Göçmen yengeçler Türk denizlerinde

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. A. Suat Ateş, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncer Katağan ile Mustafa Kemal Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Elemanı Dr. Tahir Özcan, Türkiye denizlerindeki Hint-Batı Pasifik göçmeni (egzotik) yengeç türlerini araştırdı.

Yrd. Doç. Dr. Ateş, araştırmalarıyla ilgili AA muhabirine yaptığı açıklamada, Doğu Akdeniz'in kıyı gölleri ve körfezlerinin deniz taşımacılığı nedeniyle deniz canlılarının biyolojik istilasına açık bir coğrafyada yer aldığını söyledi.

Bu istilanın 1869 yılında Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla başladığına işaret eden Ateş, birçok Hint-Batı Pasifik göçmeni yengeç türünün Doğu Akdeniz'e giriş yapmaya başladığını ve bölge üzerinde istilacı bir etki oluşturduğunu vurguladı.

Yrd. Doç. Dr. Ateş, bunun sonucunda Doğu Akdeniz'in biyoçeşitliliğinin artığını ifade ederek, ''Ancak, bu istilacı türlerden bazıları, Doğu Akdeniz'de uygun yaşam ortamları bulunca aşırı üremiş ve bölgenin yerli türlerini göçe zorlamıştır. Doğu Akdeniz'in istila oranı özellikle son yıllarda artış göstermiştir. Yakın zamanlarda bu göçmen türler Malta, Sicilya, Girit ve Rodos adalarının kıyılarında da gözlenmiştir'' dedi.

Küresel ısınma nedeniyle Akdeniz'in su sıcaklığının daha yüksek olması durumunda tropik göçmen türlerin yerli türlerine göre farklı avantajlara sahip olabileceğine dikkati çeken Yrd. Doç. Dr. A. Suat Ateş, şunları söyledi:

''Ülkemiz denizlerinde tespit edilen Hint-Batı Pasifik orijinli türlerin sayısı sürekli artmaktadır. Bu türlerin Doğu Akdeniz'e girişleri ve koloni oluşturup, yerli türlerle alan rekabetine girmelerinin başlıca nedenlerinden biri, Akdeniz'deki su sıcaklığının artışı ve sonuçta Akdeniz'in tropikalleşmesidir. Bu durumun tüm havzayı etkilemesi olasıdır. Çünkü Doğu Akdeniz daha sıcak bir coğrafyadır. Akdeniz'deki bu sıcaklık artışı, bölgedeki tüm balık ve omurgasız türler için tehlikelidir.''

-GÖÇMEN TÜRLERDEN BAZILARI-

Suat Ateş, bugüne kadar Türkiye karasularında 35 göçmen yengeç türünün belirlendiğini ifade ederek, bunlardan ''Charybdis longicollis (Hint-Batı Pasifik yengeci)'' türünün Akdeniz'de ilk kaydının Hollandalı araştırmacı Holthuis tarafından Mersin Körfezi'nden bildirildiğini kaydetti.

Yrd. Doç. Dr. Ateş, daha sonra İsrail, Mısır, Lübnan, Kıbrıs ve Türkiye kıyılarında yoğun topluluklar oluşturan bu yengeç türünün 10-80 metre arasındaki derinlikte, kumlu ve çamurlu zeminlerde yaşadığını bildirdi.

Ateş, diğer bir göçmen tür olan ''Ixa monodi'''nin ise Doğu Akdeniz'e Süveyş Kanalı yoluyla girdiğini belirtti.

Akdeniz'in 14-60 metre derinliğindeki kumlu ve çamurlu zeminlerinde yaşayan bu yengeç türünün ortalama vücut büyüklüğünün 3,5 santimetre civarında olduğunu ifade eden Ateş, türün Doğu Akdeniz'deki lokal kayıtlarının Rodos Adası'nın doğusu ile Türkiye'nin Akdeniz kıyıları olduğunu ifade etti.

Yrd. Doç. Dr. Ateş, ''Erugosquilla massavensis (Hint-Batı Pasifik Peygamber Devesi Yengeci)''nin Doğu Akdeniz'de ilk kez Mısır kıyılarında gözlemlendiğini, bu türün kısa sürede Filistin, İsrail ve Türkiye kıyılarını kolonize ettiğini vurguladı.

Akdeniz'in 5 ile 74 metre derinliğindeki az çamurlu, yumuşak kum zeminlerinde dağılım gösteren türe ait iki bireyin 2004 yılında Marmara Denizi Kapıdağ Yarımadası'nın doğu kıyılarında gözlemlendiğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Ateş, Akdeniz'deki diğer kayıtların Girit Adası'nın kuzeyi ile Rodos Adası'nın doğu kıyılarından bildirildiğini sözlerine ekledi.