Radyo 7?nin sevilen programcılarından Eda Çelebi?nin hazırlayıp sunduğu Eda?yla Gün Ortası programının dünkü konuğu Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Murat Gençbay oldu. Kalp krizinin nedenlerini ve kalp hastalıklarının tedavilerindeki yenilikleri aktaran Murat Gençbay kalp krizlerinin önlenebilmesi için neler yapılması gerektiğini anlattı.
EDA: Son yıllarda kalp vakalarında bir artış görünüyor. Ülkemizde kalp hastalıklarıyla ilgili bir rakam belirlemek gerekirse ne söylenmelidir?
MURAT GENÇBAY: Bu kalp hastalıklarından ne kastettiğimize bağlı. Hiper tansiyon en yaygın hastalıklardan birisidir. Ülkemizde bu hastalığın oranı %20-30?larda, ne yazık ki oldukça yaygın. Onun dışında kalp krizleri, kalp yetmezlikleri, bunlar 50 yaşından sonra olan hastalıklar? Ülkemizde de obezite önemli bir sorun haline geldi. Tansiyon artış eğiliminde. Sigara tüketimiyle mücadele yetersiz hatta sigara tüketiminde artış var.
EDA: En çok kimler risk altında?
MURAT GENÇBAY: Kalp krizine yatkınlık konusunda 5 ana risk faktörümüz var. Bunlar yüksek tansiyon, kolesterol yüksekliği, şeker hastalığı, sigara içilmesi ve beşinci risk faktörü de ailede erken yaşta kalp krizinin ya da ani ölümün olması. Birinci dereceden akrabalarda 55-60 yaşından önce kalp krizleri oluyorsa bu insanlar çok dikkatli olmalı. Özellikle şeker hastalarının genetik olması çok önemli bir risk faktörüdür. Altıncı olarak yaşta bir risk faktörüdür. Eğer hanımlar 55 yaşın üstündelerse kalp rahatsızlığında yaşa bağlı bir risk artışı vardır. Bu faktörlerden birine sahip olanların mutlaka bir kardiyologa uğraması lazım. Aslında bu risk faktörlerinin olmadığı kişilerinde mutlaka hayatlarında bir defa da olsa bir kardiyologa uğramaları lazım. Bunların bazıları değiştirilebilir, bazıları da kontrol edilemez risk faktörleri. Herkesin tansiyonunu ara sıra ölçüp kan basıncını kontrol etmesi gerekiyor. Yani insanların tansiyondan, kolesterolden haberdar olması önemlidir.
EDA: Kalp krizinde gençlerin daha fazla risk altında olduğu söyleniyor. Bu doğru mu?
MURAT GENÇBAY: Bu riskten ne anladığımıza bağlı. Genç insanlarda kalp krizi olasılığı daha düşüktür. Ancak maalesef daha ölümcül seyreder. Kalp damarlarının tıkanması eğer çok yavaş bir süreçte oluşursa kalp kendini buna hazırlıyor. Genç bir kişi de ise durum biraz farklı. Henüz yeni yağlanmaya başlamış damar bir pıhtıyla tıkanırsa kalp bir anda şok oluyor, kendini hazırlamamış oluyor. Gençlerde ki kalp krizinin önemli nedeni ise sigara içimidir. Yani ben 35 yaşının altında kalp kriziyle gelen kişilere sigara içiyor musun yerine ne kadar sigara içiyorsun diye soruyorum.
EDA: Çocuklarda doğuştan kalp hastalığı olması ihtimali var mıdır?
MURAT GENÇBAY: Elbette vardır. Onlarda da en sık olan kalp duvarlarında delik olması. Bunların önemli bir kısmı çocuk büyüdükçe kapanıyor. Bir de kalbin büyük gözlerinin arasında delik olması durumu var. Bunlar çocuklarda sık gördüğümüz hastalıklardan. Bunlarda kapanabilir. Eğer delik çok büyükse daha erken yaşlarda kapatılması gerekiyor, takip edilmesi lazım.
EDA: Kalp hastalığındaki yenilikler nelerdir?
MURAT GENÇBAY: Teşhis ve tedavi de oldukça yeni yöntemler kullanılıyor. Teknoloji de muazzam bir ilerleme var. Teşhisteki ve tedavideki yenilikler olarak ikiye ayırabiliriz. Teşhiste çok yenilikler var. Özellikle görüntüleme konusunda çok yenilik var. Bilgisayarlı tomografi kalbi 5 saniye içerisinde çok konforlu bir biçimde görüntüleyebiliyor. Bu işlemden sonra hasta normal yaşantısına devam edebiliyor. Bundan bir 10 sene önce bu teknolojiden çok uzaktık. Sanırım 5 sene sonra da bu 5?10 saniyelik işlem 1 saniyeye düşecek. Bu bize de büyük kolaylık sağlıyor. Şu anda ki işlevi daha çok tarama amaçlı oluyor. bu tetkikleri şeker hastası olan bir hastaya öneriyoruz. Kalp damarlarında yağlanma başlamış mı, damarlarda bir sıkıntı var mı yoksa temiz mi diye kontrol ediyoruz. Eğer yağlanma başlamışsa hastanın kolesterolünü daha düşük seviyelere çekiyoruz, o hastaya başka bir gözle bakmaya başlıyoruz. İlaç önerilerimiz değişiyor.
EDA: Kalp hastalıklarından korunmak için neler önerebilirsiniz?
MURAT GENÇBAY: Yaşam tarzı bu konuda çok önemli. Öncelikle kalp hastalıklarından korunmak için bu risk faktörlerini azaltmamız lazım. Sigarayı herkesin bırakması lazım. Sigara içerek 1500?e yakın zehri akciğerlerimize dolduruyoruz. Vücuttaki bütün sistemi felç ediyor. Sigara içen 30 yaşında genç bir insan kalp krizinden ölebiliyor. İkincisi de tansiyon ve kolesterol. Eğer bunlarda yükseklik varsa ilaçlarla ve yaşam tarzında ki bazı değişikliklerle kontrol altına alınması gerekiyor. Beslenmeye ve egzersize de dikkat etmek gerekiyor. Beslenme de mümkünse gerçek zeytinyağı tüketmek çok önemli. Sucuk, salam, kırmızı et ürünlerini pek tavsiye etmiyoruz. Peyniri, sütü, yoğurdu yağsız yemeleri çok önemli. Balıkta oldukça kaliteli bir besin. Haftada 2-3 kere küçük balıklardan tüketmek oldukça yararlı. Balık yağı ekstradan takviye yapılabilir. Beyaz et tavsiye ediyoruz. Yemeklerde de bol zeytinyağlı salata tavsiye ediyoruz.
EDA: Sağlıklı bir kalp için check up önemli midir?
MURAT GENÇBAY: Check up elbette önemli ama ne kadar sıklıkla yapıldığı önemli. Risk faktörü olan kişilerin belli aralıklarla ve daha sık olarak kardiyologa gitmesi gerekiyor. Eğer risk faktörü yoksa bu kişilerin 5 sene arayla kardiyologa kontrole gitmesinde fayda var. En azından herkes kendini bir kez kontrol ettirmeli.
EDA: Gizli kalpte çok duyduğumuz bir şeydir. Gizli kalp nedir? Belirtileri nelerdir?
MURAT GENÇBAY: Hastanın hiç haberi olmadan ciddi kalp sorunları olabilir. Kalp damarlarında çok ciddi tıkanıklıklar olabilir. Bize gelen hastaların neredeyse üçte biri daha önce kalp krizi geçirdiğinin farkında değil. Kalp krizi çok riskli bir hastalıktır. Ölümlere neden olabiliyor.
EDA: Kalp krizi neden oluyor?
MURAT GENÇBAY: Damar içerisinde kolesterolün birikmesi, damarın tıkanmasıyla oluşuyor. Bunu bir sivilce gibi düşünebilirsiniz. Sivilcenin üst kısmı patlayınca içerdeki yağ dışarıya çıkar. Kalpte de öyle, damar içerisinde ki yağ, kanla temas eder. Kanla temas olduğu anda kan hemen pıhtılaşmaya başlar. Pıhtı da damarı tıkar. Dolayısıyla kalbi besleyen damar tıkanınca o kısım beslenemiyor, kan gitmiyor ve kalbin o dokusu ölüyor. Kalpte de bu süreç içerisinde hücrelerin ölmesine bağlı olarak yaşadığı şokla elektriksel bir fırtına ortaya çıkar. Bu da kalbi durdurabilir. Bizim en çok korktuğumuz şey hasta hastaneye ulaşamadan kalbinin durmasıdır. Mümkün olduğunca hastaneye erken ulaşmak son derece önemli.
EDA: Kalp krizi geçiren bir insana ilk müdahaleyi nasıl yapmalıyız?
MURAT GENÇBAY: Kalp krizinin genelde kendini gösterme şekli göğüs üzerinde bir sıkışma tarzındadır. Bunun yeri tam olarak tarif edilemez. Bu boyna doğru vurur ve sol kola yayılır. Ağrı yavaş yavaş başlar ve artış eğilimindedir. Bu tipik kalp krizinin kendini gösterme şeklidir ancak kendini pek çok farklı şekillerde de gösterebiliyor. Sadece sol kola ağrı vurabilir, sadece boyuna ağrı gelebilir, mide de yanmalar ortaya çıkabilir. Ama genelde kendini gösterme şekli göğüs içinde olan baskı ve sıkışma şeklidir. Daha önce kalp hastalığı olduğunu bildiğimiz bir kişiyse ve bu ağrılar oluşmuşsa o kişinin hemen bir yere oturup dilaltı alması lazım. Tansiyon düşebilir ve kişi bayılabilir. Genelde dilaltını aldıktan sonra hasta bir 5 dakika dinlenince ağrı hafifler. Eğer geçmiyorsa ikinci bir dilaltını 5 dakika sonra yine alabilir. Ama bu sırada mutlaka hastaneye gitmek lazım. Evde bu durumda 10 dakikadan fazla zaman kaybetmemek lazım.
EDA: İlk defa kalp krizi geçiren bir insana müdahale nasıl olur?
MURAT GENÇBAY: İlk defa geçiren bir insanın eğer dilaltı yoksa mutlaka hastaneye ulaşması gerekir. Bu durumda kuvvetli bir öksürme işe yarayabilir ancak ne kadar işe yaradığı oldukça kuşkulu. Eğer kalp çok yavaşladıysa onu tekrar hızlandırmak için faydalı olabilir. Kan akışını biraz hızlandırabilir. Fakat buna çokta etkili bir yöntem olarak bakmamak gerekiyor. Küçük bir faydası olabilir. Hasta bilincini kaybettiyse, gözleri kaydıysa mutlaka masaj yapılması lazım. Göğsünden masaj yapmak, nefes vermek şeklinde işlemin yapılması çok önemli. Hemen 112 aranmalı.
EDA: Kalp kriziyle ilgili önlemler nelerdir? Fındık, ceviz yemek faydalı mıdır? Aspirinin yararı nedir?
MURAT GENÇBAY: Ceviz ve badem çok kaliteli besinlerdir. Bunların içerisinde omega 3 oranı çok fazla. Onlardan her gün az miktarda, 30 gram civarında yemekte fayda var. Kolesterol üzerinde de olumlu etkileri vardır. Onlar kadar olmasa da fındıkta yararlı bir besindir. Ondanda çok az miktarda tüketilebilir. Aspirinde ise kişi şeker hastasıysa aspirin almasında fayda var. Eğer hastanın kan basıncı kontrol altında değilse, yüksek tansiyon varsa tam tersi aspirin zarar verebilir. Beyin kanaması riskini arttırabilir. Kan basıncı kontrol altındaysa ve o kişide risk faktörleri varsa hasta aspirini 100 miligram kullanabilir.
EDA: Kalp çarpıntısı sinirsel midir? Neden kaynaklanır?
MURAT GENÇBAY: Bize gelen hastaların önemli bir oranında kalp çarpıntısı şikâyetleri oluyor. Kalp çarpıntısının bir hastalık bulgusu mu yoksa sinirsel mi onu ayırt etmek önemlidir. Sinirsel çarpıntılar normaldir. Burada kalbin bir suçu yok. Gelen hastaların bir çoğununda kalp çarpıntıları sinirsel oluyor. bunlar büyük olasılıkla psikolojiktir. Kalp ritmiyle ilgili olan çarpıntılarda ise durum daha farklıdır. Kalp hiçbir neden yokken bir anda hızlı atmaya başlar. Hasta genelde de çarpıntının başlayış ve bitiş anını bilir. Bunlar anormaldir. Bu durum ritimle ilgili bir problem olduğunu gösterir.
EDA: Ev hanımları çalışanlara göre daha mı risk altındadır?
MURAT GENÇBAY: Bu çalışan hanımın hangi işte çalıştığına bağlı. Ev hanımlığının da çok zor olduğunu söyleyebilirim. Ev hanımlığı oldukça stresli ve zor bir iş. Çalışan bayan stresli bir işte çalışıyorsa o da bu strese maruz kalır. Özellikle bu konuda sigaraya ve kiloya dikkat etmek gerekiyor.
EDA: Her göğüs ağrısı kalp hastalığı mıdır? Bir an önce doktora gidilmeli midir?
MURAT GENÇBAY: Hayır her göğüs ağrısı bir kalp hastalığı değildir. Bir kere kalple ilgili göğüs ağrıları parmakla gösterilemez. Hasta ağrıyı sabit bir şekilde gösteriyorsa bu kalp hastalığı değildir, adale ağrısıdır. Kalp ağrıları bıçak batar tarzda olmaz.
Haber 7
