Pepe Escobar*
Barack Obama, Birleşik Devletler Başkanı olarak görevdeki ikinci 100 gününe girmek üzere, kendimizi büyük resime, esas küresel komplo hattına, çalkantılı, yeni ve çokmerkezli dünya düzenine verelim. İlk 100 gününde Obama yönetimi bizi yeni bir isimle tanıştırdı, OCO/Overseas Contingency Operations (Denizaşırı Olası Operasyonlar), eskiden GWOT/Global War On Terror (Teröre Karşı Küresel Savaş) olarak biliniyordu.
İster isim kullanın, isterseniz başka bir şey. Ve gerçekte kendisi hakkında konuşmakta olduğunuz şey, İran?dan Pasifik Okyanusu?na uzanan uçsuz bucaksız enerji savaş alanıdır. Avrasyanın kontrolü amacıyla akar (petrol) savaşının gerçekleştiği yerdir.
Evet, her şey, siyah altın ve mavi altın (doğal gaz)a, hidrokarbon zenginliği ötesini mukayeseye çıkar, ve sürekli akan harikalar ülkesi-Boruhatistan (Boruhattı ülkesi - Pipelineistan) uzun ve zorlu yolculuk zamanıdır. Kısaltmalar üzerindeki tozu alma, Asyanın NATO?ya tepkisi olan özellikle SCO/Shanghai Cooperative Organization (Şangay İşbirliği Örgütü), IPI (İran-Pakistan-Hindistan) ve TAPI (Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan) gibi birkaç kısaltmayı öğrenme zamanı.
Zaten daha önce Boruhattı ülkesi savaşını Kosova ve Gürcistan?da gördük, Washington?un gözde boruhattı olan BTC (Bakü-Tiflis-Ceyhan)?ı izledik, ki batıya doğru akan enerji hattı olarak düşünülüyordu, İran ve Rusya güzergâhını izleyerek petrol taşıyacaktı. İşler tam olarak bu şekilde dönmüyor, fakat biz ilerlemeliyiz, Yeni Büyük Oyun asla son bulmaz. Şimdi, Asya Enerji Güvenliği Şebekesi?nin ne anlama geldiğini anlama, gerçeküstü bir doğalgaz cumhuriyetini ziyaret etme, ve bu Şebekenin, Afganistan-Pakistan savaşına neden bu derinlikte dâhil edildiğini anlama zamanı.
Herzaman İran?ı ziyaret ederim, enerji araştırmacıları ?Asya dayanışması ve İran Körfezi jeo-ecopolitik? genellemesine/toplamına vurgu yaparlar. Demek istedikleri, bunun gerçek önemi, bu türden büyük ve bölgesel Asya güçlerinin entegrasyonunun, şu veya bu şekilde İran Körfezi, Orta Asya, Güney Asya, Rusya ve Çine bağlanacak enerji boruhatları aracılığı ile yayılmasıdır. Asya entegrasyonu oyununda büyük İran kartı (İran?ın Katar ila paylaştığı) dev Güney İran doğal gaz alanıdır. Dünyadaki muhtemel doğalgaz rezervlerinin en az % 9?unun (bu bölgede olduğu) kabul edilmektedir.
Hernekadar Washington sürekli bir inkâr içinde olsada, Rusya ve İran birlikte dünya petrol rezervinin aşağı yukarı % 20?sini, dünya doğalgaz rezervinin ise yaklaşık % 50?sini kontrol etmektedirler. Bir an bunu düşünün. Az bir şaşkınlık, Çin?in olduğu gibi bu iki ülkenin liderliği, Asya entegrasyonu düşüncesi, (Asya Enerji Güvenliği) Şebekesi, dokunulmazlık demektir.
Şayet inşa edilirse, Şebeke üzerindeki büyük düğüm, ?barış boruhattı? olarak da tanımlanan yaklaşık 7,6 milyar dolarlık İran-Pakistan-Hindistan Boruhattı (IPI) muhtemel olacaktır. Yıllarca süren münakaşalardan sonra, mücize sayılabilecek bir anlaşma inşaat maksadıyla 2008 de imzalandı. Hiç değilse böylesi nadir bir durumda, Pakistan ve Hindistan elele vererek, Bush yönetiminin sürekli baskılarını red ederek anlaşmaya vardılar.
Aksi takdirde olamazdı. Pakistan, her şeyden öte, bir enerji fakiridir, çaresiz Şebeke müşterisidir. Bir yıl önce, Beijing Tsunghua Üniversitesi?ndeki bir konuşmada, daha sonra başkan Pervez Müşerref elinden geleni yaptı, fakat dizleri üstüne çöktü; İran Körfezi ve Pakistan ile Çin?in uzak batısına boruhatlarının bağlanması amacıyla Çin?e para akıtması için yalvardı. Eğer bu gerçekleşseydi, başarısıza yakın Pakistanın, Ortadoğuya uzanacak ?enerji koridoru? olasılığı içine dâhil olmasına yararı olacaktı. Eğer boruhatlarını göbek bağına benzetecek olursak, herhangi bir Birleşik Devletler yardımı (veya açık mudahale) sinin ötesinde, IPI (ülkeleri evet) demeden olmaz, Obama?nın Af-Pak operasyonu tiyatrosunun istikrar kazanmasıyla Pakistan kısmı fazladan birkaç mil kazanacak ve olasılıkla onun Hindistan endişesi düşecektir.
Eğer Pakistan?ın kaderi mesele ise, İranınki başka bir sorundur. Şimdilik SCO- Shanghai Cooperative Organization (Şangay İşbirliği Örgütü)?nde gözlemci kunumunda iken, kaçınılmaz olarak tam üye olacak ve böylece NATO benzeri ?bizden birine saldırı hepimize saldırı) savunma şekli (kendilerinin) hoşuna gidecektir. İran tesislerine, İsrail?in beklenmedik saldırısının (Washington desteklesin veya desteklemesin) dehşetli sonucunu bir düşünün. Şhanghai İşbirliği Örgütü bu düğümü Haziranda gerçekleşecek bir sonraki zirvesinde ele alacak, Yekaterinburg?da, Rusya?da.
İran?ın hem Rusya hemde Çin ile ilişkileri büyüyor ve önümüzdeki ayda kimin İran cumhurbaşkanı olarak seçileceği sorun olmadan bu şekilde devam edecek. Çin çaresiz olarak İran petrolü ve doğalgazına muhtaçtır, zaten İranlılarla yüklü miktarda silah ve ucuz tüketim malları satımı karşılığında, (bu yüzyılı kapsayan) 100 milyar dolarlık gaz alım sözleşmesini perçinlemiştir.
İran kadar olmasada, Rusya onlara biraz daha fazla silah hemde nükleer enerji teknolojisi satmak istiyor. Ardından büyük Şebekenin batısına yöneldiğimizde, burada Türkmenistan var, Orta Asyanın derinliklerine indiğimizde, İranın aksine, kendisi hakkında bir şeyler duymamış olabilirsiniz. Şimdi bunu doğrulayalım.
Gurbanguly,
Heyhat, Türkmenistan?ın güneş kralı, kurnaz ve çılgın Saparmurat Niyazov, ?Türkmenbaşı? ?tüm Türkmenlerin atası? şimdi ölmüştür. Fakat unutulmayacaktır. (Türkmen, İpek Yolu kervanlarına saldırı düzenleyen dayanıklı göçebe at binicilerinin soyundan gelen bir ırk)
Çinliler, Türkmenbaşına muazzam derecede hayrandılar. Bu sevgi karşılıklıydı. Orta Asyalıların Çin ile iş yapmayı sevmelerinin nedeni, Rusya ve Birleşik Devletlerin aksine, modern bir krallık olan Yarı Krallık/Meşrutiyet taşıyıcısı olmalarıdır. Ve elbette Çin, insan haklarına bir sazan gibi asla atlayacak veya azınlığın yasallaştırılması benzeri devrimlerin herhangi bir türünü teşvik edecek değildir.
Çinliler hemencecik, Bütün Boruhatlarının Annesinin inşasını hızlandırmak amacıyla görkemlice isimlendirilen yeni Türkmen başkanı Gurbanguly Berdymukhamedov ile başarılı kulis yapmak üzere harekete geçtiler. Bu Türkmen-Kazak-Çin Boruhatistan koridoru, Türkmenistandan Çinin Guangdong Eyaletine kadar dünyanın en uzun ve en pahalı boruhattı olacak, 7.000 Kilometrelik çelik borular ile aşamalı olarak 26 milyar dolarlık bir maliyete ulaşacaktır.
Çin, 2007 yılında boru hattının yapımı için sözleşmeyi imzaladığında, onlar emin olmak masadıyla zeki bir jeopolitik vuruş yaptılar. Sözleşme açıkça şunu ifade ediyordu ?Çin çıkarları? [Türkmenistan?ın] topraklarından üçüncü taraflarca (tehdit) edilmeyecektir. Tercüme edersek: Pentagon üslerine bu ülkede izin verilmeyecektir.
Çinin becerikli enerji diplomasi oyunu planı Orta Asyanın Eski Sovyet cumhuriyetlerinde kusursuz bir başarıdır. Türkmenistanın durumuna gelince, kendisine başarılı bir alışveriş ve Rusyanın ortaklığının teklif edilmesi yoluyla, Türkmen gazı üretiminde yardım ve cesaret verilmiştir. SCO-Shanghai Cooperative Organization(Şangay İşbirliği Örgütü) esas ortaklarının çıkarları nedeniyle, Rusya-Çin husumetine yer yoktur, çünkü Asya Enerji Güvenliği Şebekesi hikâyesi filhakika onlar içindir.
Sırası gelmişken, Şebekede başka bir mahal, bu iki ülke geçenlerde Doğu Sibirya-Pasifik Okyanusu petrol boruhatlarını 2010 yılı sonuna kadar Çin?e götürme konusunda anlaştılar. Buna ek olarak, enerji doymazı Çin ne yazıkki sadece Türkmen gazına değil aynı zamanda Rusya?nın (LNG) sıvılaştırılmış doğalgazına da ihtiyaç duymaktadır.
Enerji fiyatlarının düşüklüğü ve küresel econominin daralmasına (rağmen), en az 2010 a kadar Kremlin için zaman şaşmamalıdır. SCO dahil olmak üzere bir Orta Asya enerji kulübünün öne geçmesine ve raydan çıkmasına izin verilmeyecektir. Bütün bunları esasen, Çin ile yapılmış bir canıgönülden enerji anlaşması olarak düşünün. Rusyanın Sanayi ve Enerji Bakan Yardımcısı Ivan Materov?un da dahil olduğu bazı kişiler, bu ülkelerin günün birinde SCO dahil olmak üzere ?bir gaz OPEC [Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü] ne öncülük etmeyeceğini ısrarla vurgulamaktadırlar.
Hala öyle görünmektedir ki, Kazakistan?dan Yunanistan?a uzanan ve Batı Avrupa?ya enerji akışı sağlayan Rusya, kontrollü Boruhatistan tekelleşme sürecindeyken, nasıl oluyorda Obama?nın ulusal güvenlik ekibi, tam anlamıyla Birleşik Devletler destekli olan Doğu-Batı Hazar Denizi enerji koridoruna rağmen Rusyanın başarılı baltalama stratejisine karşı durmaya karar veriyor;
Gerçek Afgan savaşı
Avrasyada Yeni Büyük Oyun bir yöne giderken, anahtar soru olan ?neden Afganistanın sorunlu olduğu? Birleşik Devletlerde basit bir tartışma konusu dahi edilmemiştir. (imaen: Afgan kadınının özgürleşmesi meselesi değildir) Kısmen, şu düşünceden dolayı olabilir, enerji ile Afganistan?ın bir arada bulunması uygun görülmüyordur.
Emin olun, bir enerji bakışaçısı olmadan Avrasyada hiçbir şey tam olarak (anlaşılmaz). Afganistanın durumu hakkında şunu unutmayın, Orta ve Güney Asya, Amerikalı stratejistler açısından kritik derecede önemli süsen/zambak ekim bölgeleri olarak duşünülegelmiştir. Sovyetler Birliği dağılır dağılmaz, enerji zengini eski Sovyet cumhuriyetlerinin kontrolü, bölgede Birleşik Devletlerin küresel gücü açısından zaruri görüldü. Muhtemelen, düşündükleri gibi Birleşik Devletler Üsler İmparatorluğu çok önemli düzeyde Boruhatistan ile kesişecek, savunma konumundaki Rusya ve Çin?i dışarıda bırakacaktır.
Devam eden Akar(petrol vs) Savaşında, Afganistan gözden kaçırılmış bir alt konudur. Bununla birlikte, başkan Richard Nixon?un 1970 dönemi başından bu yana Birleşik Devletlerin dış ilişkiler politikasının temel hedefi Rusya ve Çini ayırmak olagelmiştir. Mart 1999 da Sırbistanın bombalanmasından beş gün önce, Birleşik Devletlerin İpek Yolu Eylem Stratejisinin kongreden geçmesinden bu yana Şangay İşbirliği Örgütünün önderliği (Rusya ve Çini ayırma) üzerine odaklanmıştır. Bu eylem açıkça Karadenizden batı Çine kadar Birleşik Devletlerin jeostratejik çıkarlarını göstermekle beraber Orta Asyada bir Amerikan korumacılığı mozaiği oluşturmak ve Avrasya enerji koridoruna askeri güçler yerleştirmektir.
Afganistan, şans eseri, Kafkasları batı Çine bağlayan yeni İpek Yolu geçiş güzergâhı üzerinde uygun biryerde ve dört nükleer güç bölgesinde (Çin, Rusya, Pakistan ve Hindistan) yer almaktadır. Afganistanın ?kaybedilmesi? ve onun Birleşik Devletler ana askeri üs ağı, Pentagonun bakışaçısı ile bir kaza olabilir, şimdinin Yeni Büyük Oyununda ikincil bir öneme sahip olmasına rağmen, şu hatırlanmaya değer, ülkenin kendisi Hindikuş Dağlarının yüksek tepeleri ve uçsuzbucaksız çöllerden daha büyüktür: (çünkü) keşfedilmemiş zengin doğalgaz, petrol, kömür, bakır, krom, talk(magnezyum silikat), barit, sülfür, çinko, demir cevheri rezervleri ile kıymetli ve ikinci derece kıymetli taşlara sahip olduğuna inanılmaktadır.
Öldürürücü karışıma sahip yüksek düzeyde zehir bulunan (maddelerin) de buna eklenmesi gerekir: uyuşturucu-$ bakışaçısını da unutmamak lazımdır. Afganistanda (keyfince top koşturan) küresel eroin kartelleri sadece Amerikandolları ile alışveriş yapmakta, Euro ile değil. Shangai İşbirliği Örgütü için, Afganistanda yüksek düzeyde güvenlik tehdidi Taliban değil, bilakis uyuşturucu işidir.
Rusya uyuşturucu karşıtı Viktor Ivanov (Rusya Uyuşturucu ile Mücadele Daire Başkanı) düzenli bir şekilde (uyuşturucu) felaketini haber vermekte, Birleşik Devletler/NATO uyuşturucu karşıtı savaşın orada geçmekte olduğunu basbas bağırmaktadır. (Ivanov) aynı şekilde, Afganistan eronin yıllık olarak 30.000 Rusu öldürmekte olduğunu, bu rakamın 1980 li yıllarda on yıldan fazla süren Birleşik Devletlerin desteklediği Rusya karşıtı Afgan Cihadında ölenlerin iki katından daha fazla olduğuna vurgu yapmaktadır.
Ve elbette, şu yarışılan boruhatları var, eğer inşa edilirlerse, ister İran ve Rusya güneylerini olay dışında bıraksın veya bırakmasınlar. Nisan 2008 de, Türkmenistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan, aslında 7,6 milyar $?a yakın geniş kapsamlı ve boru hatlarını da kapsayan bir sözleşme imzaladılar. TAPI olarak verdikleri kısa isim ülkelerin başharflerinden oluşmaktadır, (bu sözleşme kapsamda) birgün Türkmenistandan Pakistan ve Hindistana doğalgazı, İran ve Rusyayı bulaştırmadan taşıyacaktır.
(Bu hat) Batı Afganistanın tam kalbinden, Herat?dan, güney ucundan geçen hat üzerinde az nufuslu Nimruz?dan ve Helmand bölgeleri yarılarak götürülmektedir. Buralar, Talibanın, daha öncesinde ise Peştu gerillaları ile muhtelif haydut grupların özgürce Birleşik Devletler ve NATO güçlerini çevreledikleri yerlerdir. Burası aynı zamanda, sürpriz bir şekilde!, Birleşik Devletlerin, şimdilerde ev sahibi Başkan Obama?nın genişleyen birlikleri için inşa etmeye çalıştığı yeni mega üssün bulunduğu (Deşt-i Merg) Ölüm Çölüdür
TAPI?nin rakibi aslında IPI olarak anılmaktadır, teorik olarak da devam etmektedir ve iyi bir örnek olarak Birleşik Devletlerde bulunun (bir düşünce kuruluşu olan) Heritage Foundation tarafından kapsamlı bir şekilde alaya alınmıştır. Ki (bu kuruluş) Pakistan ve Hindistan?ın ?şeytan? İran?dan gaz ithal etmesini alçakça bir düşünce olarak görmekte ve öfke dolu bir dille bangır bangır bağırmaktadır.
Teorik olarak, TAPI?nin yapımı 2010 da başlayacak ve gaz 2015 de akmaya başlayacaktır. (Nefesinizi tutmayın) Kabil?in merkezindeki birkaç blokun güvenliğini zor sağlayan kötü durumdaki Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, oda ancak uluslararası güçlerin yardımıyla: Herşeye karşın geçen yıl, TAPI güzergâhı boyunca bulunan milyonlarca kara mayınından ülkesini temizleyemeyeceğini fakat hernasılsa anlaşmada Talibanı temizleyebileceğinin güvencesini vermektedir.
Orada, (Afgan afyonu hayalinin yardımıyla) çılgına dönmüş derecede paralarını bu türden boruhatlarına yatırarak batırmaya hazır yatırımcılar olmalı ki bu muazzam bir meblağdır. Afganistan, sadece yılda 160 milyon $ geçiş vergi olarak elde etse dahi, sıkışmış Karzainin cari yıllık geliri çok önemsiz olmasına rağmen bunu büyük bir meblağ olarak sunmaktadır. (Projenin) gerçekleşeceği hesaba katılsa dahi, Taliban ve muhtelif savaş lordları/haydutlar eylemi kesintiye uğratma konusnda emindirler.
Makalenin devamı için tıklayın:
Bir Clinton-Bush ?Obama büyük oyunu
