Çinli liderin gizli hatıraları

Haber Merkezi / TIMETURK

Amerikan Washington Post gazetesi haberinde, Çin'de 20 yıl önce meydana gelen 'Tiananmen Meydanı' olayıyla ilgili bir hatıra kitabına yer verdi. 'Çinli liderin gizli hatıraları başlıklı haberde, Çin Komünist Partisi'nin eski üst düzey lideri Zhao Ziyang'un, partinin en önemli kuralını ihlal ederek açıkça fikirlerini ifade ettiği hatırlatılırken, ölümünden 4 yıl sonra dünya sözlerini işitmeye hazırlandığı belirtildi.

Gelecek hafta yani Tiananmen Meydanı olayının kanlı bir şekilde bastırılmasının 20'nci yılında, komünist parti eski liderinin gizli hatıraları İngilizce ve Çince yayınlanmaya hazırlanıyor. Zhao Ziyang, ev hapsinde tutulduğu sırada gizlice ses bantlarına kaydettiği hatıralarında, 1989 Mayıs'ında Pekin'de sıkıyönetim ilan edilmesinin yasadışı olduğunu söylüyor ve parti liderleri soruna kolaylıkla barışçı bir çözüm bulabirdi suçlamasını yapıyor.

'Devlet Mahkumu: Devlet Başkanı Zhao Ziyang'ın Gizli Hatıraları' adlı kitap şunun için önemli: Çin Halk Cumhuriyeti'nin 60 yıllık varlığında, ilk kez bir lider, partiye ve sisteme karşı açıkça eleştiride bulunmuş oluyor.

Ziyang, hatıralarında, neredeyse bütün parti liderlerini eleştiriyor. Çin'in bugünkü gelişiminin ardındaki isim kabul edilen Deng Zyaoping dahi eleştirilerden nasibini alıyor. Hatıralarda, Deng olmasa reformlar gerçekleşemezdi denilirken, Deng, refromların mimarı olmaktan çok, reformlara sahip çıkan biri olarak resmediliyor. Hatıraların sahibi Ziyang ise Tiananmen olaylarına karşı çıktığı için tasfiye edilen lider ve reformların gerçek mimarı olarak tasvir ediliyor.

Kitap çok ses getirecek ve Çinli liderleri kızdıracak gibi görünüyor.

1989 Tiananmen Meydanı Olayları

1989 Tiananmen Meydanı Olayları, (Tiananmen Katliamı olarak da bilinir, Çin'de ise 4 Haziran Vakası ya da aynı anlama gelecek şekilde Altı ? Dört olarak anılır) Çin Halk Cumhuriyeti'nde (ÇHC) 1989 yılının 15 Nisan'ı ve 4 Haziran'ı arasında meydana gelen; öğrencilerin, aydınların ve işçilerin önderliğinde gerçekleşen gösterileri ve ardından yaşananları ifade eder. Gösterilerin odak noktası Pekin'de Tiananmen Meydanı idi, bununla birlikte göreceli olarak daha yumuşak gösterilerin gerçekleştiği Şangay gibi, Çin'in diğer şehirlerinde de kitlesel protestolar oldu.

Pekin'de protestolar ÇHC hükümeti tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı ve pek çok sivil yaşamını yitirdi. Ölü sayısı ÇHC'nin resmi kaynaklarına göre 200 ? 300 arası, Çinli öğrenci örgütlerine ve Çin Kızılhaç'ına göre ise 2000 ? 3000 arasındaydı. Bununla birlikte Çin Hükümeti'nin pek çok bağımsız kaynak tarafından da doğrulanan iddiasına göre ölümlerin önemli bir kesimi meydanda değil, meydana çıkan sokaklarda oldu.

Protestocular tamamen farklı gruplardan geliyordu. Protestolara, Çin Komünist Partisi'nin yönetimi altındaki hükümetin siyasi yozlaşma içinde olduğunu ve baskıcı bir tutum takındığını düşünen aydınlardan, 1978'den bu yana ekonomik reformların fazla ileri gittiğini ve bunun sonucunda enflasyonun ve proletaryanın yaşamını tehdit eden işsizliğin arttığını düşünen şehirli işçilere ve üniversite öğrencisi sosyalistlere kadar değişen kesimlerden katılım oldu.

Hükümetin dağılma çağrılarına protestocuların meydan okumasının ardından, Çin Komünist Partisi'nin içinde protestoculara karşı nasıl bir tutum takınılacağı konusunda ayrılık başgösterdi. Sonunda sertlik yanlısı bakış açısı benimsendi ve taleplerin karşılanmasındansa gösterilerin bastırılması kararlaştırıldı.

20 Mayıs'ta sıkıyönetim ilan edildi ve 3 Haziran'ı 4 Haziran'a bağlayan gece tanklar ve piyade birlikleri gösterileri bastırıp protestocuları dağıtmak üzere Tiananmen Meydanı'na gönderildi. 1989'da ne Çin Ordusu'nun ne de Pekin polisinin yeterli toplumsal olaylara müdahale donanımı (Batılı ülkelerde bu gibi durumlarda kullanılan plastik mermi gibi) vardı, kullanılan bütün mermiler gerçekti.[4] Ölen sivillerin sayısı ile ilgili değişik tahminler vardır: Çin Komünist Partisi'ne göre 23, CIA'ye göre 400 ? 600, Çin Kızılhaç'ına göre 2600. Yaralı sayısı ise genel kabule göre 7000 ? 10000 arasındaydı. Haziran 2006 itibariyle o gece ölenlerin sayısı Profesör Ding Zi Lin'e göre 186'dır.[5] Uygulanan şiddetin ardından, hükümet hareketin kalan unsurlarını baskı altına almak amacıyla geniş çaplı tutuklamalar yaptı, yabancı basını yasakladı ve ÇHC basınında olayların ele alınışı üzerinde katı bir denetim geliştirdi. Harekete sempati duyan Parti üyeleri tasfiye edildi, pek çok yüksek düzeydeki üye ev hapsine alındı. Tiananmen Meydanı'ndaki gösterilerin şiddetle bastırılması sonucunda, Çin, uluslararası kamuoyunda yaygın bir şekilde kınandı.