En büyük kara delik keşfedildi

ABD'nin 70 yıllık köklü bilim kurumu Jet Propulsion Laboratory'nin (Jet Motorları Araştırma Merkezi) kurulu olduğu California eyaletindeki Pasadena kentinden bildirildiğine göre, astronomi katalog numarası 'M87' olan kara delik, Dünya'nın 50 milyon ışık yılı uzağında bulunuyor.

Almanya'nın güneybatısında Baden-Württemberg eyaleti Heidelberg kentindeki Max Planck fen bilimleri 'Atomaltı ve Dünya Dışı Fizik Araştırma Kurumu', kara deliğin büyük kütlesini teyit etti.

Texas Austin Üniversitesinden astrofizik uzmanı Karl Gebhardt ile Max Planck'dan Jens Thomas, kara deliklerin gökadaların (galaksi) oluşumunda büyük yeni bilgiler sağlayacağını söyledi.

M87 gökcisminin (kara deliğin) kütlesi öyle büyük ki, Güneş'in kütlesinin tam 6 milyar 400 milyon katı.

Amerikan Astronomi Cemiyetinin Pasadena'da yapılan 214'üncü yıllık toplantısında, M87 hakkında bildiri okundu ve büyük ilgi uyandırdı.

M87'ye ilişkin makaleler ve Pasadena bildirileri, yazın çıkacak Astrofizik Dergisinde yayımlanacak.

50 milyon ışık yılı uzakta M87'nin uzaklığına 'yakınlardan örnek' şöyle verilebilir: Güneş Sistemimizin üyesi olduğu eliptik sarmal Samanyolu Gökadası, uzun çapında 110, kısa çapında 60 bin ışık yılı genişliğinde.

Samanyolu'na en yakın galaksi olan Andromeda'nın çapının Samanyolu'nun iki mislinden fazla 250 bin ışık yılı genişliğinde olduğu tahmin ediliyor.

1 ışık yılının uzunluğu, 9,9 trilyon km.

Kara delik

Kara delik, gökbiliminde, çekim alanı her türlü maddi oluşumun ve ışınımın kendisinden kaçmasına izin vermeyecek derecede güçlü olan, kütlesi büyük kainat cismi.

Kara deliklerin üç boyutlu olmadığı, sıfır hacimli olduğu kabul ediliyor.

Karadeliklerin içinde zamanın yavaş aktığı ya da akmadığı tahmin ediliyor.

Karadelikler, Einstein'ın genel görelilik kuramıyla tanımlandı, doğrudan gözlemlenememekle birlikte, çeşitli dalga boylarını kullanan dolaylı gözlem teknikleri sayesinde keşfedildi.

Bu teknikler, aynı zamanda çevrelerinde sürüklenen oluşumların da incelenme olanağını sağladı.

Bir karadeliğin çekim alanına kapılmış maddenin karadelikçe yutulmadan önce müthiş sıcaklık derecesine ulaştığı ve bu yüzden önemli miktarda X ışını yaydığı saptandı.

Böylece bir karadeliğin varlığı, kendisi ışık yaymasa da çevresinde bu tür icraat yarattığı için saptanabiliyor.

Bugün karadeliklerin varlığı, ilgili astrofizikçiler ve kuramsal fizikçilerden oluşan camianın hemen hemen tüm bireyleri tarafından onaylanarak kesinlik kazanmış durumda.

Güneşimizden çok daha büyük dev kütleli yıldızlar, kurama göre 'öldüklerinde' çekim gücü sonsuz karadeliğe dönüşebiliyor.

Pulsar

Gökcisimlerinin en esrarengizlerinden pulsar (atarca), 'kalp gibi atan' anlamına geliyor ve kara deliklerle bağlantılı. Pulsar, içinde bulunduğu nebulaların (bulutsu gökcismi) çekirdeği ve kalbi hükmünde olduğu kadar, kalp atışları gibi düzenli aralıklarla radyasyon yayıyor.

Bunlar kurama göre nötron yıldızları ve süpernova patlamasıyla pulsar veya karadeliğe dönüşebiliyor.

20 km çapında pulsar o kadar yoğun ki, bir çay kaşığı kadar maddenin Dünya'daki ağırlığı 100 milyon ton olarak hesaplanıyor.

Samanyolu'nda 100 milyon adet olabilecek Güneş çapında orta boy yıldız, yakıtları tükendikten sonra beyaz cücelere dönüşüyor. Sadece büyük kütleli yıldızlar (yani Güneşimizden en az 8 kat daha fazla kütleye sahip yıldızlar) süpernova patlaması sonucu kendi üstüne çökerek nötron yıldızı veya karadelik oluşturabiliyor.