Deloitte yüzde 5 daralma bekliyor

Türkiye'de Vergi, Yönetim Danışmanlığı, Kurumsal Finansman, Denetim ve Kurumsal Risk alanlarında hizmet veren Deloitte, üç ayda bir yayınladığı Ekonomik Görünüm raporlarının Mart 2009 sayısında mali dengelerdeki bozulmaya dikkat çekti.

Deloitte uzmanları Türk ekonomisinde bu yıl yüzde 5 daralma beklerken, IMF programının daha fazla gecikmeden uygulamaya konulması gerektiğini söyledi.

2009 yılının ilk çeyreğinin değerlendirildiği 'IMF'yi Beklerken' başlıklı raporda küresel gelişmeler karşısında ekonomide çabuk bir iyileşme beklenmesinin gerçekçi olmadığı ve IMF ile finansman yönü güçlü bir anlaşmanın bir an önce yapılması gerektiği belirtildi. Rapora göre Türkiye ekonomisinin 2009'daki küçülmesi yüzde 5'i bulabilir. Enflasyonun ise yüzde 7 civarında direnç göstermesi bekleniyor.

Rapor geride kalan yılın ilk çeyreğinde Türkiye ekonomisinin en az yüzde 10 civarında daralacağını kaydediyor. Ancak yılın özellikle son çeyreğinde ekonomik büyümenin az da olsa artıya geçmesi bekleniyor. Deloitte'a göre yıl sonu itibariyle ekonomideki daralma yüzde 5'i bulabilir. Bu yılın ilk çeyreğinde Türk ekonomisinin performansı, global krizin neden olduğu dış finansman ihtiyacı ve talepteki daralma ile birlikte yurt içinde mahalli seçimlerin oluşturduğu likidite fazlasından da etkilendi.

Ekonominin dengelerinde bozulma yaşandı. 2003-2007 yılları arasında yılda ortalama yüzde 7'ye yakın büyüme trendi izleyen Türk ekonomisi, 2008'in ikinci yarısında yüzde 3'e yakın daralırken, yılsonu itibarı ile ancak yüzde 1 civarında büyüyebildi.

Dünyada mal ve emtia fiyatları hızla düşerken, global düzeyde 'çıktı açığının' uzun bir süre daha ekside seyredeceği tahmin ediliyor. Bu 'olumlu' ortama rağmen Türkiye'de enflasyon düşüş trendinin bu yılın 4. çeyreği itibariyle sona ermesi ve enflasyonun yüzde 7 civarında sabit bir seyir izlemesi bekleniyor.

Temel göstergeler uzun bir global resesyon sürecinde olduğumuzu ve küresel ekonominin ancak 2010'un ikinci yarısında iyileşme sürecine girebileceğine işaret ediyor. Deloitte uzmanlarına göre önümüzdeki süreçte IMF programının imzalanması ve sonrasında programın uygulanma şekli ekonominin 2009 sonrasında kaderini belirleyecek.

IMF ile görüşmelerde olumlu hava

Eylül ayından beri global tarafta esen sert rüzgarlara rağmen, Mart ayı sonuna denk gelen mahalli seçimler IMF anlaşmasını geciktirdi. Ancak şimdi, muhtemelen 20-25 milyar dolar düzeyinde bir finansman içeren yeni bir stand-by anlaşmasının imzalanacağına dair olumlu bir rüzgar esiyor.

Türkiye'nin ABD açısından stratejik önemi kadar, IMF'nin Londra'daki G-20 zirvesinde kuvvetlendirilen kaynakları ve kredi olanaklarının esnekleştirmesi gibi gelişmeler IMF program beklentisinin güçlenmesinde önemli rol oynadı. Bütün bu gelişmelere rağmen program konusunda halen net bir sonuca gidilememiş olmasının ardında, mali tarafta yaşanan bozulma ve bununla ilgili olarak hükümetin alması gereken önlemler yatıyor. Ekonomik daralmadan dolayı vergi gelirlerinin azalması, ancak bu arada harcamaların yavaşlayan büyüme ve mahalli seçimler dolayısıyla çok yüksek oranlarda seyretmesi, mali tarafta ciddi bir bozulmaya neden olmuş bulunuyor.

Krizle mücadele bağlamında alınan tedbirler de mali disiplini bozuyor. Bugüne kadar açıklanan ve 3 yıla yayılması beklenen tedbir paketlerinin toplam büyüklüğünün en az 40 milyar TL düzeyine ulaştığı tahmin ediliyor. Hiçbir önlem alınmadığı takdirde bu yıl merkezi hükümet düzeyinde Faiz Dışı Fazla'nın (FDF) önemli oranda eksiye dönmesi ve bütçe açığının GSYİH'nın yüzde 6 düzeyini geçmesi bekleniyor.

Raporda, 'Bundan daha üç yıl önce FDF'nin GSYİH'ya oran olarak yüzde 4 civarında seyrettiğini düşünecek olursak, mali taraftaki bozulmanın çok süratli olduğu; bunun sadece ekonomideki yavaşlama ve vergi gelirlerinin buna bağlı olarak azalması ile açıklanmasının mümkün olmadığını görmek gerekiyor' ifadesine yer verildi. Politikaların bu şekilde devam ettiği senaryoda kamu borçlarının sürdürülebilirliği konusunda soru işaretlerinin ortaya çıkması kaçınılmaz duruyor.

Raporda dikkat çekilen bir konu da para politikasındaki gevşeme. Gecelik faiz oranlarının, geçen sene sonundan itibaren kümülatif olarak yüzde 10,5 (basit) düzeyine indirilmesine karşılık enflasyon beklentileri aynı hızda iyileşmedi. Böylece reel gecelik faiz oranı yüzde 4 gibi tarihsel olarak en düşük düzeylerden birine gerilemiş oldu. Para politikasındaki gevşeme konjonktürel olarak anlaşılır olsa da resesyonu derinleştirebilecek ve/veya enflasyonun orta vadede yüzde 5,5 düzeyine çekilmesini
geciktirebilecek bazı risklere dikkat edilmesi gerekiyor. Örneğin döviz kurundaki zayıflamanın, açık döviz pozisyonu dolayısıyla şirketlerde yaptığı tahribatın boyutları önem taşıyor. Merkez Bankası Eylül 2008 sonu itibarı ile şirketler kesiminde 90 milyar dolara yaklaşan döviz açık pozisyonu olduğunu hesaplıyordu. Rapora göre kredilerin zayıf seyretmesinin ardında da likidite riskinden çok bankaların 'iflas riski' algılaması yatıyor.

Rapor Türk ekonomisinin kırılganlıklarını şöyle özetliyor: 'Enflasyon beklentilerinin henüz istikrara kavuşmaması, mali taraftaki reformların tamamlanmamış olması ve paramıza karşı güven eksikliğinden kaynaklanan 'pasif dolarizasyonu', yani ekonomide bazı sektörlerin borcunun yabancı para cinsinden tutulması.'

IMF programı makro/mali çerçeveyi toparlamak ve yukarda bahsedilen riskleri kontrol altına almak açısından büyük önem taşıyor. Anlaşmanın geciktiği bir konjonktürde bu riskler daha da belirginleşecek. Raporda, IMF anlaşmasının Mayıs ayının sonlarına doğru gerçekleşeceği ve finansman tablomuzda yer alan kalemlerde yaşanacak döviz giriş ve çıkışlarının olası anlaşmadan olumlu yönde etkileneceği varsayımıyla, toplam dış finansman 'açığı' beklentisinin 10 milyar dolar civarında olduğu belirtiliyor.

2009'da IMF'ye olan anapara borç geri ödemelerinin 1 yıl ertelenmesi kamu kesiminin bu yılki dış borç anapara ödemesini 2,1 milyar dolar azaltarak 6,5 milyar dolara düşürdü. Özel sektörün ise bu yıl 37,4 milyar doları bankacılık dışı özel sektöre ait olmak üzere 42,3 milyar dolar orta-uzun vadeli dış borç geri ödemesi bulunuyor. Bu da 2009 için bir önceki yıla göre yüzde 32 artış anlamına geliyor.

IMF anlaşmasının yapılacak olması Türkiye'nin risk algılamasını azaltacak ve özel sektörün 2009 yılı borç çevirme oranının, geçen yıla göre düşük olsa bile, küresel kriz koşullarında olumlu diyebileceğimiz seviyelerde seyretmesini sağlayacak.

Raporla ilgili açıklamada bulunan Deloitte Türkiye Yönetici Ortağı ve Yönetim Kurulu Üyesi Hüseyin Gürer, Türkiye ekonomisinin yeni bir oyun planına ihtiyaç duyduğunu belirterek şöyle devam etti: '2009 yılının, Türkiye ekonomisi için de kayıp bir yıl olacağını şimdiden kabullenmek gerekiyor. Bu açıdan 2009'da, Türkiye'yi tekrar sağlıklı bir büyüme trendine taşıyacak yeni bir oyun planının altyapısını oluşturmalıyız. Bunun olmazsa olmaz koşulu ise finansman tarafı kuvvetli bir IMF programının daha fazla gecikmeden imzalanmasıdır.'