Ekonomi yedi yıl sonra ilk kez küçüldü

Türkiye İstatistik Kurumu'nun hesaplamalarına göre, gayri safi yurtiçi hasıla 2008'in son üç ayında yüzde 6,2 küçülürken, yılın tamamında ise yüzde 1,1 büyüme gözlendi. Kişi başına milli gelir de 10 bin 436 dolara yükseldi.

Hükümet, 2009 için yüzde 4'lük büyüme tahmininde bulunurken, uzmanlar ise bu tahminin düşürülmesi gerektiğini belirtiyor. Bankalar Birliği Başkanı Ersin Özince, sonuçları 'kötünün iyisi bir rakam' olarak nitelendirdi. Özince, yılın ikinci üç ayında bir hareketlenme olması halinde 2009'da daralmanın tahminlerden az olabileceğini ifade etti.

TÜİK, üretim yöntemiyle hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) 2008 dördüncü çeyrek ve yıllık geçici sonuçlarını açıkladı. Üretim yöntemiyle hesaplanan GSYH tahmininde, 2008 yılı dördüncü üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla GSYH, yüzde 5,7'lik artışla 232 milyar 149 milyon lira oldu. Sabit fiyatlarla ise bu dönemde ekonomi yüzde 6,2'lik azalışla 24 milyar 448 milyon lira olarak belirlendi. Bu arada, 2008 yılı GSYH değeri cari fiyatlarla yüzde 12,7'lik artışla 950 milyar 144 milyon lira, sabit fiyatlarla yüzde 1,1'lik artışla 102 milyar 328 milyon lira oldu.

Geçen yıl sektörel bazda en yüksek büyüme, sabit fiyatlarla yüzde 9,1 ile mali aracı kuruluşların faaliyetinde yaşandı. 2008 yılında sektörel bazda en büyük gerileme yüzde 7,6 ile inşaat sektöründe yaşandı. Aynı yıl toptan ve perakende ticaret yüzde 0,9 ve vergi sübvansiyonda yüzde 0,4 gerileme görüldü. 2008'in dördüncü çeyreğinde ise büyümede krizin etkisi hissedildi. Yılın son üç ayında ekonomi yüzde 6,2 oranında küçüldü. Aynı dönemde sektörel bazda en büyük gerileme yüzde 15,4 ile toptan ve perakende ticarette yaşanırken, imalat sanayii yüzde 10,8, inşaat sektörü yüzde 13,4, ulaştırma, depolama ve haberleşme yüzde 7,1, vergi-sübvansiyonlar yüzde 9,8, balıkçılık yüzde 0,6, elektrik, gaz, buhar ve sıcak su üretimi ve dağıtımı yüzde 1,2, oranlarında geriledi. 2008 yılının son çeyreğinde en büyük büyüme yüzde 9,5 ile mali aracı kuruluşların faaliyetlerinde görüldü. Tarım, avcılık ve ormancılıkta yüzde 4,6, madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 2,7, oteller ve lokantalarda yüzde 4,3, konut sahipliğinde yüzde 3,5, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetlerinde yüzde 3,8, kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik yüzde 0,6, eğitim yüzde 1,6, sağlık işleri ve sosyal hizmetler yüzde 1,9, diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri yüzde 0,7, ev içi personel çalıştıran hane halkları yüzde 2,9, dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri yüzde 9,2 büyüdü.

Kişi başına gelir 10 bin dolar

Öte yandan, Türkiye'de kişi başına milli gelir, ilk kez 10 bin doları geçti. TÜİK verileri ve 2009 yılı programından faydalanılarak yapılan hesaplamalara göre, milli gelir, 2008 itibarıyla 741,8 milyar dolara, kişi başına milli gelir ise 10 bin 436 dolara ulaştı. Kişi başına gelir, TL olarak değerlendirildiğinde ise 2008'de fert başına 13 bin 367 lira düştü. Ekonomi Servisi

Dünya Bankası'na göre Türkiye, 2009'da da küçülecek

Dünya Bankası tarafından bugün açıklanan revize tahminlerine göre Türkiye'de gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) 2009'da yüzde 2 daralacak, 2010'da ise yüzde 1,5 büyüyecek. Daha önce kasım ayında açıkladığı tahminleri küresel finansal ve ekonomik şartlardaki hızlı bozulma sebebiyle sert şekilde aşağı yönlü revize eden Dünya Bankası, önceki tahminlerinde Türkiye ekonomisinin 2009'da yüzde 1,7, 2010'da ise yüzde 4,9 büyüyeceğini öngörmüştü. Dünya Bankası'nın dün yayımladığı Global Economic Prospects revizyon raporunda gelişmekte olan ülkelerin 2008'de yüzde 5,8 olan GSYH büyümesinin 2009'da yüzde 2,1'e gerileyeceği belirtildi. Kuruluş, gelişmekte olan ülkeler için 2009 büyüme tahminlerini, global finansal ve ekonomik şartları yansıtarak Kasım 2008'de açıkladığı seviyenin yarısından daha düşük düzeye indirdi. Dünya Bankası tahminlerine göre bu yıl global üretim İkinci Dünya Savaşı'ndan beri ilk defa azalacak ve global ekonomi yüzde 1,7 küçülecek. Daralmanın, Türkiye'nin dahil olduğu Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ekonomilerinde yüzde 3, diğer yüksek gelirli ülkelerde ise yüzde 2 seviyesinde olması bekleniyor. Dünya Bankası'nın temel öngörülerine göre, dünya ekonomisinde büyüme hızı 2010'da artıya dönecek, ancak bu zayıf olacak. Çünkü finans sektöründeki konsolidasyonun, kriz süresince kaybolan servetin ve finansal krizin ikincil etkilerinin ekonomik faaliyetler üzerinde baskı oluşturmaya devam etmesi bekleniyor. OECD de, üye ülkelerde ekonominin bu yıl beklenenden daha hızlı daralacağını açıkladı. İstanbul, Reuters

Piyasalar için yeni paketler gerekiyor

İstanbul Ticaret Odası Başkanı Murat Yalçıntaş: Sonuçlar, 'bu krize karşı en önemli ilaç iç tüketimi artırmaktır' söylemimizin ne kadar doğru olduğunun en net göstergesidir. Bu rakamlar da göstermiştir ki; Türkiye'de krizin en az ölçüde hissedilebilmesi için iç talebi canlandırmaya yönelik tedbirlere devam edilmesi lazımdır. Bu bağlamda hükümetin açıkladığı paketler son derece olumlu. Bundan sonra özellikle turizm sektörüne yönelik bir paketin açıklanmasını istiyoruz. Diğer önemli nokta, IMF anlaşması imzalandıktan sonra buradan gelecek kaynağın bir kısmının, özel sektör firmalarına olan devlet borcunun ödenmesi şeklinde kullanılması. Bu uygulama, piyasadaki nakit akışını sağlayacağından dolayı 'hayati' önem taşıyor.

Yılın ikinci yarısında ekonomi hareketlenir

TUSKON Başkanı Rızanur Meral: 2008 büyümesinin ortalaması normal. İş dünyanın beklediği ve tahmin ettiği bir sonuç. Ancak bundan sonra daralma aynı hızla devam etmez. 2009'un ilk çeyreğinde yine negatif büyüme olabilir, ancak devamında toparlanacaktır. Özellikle stoklardaki azalma sonucunda yılın ikinci yarısından itibaren imalatın başlaması ile piyasaya hareket gelecektir. Yılın tamamında ise yüzde sıfır civarında bir büyüme ile seneyi kapatırız. Daha önce 2009 yılı tahminimiz yüzde 1 civarında idi. Ancak dünyadaki krizin ağırlığını devam ettirmesi toparlanmanın daha fazla zaman alacağını gösterdi.

2010'da hızlı bir büyüme bekliyoruz

Kayseri Sanayi Odası Başkanı Mustafa Boydak: Beklentimizin altında bir büyüme rakamı çıktı. Son üç ayda daha az küçülme bekliyorduk. Bu rakamları normal karşılıyoruz. Yine de Türkiye'nin büyümekten başka şansı yok. 2009 yılında sıfıra yakın bir büyüme tahminimiz var; ancak eksi çıkacağını da düşünmüyorum. 2010 yılında hızlı bir büyüme bekliyoruz. Bunun yapılabilmesi için de reformların kesintisiz sürmesi, mali disiplinden taviz verilmemesi ve AB sürecinin devam etmesi gerekiyor.

2009'da yatırım indirimi uygulansın

Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir: Küçülme rakamı şaşırtıcı değil. 2009 yılında yatırımlara yüzde 100 yatırım indirimi uygulansın. IMF'yle anlaşma süratle sonuçlandırılmalı, ekonomik politikalardaki değişikliklerin inandırıcılığını sağlamak için de hükümette yapılacağı ifade edilen revizyon bir an önce gerçekleştirilmeli, bu konuda yeni bir belirsizliğin oluşmasına izin verilmemelidir.

Sonuçlar endişe verici, tedbir alınmalı

Sektörel Dernekler Federasyonu Başkanı Çetin Nuhoğlu: Büyüme rakamları endişe verici. Acil önlem alınması gerekiyor. Yıllarca sürecek olan negatif büyüme, Türkiye'nin AB'ye 2014 yılında tam üye olma hedefinde ciddi sapmalara sebep olacaktır. Hükümet, buna göre 2009 yılı hedeflerini revize ederek yeniden yayınlamalı. Makro politikalar da yeni hedeflere göre hızla hayata geçirilmelidir.


Yüksek faiz ve düşük kur, üretimi vurdu

Uludağ Taşıt Araçları ve Yan Sanayi İhracatçıları Birliği Başkanı Ferit Sünneli: Ekonominin dördüncü çeyreğindeki yüzde 6,2'lik küçülme krizin fotoğrafıdır. 2008 yılı itibarıyla yüzde 4'lük bir büyüme hedeflenmiş olmasına karşılık, yıllık ortalama büyüme hızının yüzde 1,1 düzeyinde kalması ve özellikle 2008'in dördüncü çeyreğinde yaşanan yüzde 6,2'lik küçülme, önemli bir göstergedir. Gelinen bu nokta, yüksek faiz ve düşük kur politikası sonucu üretim gücümüzü kaybetmiş olmamızın ortaya koyduğu bir durumdur. Seçimler geride kaldığına göre, üretimi artıracak, istihdam fazlasını eritecek, ihracatı canlandıracak kalıcı ve köklü çalışmaları bekliyoruz.