Hamza Muhammed / TİMETURK / Somali
1992 yılı Mayıs ayının başlarında komünist yönetimin düşmesinin ardından Afgan Mücahitleri başkent Kabil?de dizginleri ele geçirdi. Ancak Afgan İslami Hareketi dâhilindeki akımlardan bir tanesi meydana gelen değişikliğin şeklini beğenmeyerek gruptan çıktı. Başkenti kuşatmayı ve füze yağmuruna tutmayı tercih etti. Sebep ise Mücahitler Hükümeti?nin gerektiği gibi İslami olmaması aksine ?gruba göre- komünistlerle müttefik olması idi. Cihat sloganlarını tahkik etmemiş, gerçek İslam kriterlerini yükseltmemişti.
İşte bu şekilde Afganistan?daki İslamcıların ölçülerine göre zor bir rakam olan Gulbeddin Hikmetyar önderliğinde Afgan İslami Partisi kuruldu. Böylece İslami Hareket ve Cihat Hareketi?nden kardeşler Afganistan?ı kontrolleri altına aldıktan sonra birbirleriyle savaşmaya başladı. Dünyanın çeşitli yerlerinden İslami hareketlerin elçilerinin ve İslami şahsiyetlerin aracılık denemeleri hatta Kabe?de yönetimin bölüşülmesi ve görüşlerin yakınlaştırılması için yapılan anlaşma bile başarısız kaldı. Birkaç sene sonra ise Taliban gelerek hepsinin ayaklarının altından yatağı çekiverdi.
17 sene sonra aynı sahne tekrar ortaya çıktı. Ancak bu kez Somali?deki İslamcıların savaşı suretinde idi. İki sahnede benzer görüntüleri izlemeye başladık. Açıklamalar dün Afganistan?dan duyduğumuz açıklamalarla benzer, Afganistan?da Cihat hareketinden kardeşlerin gerekçeleriyle Somali?de düne kadar İslami Mahkemelerde silah ve cihat kardeşi olup da bugün birbirleriyle savaşanların şiddetli kaosa sınır koymak için ortaya attıkları gerekçeler ve daha sonra Etiyopya işgaline karşı oluşturulan Somali?nin Kurtuluşu Koalisyonu?nda ortaya atılan gerekçeler de hemen hemen aynıdır.
Gece sabaha benziyor
Ayrıntılar üzerinde farklılık gösterebiliriz. Dün Afganistan sahnesinde ve 17 yıl sonra bugün Somali sahnesinde olanlar hakkındaki açıklamalarımızda farklı yollara gidebiliriz. Ancak iki sahnedeki benzer şu noktaları inkâr etmemiz gerçekten zordur:
- İki sahnede de çatışmanın asıl tarafları bir İslami hükümet kurmak isteyen İslamcılar ve İslam şeriatını uygulamaya çalışıyor. Yabancı işgalciye karşı silah çektiler. Kendilerini mücahit addediyorlar. İsimleri bile benzerlik göstermektedir. Orada Afgan İslami Partisi bulunuyordu. Burada ise Somali İslami Partisi mevcut. Orada Afganistan?ın Kurtuluşu İçin İslam Birliği vardı. Burada Somali?nin Kurtuluşu İçin İttifak bulunmakta.
- Fikri kaynaklar ve propagandalar, siyasi programlar iki sahnede de ya aynı ya da birbirine yakın. Afganistan?dakilerin hepsi 60?larda ve 70?lerde Kabil Üniversitesi?nde orada faaliyet gösteren solcu hareketlere karşılık olarak kurulan İslami Hareket?in oğullarıdır. Bu hareketin Mısır?daki Müslüman Kardeşler ve Pakistan?daki Mevdudi liderliğindeki İslami Cemaat?ten etkilenmiş olduğu ifade edilmektedir.
- Somali?dekilerin çoğu İhvancı ve Selefi yanlarıyla İslami Hareket?ten etkilenmiş durumdadır. Müslüman Kardeşlerin Somali İslami edebiyatında etkisi, cihadi ve ilmi düşüncelerin yanında açıktır.
Afganistan?daki cihadi partilerin programlarında cihat ve İslami hükümet kurma propagandaları, bugün Somali İslami programında olduğu gibi açıktı.
- Hanefi mezhebi fıkhı Afgan mücahitlerin hepsinin geri planını teşkil ediyordu. Bugün savaşmakta olan Somali İslamcılarının fıkhi arka planını ise Şafii mezhebi oluşturmakta.
- İslami Cemiyet?in lideri Burhaneddin Rabbani liderliğinde kurulan geçici Mücahitler Hükümeti bölgedeki Tahran, Taşkent, New Delhi gibi başkentlerden iç ittifakları çerçevesinde destek bulurken o dönemde İslami Parti?nin lideri Hikmetyar da Pakistan?dan ve belki de bazı Körfez ülkelerinden destek görerek hareket ediyordu.
Bugün Şeyh Şerif Şeyh Ahmet başkanlığındaki Somali geçici hükümeti Cibuti ve Kenya gibi bölge ülkelerinden destek görmektedir. Eritre ise Somali İslami Partisi ile Mücahit Gençler Hareketi?ni desteklemektedir.
- Afganistan?da yıkımın boyutu ve sivil kurbanların sayısının yükselmesi Afganistan?da, her ne kadar taraflar birbirlerini sorumlu tutsa da İslami sayfalara kara nokta koydurdu. Bugün kanlı Somali sahnesinde olanlar da aynısıdır. Magadişu?da ve diğer şehirlerde sivillerin kanlarının dökülmesinden evlerin, mahallelerin ve çarşıların yıkılmasından her iki taraf da birbirini sorumlu tutsa da İslamcıların çatışmalarından dolayı sivil kanı akmaktadır.
- O dönemde Afganistan?da uyuşturucu ekimi ve ticareti yayıldı. Somali?de de bugün yıkıcı savaşın ve şiddetli kaosun gölgesinde deniz korsanları ve ?gat? ismi verilen catha edulis bitkisinin (yaprakları çiğnendiğinde uyarıcı etkisi bulunmaktadır) ekimi artış göstermiştir.
- Afganistan?da İslamcılar arasında dönen çatışmalarda ırkçılık ve milliyetçilik, sloganlarında bu tür bir benimseyiş bulunmamasına karşın gizli bir rol oynamıştır. Hikmetyar?ın liderliğindeki İslami Parti (Hizbi İslami), meşhur Afgan komutan savunma bakanı Ahmet Şah Mesud?la beraber Tacik asıllı olan Burhaneddin Rabbani liderliğindeki İslami Cemiyete karşı girdiği çatışmalarda Peştun ırkı kozunu kullanmak zorunda kalmıştır. İslami Cemaat (Cemaati İslami) de aynı şekilde yönetime karşı tüm gerekçelerden uzak girdiği kanlı çatışmalarda aynı kozu kullanmıştır. Bugün Somali?de siyasi ittifaklardan savaş cephelerine kadar dönen çatışmalarda da en önemli koz kabile kozudur.
- Cihat döneminde dışarıdan savaşçılar Afganistan?a akın etti. Komünist rejimin düşmesinden sonra birçokları Afganistan topraklarından ayrılmışsa da bazıları orada kalarak, Rabbani başkanlığındaki geçici Mücahitler Hükümeti?ne karşı Hikmetyar önderliğindeki İslami Parti?nin yanında savaşmak için orada kalmayı tercih etmiştir. Bugün Somali?de de Somali İslami Ordusu ve Mücahit Gençler Hareketi yanında Şeyh Şerif İslami hükümetine karşı savaşan yabancı savaşçılar bulunmaktadır.
İşte bu şekilde Kabil ve Mogadişu sahneleri benzerlik göstermektedir. Hatlar, Afganistan İslami Parti (Hizbi İslami) Lideri Hikmetyar ve Somali İslami Parti Lideri Ömer İman ya da Somali muhalefet ittifakının lideri Şeyh Tahir Uveys arasında ve geçici Mücahitler Hükümeti başkanı Burhaneddin Rabbani ile Somali geçici hükümeti başkanı Şeyh Şerif Şeyh Ahmet arasında ve de Cibuti ya da Eritre ile Pakistan veya İran arasında kesişmektedir. 17 yıl aradan sonra Afganistan?da yapılan açıklamalar ile alınan konumlar Somali?de tekrarlandı.
