GM'in iflas başvurusunda bulunması işsiz ordusunun büyümedi demek. Piyasa GM'i ve işsizlik rakamlarını kollayacak.
Küresel krizin ABD'de açtığı en büyük yara olan işsizliğe ilişkin geçen hafta gelen haftalık veriler bir an için piyasalara umut vermişti. Haftalık işsizlik maaşı başvuruları 623 bin ile 635 binlik beklentinin altında gelince bu bir toparlanma sinyali olarak görülmüştü. Buna karşılık toplamda 6 milyon 780 bin kişi ile işsiz sayısı 1967 yılından bu yanaki en yüksek düzeyde bulunduğu da belirtilmişti. Banka stres testlerinde 2010 için tasarlanan kötü senaryoda bile ABD'de işsizliğin yüzde 10 olacağı varsayılıyordu ancak ABD bu orana çok daha erken ulaşacak gibi görünüyor. Son araştırma ve verilere göre şu anda ülkede işsizlik oranı yüzde 9,2. Yani yaklaşık 14 milyon kişi işsiz. Bu 25 yıldan daha fazla bir zamandır rastlanmayan bir oran. Hergeçen gün büyüyen işsiz ordusu ise verilen iş ilanlarına adeta saldırıyor. İş bulma kurumlarının önünde metrelerce kuyruklar oluşuyor, açılan bir pozisyona alınacak elaman sayısının kat be kat üzerinde başvuru geliyor. Piyasalar ise bu hafta 3 kilit gelişmeye odaklanacak. Bunlardan biri ABD ekonomisinin motoru olan ve hissedarları ile borçlarının yapılandırılması konusunda anlaşamayan otomotiv devi General Motors'un (GM) iflas başvurusunda bulunup bulunmayacağı olacak. Çünkü GM'in iflası işsizler ordusuna yenilerinin katılması anlamına geliyor. Diğer önemli iki gelişme ise mayıs ayı işsizlik rakamları ile Avrupa'da ise Avrupa Merkez Bankası (AMB) ve İngiltere Merkez Bankası'nın (BoE) faiz ve para politikası kararları olacak. Perşembe günü açıklanacak olan işsizlik verileri geçen haftaki haftalık verilerin anlık sevincine karşı emek piyasasında durumun daha da vahimleştiğini ortaya koyabilir.
25 yıl sonra işsizlik ilk kez yüzde 9'dan fazla
Bloomberg tarafından ekonomistler arasında yapılan bir araştırma raporuna göre ABD'de mayıs ayı işsizlik rakamları 25 yıl sonra ilk kez yüzde 9 seviyesini geçecek. Böylece iyimser kampta olan ekonomistlerin son 50 yılın en ağır resesyonunda toparlanma başladığı yönündeki önermeleri de ciddi bir darbe almış olacak. Rapora göre mayıs ayında işsiz oranı yüzde 9,2 ile 1983 yılının eylül ayından bu yanaki en yüksek seviyesine fırlayacak. NABE geçen hafta yayımladığı bir raporda ise emek piyasasının önümüzdeki dönemde daha da bozulacağını, 2009'da 4.5 milyon kişinin daha işini kaybedeceğini öngörmüştü. İşsizliğin ise yıl sonuna kadar yüzde 9,8'e kadar çıkabileceği iddia edilmişti. Bu hafta içinde piyasalaırn odaklanacağı ve ABD ekonomisine ilişkin iyimser ve kötümser kampların değerlendirmeye alacağı diğer önemli veriler arasında ise sanayi üretimi ve hizmetler sektöründeki büyüme rakamlarında daha yavaş bir kan kaybı bekleniyor. Ancak yine bu hafta açıklanacak olan tüketici harcamalarında gerileme olacağı öngörülüyor. Yani bu haftaki veriler hem iyimser hem kötümser yatırımcıları destekleyecek nitelikte olacak.
İşsizliğin ucu harcamaya ve bankalara dokunur
Ekonomistlerin genel beklentisi ise yıl sonuna kadar işsizlik oranı yüzde 10'a yaklaşabileceği yönünde. Bu derece büyük bir işsizlik ise dünyanın en büyük ekonomisinde tüketicilerin işsiz kalması nedeniyle ceplerinin boşalması, dolayısıyla da harcamaların azalması anlamına geliyor. 2008'in son üç ayında yüzde 4,3 çakılan hane halkı harcamaları ocaktan marta kadar yüzde 1,5 yükseldi ama beklentilerin altında kaldı. Yani ABD hükümetinin, hazinesinin ve merkez bankası FED'in belli başlı sanayileri destelemekten bankaların kötü varlıklarını temizlemeye, düşük faizle bedava para dağıtmaktan harcama teşvik planlarına kadar 2 trilyon dolara yakın yaptığı harcama bireylerin cebini doldurmuyor. İşsizliğin bu denkli artması aynı zamanda kişilerin işlerini kaybetmelerinden ötürü aldıkları kredileri ödeyememelerine, dolayısıyla bankalarda batık kredi sorununun artmasına ve bankaların kredi koşullarını daha da sıkılaştırmasına sebep olabilir.
Otomotivde 150 bin kişinin maşı daha kesilecek
Nisan ayında işsizlik oranı yüzde 8,9'du. Mayıs ayında işsizlikte artışla birlikte maaş ödemelerinde de 521 bin ödemelik azalma bekleniyor. Nisan ayında 539 bin kişi daha maaş ödemesi alamamıştı. İşten çıkarmalar en son geçen ocak ayında zirve yapmış, 741 bin kişinin işini kaybetmesi ile 1949 yılından bu yana görülen en büyük emek kıyımına imza atılmıştı. 2007'nin Aralık ayında resesyon başladığından beri ABD'de 5,7 milyon kişi işini kaybetmiş durumda. Bu İkinci Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemden bu yana görülen en büyük iş kaybı süreci olarak gösteriliyor.
Öte yandan piyasaların bu hafta kilitleneceği GM de işsizlik için büyük bir risk. İflas korumasına başvuran Chrysler'in 789 tedarikçisi bir bir kapılarını kapattı. Geçen hafta iflas korumasına başvuran GM'in de mağazalarının sayısının azalması, dolayısıyla her iki şirketin istihdam sağladığı çalışanların da kapının önüne konulması sözkonusu. Ekonomistlerin beklentileri otomotiv sektöründe mayıs ayında ödeme kesintisine gidilen işçi sayısının 150 bin olacağı yönünde. Nisan ayında bu rakam 149 bindi. Yılın ilk çeyreğinde ABD'de GSYİH yüzde 5,7 çakıldı. GSYİH 2008'in son çeyreğinde yüzde 6,3 gerileyerek iki çeyrek üstüste son 50 yılın en kötü altı aylık performansını oluşturmuştu. (Referans)
