Anayasa Mahkemesi 47 yaşında

1961 Anayasası ile Türk yargı sistemindeki yerini 25 Nisan 1962'de alan ve ilk olarak 1984 yılında kutlanmaya başlayan kuruluş yıl dönümü etkinliklerinde Yüksek Mahkeme, ''Bireysel Başvuru ve Dünyadaki Uygulamaları'' konulu bilimsel toplantı düzenleyecek.

Kutlama etkinlikleri, Anayasa Mahkemesinin İncek Yolu Ahlatlıbel'deki yeni hizmet binasının açılış töreniyle başlayacak. Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç'ın 47. kuruluş yıl dönümü dolayısıyla yapacağı konuşmanın ardından konuklara yeni hizmet binası gezdirilecek.

Törenin ardından, ''Bireysel Başvuru ve Dünyadaki Uygulamaları'' konulu bilimsel toplantı başlayacak.

Anayasa Mahkemesinin yeni hizmet binası Yüce Divan Salonu'nda düzenlenecek toplantının birinci oturumunu Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fazıl Sağlam yönetecek.

Bilimsel toplantının birinci oturumunda, Almanya Federal Anayasa Mahkemesi Üyesi Rudolf Mellinghoff, Avusturya Anayasa Mahkemesi Başkanı Gerhart Holzinger, İspanya Anayasa Mahkemesi Başkanı Maria Casas Baamonde ülkelerindeki anayasa şikayeti konusunda sunum yapacak.

Fransa Anayasa Konseyi Başkanı Jean-Louis Debre'nin oturum başkanlığını üstlendiği ikinci oturumda ise Kore Anayasa Mahkemesi Üyesi Jong Dae Kim, Meksika Federal Yüksek Mahkemesi Üyesi Genaro David Gongora Pimentel, Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi Başkanı Valeri Zorkin ve Venedik Komisyonu Temsilcisi ve Macaristan Anayasa Mahkemesi Başkanı Peter Paczolay konuşmacı olarak yer alacak.

KURULUŞ YASASI

1961 Anayasası'nın 9 Temmuz 1961'de kabul edilmesinin ardından, Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan ''Anayasa Mahkemesi Kanunu Tasarısı'' 11 Ocak 1962'de Bakanlar Kurulunca kabul edildi. Dönemin İstanbul Milletvekili Saadet Evren ve üç arkadaşının hazırladığı ''Anayasa Mahkemesi Kanunu Teklifi'' 1 Şubat 1962 tarihinde TBMM Başkanlığı'na sunuldu.

Tasarı ile teklifler birlikte müzakere edilmek üzere Anayasa Komisyonuna gönderildi. TBMM'deki görüşmeler 22 Nisan 1962'de Kanunun yasalaşmasıyla sonuçlandırıldı.

22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayılı ''Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'' 25 Nisan 1962 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Yasanın 1. maddesinde ''Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere Başkentte bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur'' denildi.

''ANAYASA YARGISININ GEREKLİLİĞİ''

Anayasa Mahkemesi'nin internet sitesinde yer alan tarihçeye göre, 27 Mayıs 1960'da Türk Silahlı Kuvvetleri iktidarı ele aldıktan sonra 1961 Anayasası'nı hazırlayanlarca, yasaların Anayasa'ya uygunluğunu denetlemek konusunda bir Anayasa Mahkemesi kurmanın gerekliliğine karar verildi. Kurulacak mahkemenin yapısı, oluşumu, işleri, örgütü, yargıçların seçimi ve anayasaya uygunluk denetiminin biçimleri konusunda kimi tartışmalar yaşanmış olsa da ''Anayasa yargısının gerekliliği'' konusunda görüş birliği vardı.

1961 ve 1982 Anayasaları, egemenliğin kullanılmasında yargıya önemli yetkiler tanıdı. Özellikle Anayasa Mahkemesi, parlamentonun çıkardığı yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemesi nedeniyle egemenliğin kullanılmasında önemli bir işleve sahip oldu. Çünkü, Anayasa Mahkemesi, parlamentonun çıkardığı yasaların Anayasa'ya aykırı olup olmadığına karar verebilmekteydi. Anayasa Mahkemesi'nin, siyasal kurumların, özellikle parlamentonun yetkilerini kötüye kullanması durumunda bir denge oluşturacağı ve bunu engelleyeceği düşünüldü.

GÖREVLERİ

Anayasa Mahkemesi, anayasaya uygunluk denetimi dışında Cumhurbaşkanı'nı, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekillerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ile Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılıyor. Yüce Divan kararları kesin nitelik taşıyor.

Siyasi partilerin kapatılması da Cumhuriyet Başsavcılığı'nın açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanıyor. Siyasi Partilerin mali denetimi de Anayasa Mahkemesi'nce yapılıyor.

Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne TBMM tarafından karar verilmesi durumunda, ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri bu kararla ilgili Anayasa Mahkemesi'ne başvurulabiliyor.