, anemi (kansızlık), yaralanma ve beslenmesini belirlemek için uyumlu sağlık göstergelerini kullandılar.

Uzmanlar, yoksul ile zengin, şehirli ile köylü, çiftçi ile avcı-toplayıcıları karşılaştırabilmek için farklı toplulukların, yaşadıkları yükseklikler, sosyo-ekonomik organizasyonları ve geçim kaynakları üzerine bilgileri de bir araya getirdi. Böylece çok sayıda Avrupalının sağlığının, tarımın tüm kıtaya yayılmakta olduğu yaklaşık üç bin yıl önce, hissedilir bir şekilde bozulmaya başladığı tespit edildi. O dönemde Yunanistan ve Roma uygarlıkları yayılma halindeydi. Çalışmalar sonucunda, bireylerin boylarının kısaldığı ve cüzam karakteristiğindeki kemikle ilgili doku bozulması ile tüberküloz sayısında artış tespit edildi. Bunların da sürü hayvanları çevresindeki yaşam ve kötü hijyen koşullarındaki toplu yaşamdan kaynaklı olduğu sanılıyor.

ŞEHİRLER HASTALIK YAPIYOR

Diğer gıdalardan çok tahıl ve şekeri teşvik eden yeni bir beslenme biçimi ile diş çekme sayısı da arttı. Ortaçağın da Avrupalıların ataları için pek merhametli olmadığı görülüyor. Bu çağda dişle ilgili sorunlar daha fazlalaştı, Avrupalılar raşitizm, iskorbüt ve kemik enfeksiyonu sorunları yaşadı. Ortaçağ?da aynı zamanda insan boyu da kısaldı. Milattan dört yüzyıl önce 1,73 metre olan ortalama insan boyu 17. yüzyılda ortalama 1,66 metre düştü. Tartışmasız kanıt ise elit ailelere mensup olmayan çocukların daha kötü beslenmesi ve daha fazla hastalıkla boğuşması olarak dikkat çekiyor.

Peki neden kendilerini hasta etmesine rağmen insanlar şehirlere yerleştiler? Uzmanlara göre, kuşkusuz, ortaya çıkan bir elitin şiddetli davranışları cezalandırdığı ve gıda dağıtımını kontrol ettiği ölçüde kendilerini şehirde daha güvende hissediyorlardı. Ama yüzyıllar içerisinde şehirlerdeki siyasi ve toplumsal eşitsizlikler elit olmayan kategorilere mensup insanlar için pratikte erken ölüm ile eş anlamlı hale geldi.

Ortaçağ?da kırsal kesimlerde yaşayanların boyu genel olarak şehirlerdekinden daha büyüktü. Bu uzun tükeniş sürecinden sonra Avrupalıların sağlık durumu 19?uncu yüzyılın ortalarından itibaren düzelmeye başladı. Birçok faktörden dolayı ortalama boy da yeniden artış gösterdi. Küçük buzul çağının sona ermesi, beslenme ürünlerinin artışı, hijyen koşullarının iyileşmesi veya tıbbın gelişmesi bu faktörlere örnek olarak gösteriliyor.

AMERİKALILARIN BOYU YENİDEN KISALMAYA BAŞLADI

Uzmanlar 1950?li yıllardan beri Amerikalıların boyunda hafif bir kısalma ve sağlık durumlarında kötüleşme gözlemledi. Uzmanlara göre bu olgu da büyük ihtimalle obeziteye yakalanan kişilerin kötü beslenme alışkanlıklarından kaynaklı, tıpkı avcı-toplayıcı atalarımızdan daha kötü beslenen ilk tarımcılar gibi. Araştırmacılar hastalık ve kötü beslenme tarihini inceleyerek gelecek için dersler çıkarmayı umuyor. Larsen, ?Bizim amacımız mevcut sağlık şartlarını anlamaktır? diyor.

ANF NEWS AGENCY