Tarihçiler ve râvîler onu tavsif ederken: 'Mekke halkının en hoş insanıydı.' derler.
Varlıklı bir ortamda dünyaya geldi. O varlık içinde yetişti, gençliğini geçirdi. Mus'ab b. Umeyr: hiçbir Mekke'linin getirmediği ve müsamahayı ailesinden gördü.
Çiçeği burnunda, her türlü varlık içinde yetişmiş, Mekke'nin güzelliği, meclislerin incisi, böyle bir gencin imana yönelmesi, İslám'a koşması mümkün müydü?
Allah`a yemin olsun ki, Mus'ab b. Umeyr'in veya müslümanların arasındaki lakabıyla Mus'abu'l-hayc'ın hikâyesi, en ilginç hikayedir.
İslam'ın rengini verdiği, Muhammed (s.a.v) 'in terbiye ettiği kimselerden biridir.
Ama hangisi?
Onun hayat hikayesi insanlık içinde bir şeref tablosudur. Bu genç bir gün Mekke halkının Muhammed el-Emin'den işittiği şeyi işitti.
Muhammed, Allah'ın kendisini müjdeleyici, sakındırıcı ve bir olan Allah'a ibadete çağıran olarak gönderildiğini söylüyordu.
Mekke bütün problemlerini, uğraşlarını bir tarafa bırakmış, sadece Allah Rasûlü ve O'nun getirdiği din ile meşgul oluyordu. Refah içindeki bu genç de insanlar içinde bununla en çok ilgilenenlerdendi.
Gençliğine rağmen meclislerin vazgeçilmez insanı olan Mus'ab, her mecliste bulunması istenen bir şahsiyet olmuştu. Sözlerinin güzelliği ve aklınm üstünlüğü kendisine bütün kalbleri ve kapılan açıyordu.
İşitti ki, Allah'ın Elçisi ve O'na inananlar Kureyş'in erişemeyeceği ve eziyet edemeyeceği uzaklıkta bir yerde toplanıyordu. Burası Safa tepesinde Erkam'ın eviydi. Hiç tereddüt ve duraksama göstermeksizin bir akşam Daru'l-Erkam'a gitti.
Orada Allah'ın elçisi vardı. Ashabıyla karşılıklı oturmuşlar, onlara Kur'an okuyor, onlarla beraber Allah için namaz kılıyorlardı.
Musa'b adeta yerinde duramıyordu. Rasûlullah?ın kalbinden fışkırıp, dudaklarından akan ayetler, kulaklara ve günüllere yollanıyordu. Öyle ki Musa'b'ın gönlü, o akşam dolu dolu olmuştu.
Öylesine huzurla dolmuş sanki yerden kopup kanatlar üzerinde uçuyordu.
O sırada Allah Rasûlü mübarek sağ ellerini uzattılar ve kalbi çarpan gencin omuzuna dokundular. İşte o an okyanus derinliğindeki sakinliğe ermişti. İman nuruyla aydınlanan ve İslâm ile şereflenen genç, adeta olgunlaşmış, hayatının akışı değişmişti
Musa'b'ın annesi Hunnas binti Malik, korkunç güçte bir şahsiyete sahipti. Musa'b müslüman olduğunda, yeryüzünde korktuğu yegâne kimse annesiydi. Bütün Mekke ileri gelenleri ona baskı yapsalar veya üzerine gelselerdi, ona daha hafif gelirdi. Annesinin düşmanlığı bütün bunların yanında güç yetirilemeyecek korkunçluktaydı. O anda hemencecik düşündü ve Allah'ın hükmü yerine gelinceye kadar Müslümanlığını gizlemeye karar verdi.
Daru'I-Erkam'a artık sürekli gidip geliyor, Rasûlullah'ın dizi dibine oturuyordu. İman ettiği ve imanını annesinden gizlemekle öfkesinden kurtulduğu için son derece mutluydu. Fakat özellikle bu günlerde Mekke'de bir sırrın gizli kalması olanaksızdı. Kureyş'in gözü, kulağı inananların üzerinden eksik olmuyordu.
Daru'l-Erkam'a gizlilikle giren Osman b. Talha ilk olarak gördü. Bir seferinde de onu Muhammed (s.a.v) gibi namaz kılarken gördü. Adeta çöl rüzgarları birbiriyle yarış etti de hemen haberi Musa'b'ın annesine yetiştirdiler.
Musa'b, annesi, kabilesi ve bütün Mekke uluları huzurunda dimdik durmuş, Hak`ka olan kesin bağlılığını ve sebatını onlara Kur'an'dan ayetler okuyarak gösteriyordu.
Allah Rasûlü o Kur'an'la onların kalplerini yıkıyor, hikmet, şeref, adalet ve takva ile dolduruyordu. Annesi Kur'an okuyan Musa'b'ı susturmak için harekete geçtiyse de Onun güzelliği, yumuşaklılığı karşısında pek bir şey yapamadı. Annelik duygusu ağır bastı, dövmek ve işkence etmek gibi şeylerden vazgeçti. Ama ilahlarına dil uzatmasından dolayı da başka bir cezalandırma usulüne baş vurdu. Böylelikle Musa'b'ı evinin direklerinden birine bağladı, kapıyı da üzerine kilitledi. Bu durum müslümanlardan bir kısmının Habeşistan'a hicret haberini alıncaya kadar sürdü. Bunu duyar duymaz çareler aramaya koyulan Musa'b, bir gün annesi ve muhafızını gaflete getirip, Habeşistan'a muhacir olarak gitti.
Habeşistan'da diğer muhacir kardeşleriyle birlikte bir zaman kaldılar, sonra tekrar Mekke'ye döndüler. Rasûlullah?ın emri üzerine ikinci defa Habeşistan'a hicret ettiler.
Musa'b için Habeşistan da Mekke de eşitti. Her yer ve zamanda imanî tecrübesini arttırarak sürdürüyordu. Muhammed (s.a.v)'in tavsiye ettiği ibadetleri yaparak hayatının rengini koruyordu. Rabb'ine olan yakınlığı arttıkça kalbi artıyordu.
Bir gün Rasûlullah?ın etrafında oturan müslümanlann yanına gitti. Ansızın onu gören müslümanlar şefkatle başlarını kaldırıp baktılar, sonra bakışlarını indirdiler, bazılarının gözleri yaşarmıştı. O'nu eski, döküntü bir elbise içinde görmüşlerdi. Halbuki onun imandan önceki hayatı refah ve bolluk içindeydi. Allah Rasûlü bakışlarını ona çevirdi ve mübarek dudaklarından şu sözler döküldü: 'Musa'b'ı böyle görüyorum. Onun kadar ailesinin bolluk içinde gark ettiği kimse yoktur Mekke'de. Ama o; bütün bu bolluğu ve varlığı Allah ve Rasûlü'nün sevgisi uğruna terk etti.'
Annesi onun dinini terk etmesinden dolayı mal varlığından faydalanmayı yasakladı. Oğlu bile olsa ilahlannı terkeden, onların aleyhinde konuşan bir kimseye asla yiyecek vermezdi.
Son olarak annesi, Habeşistan dönüşü onu tekrar hapsetmek istedi. Hapsetmeye yardımcı olan herkesi öldüreceğine dair yemin edince annesi onun ne kadar kararlı olduğunu bildiği için bıraktı. Hem annesi hem kendisi bu esnada ağlıyorlardı. Bu son veda anı; annenin küfürde aşılacak direnişini, oğlun da imanda şaşılacak sebatını sergiliyordu. Anne oğlunu evinden kovdu ve şöyle haykırdı: 'İstediğin yere git. Artık ben senin annen değilim.' Musa'b annesine yaklaştı ve: 'Ey anneciğim! Sana yardımcı olmak istiyorum ve senin adına endişe ediyorum! Allah'ın bir olduğuna ve Muhammed'in Allah'ın kulu ve Rasûlü olduğuna şehadet getir.' dedi. Annesi cevaben: 'Parlayan yıldıza yemin olsun ki, senin dinine asla girmem. Aklım zayıf, görüşüm kıt değil.'
Böylelikle Musa'b rahatı ve bolluğu bir tarafa itip, eski elbiselere ve bir gün tok birçok gün aç kalmaya razı oldu. Çünkü onun ruhu yüce inanç aydınlığı ve Allah'ın nuruyla dopdolu olmuştu. Adeta o başka bir insan olmuş, gözü cilalanmış, ruhu aydınlanmıştı.
İşte o sırada Rasûllullah, O'nu mühim bir görev için seçti. Medine'ye elçi olarak gönderecek,
Akabe'de Allah Rasûlü'ne biat edip iman şerefine eren Ensar'a İslam'ı öğretecek, başkalarının da Allah'ın dinine girmelerini sağlayacak ve Medine'yi büyük hicret günü için hazırlayacaktı.
Halbuki yaşça, makamca, Allah Rasûlü'ne yakınlık bakımından ondan daha önde olanları vardı ashab içinde. Ama Allah Elçisi Musa'b'u'l-Hayr'ı tercih etmiş, onu seçmişti. En ağır yükü, ona bırakıyor, hicret yurdu olacak olsa Medine'de İslâm'ın geleceği ellerine teslim ediliyordu. Az bir zaman sonra bütün bir dava adamları, savaşçılar, mücahidler orada bulunacaktı.
Musa'b Allah'ın kendisine bahşettiği üstün akıl ve yaratılışla emaneti yüklendi. Onun zühdü, yüceliği ve ihlası ile karşılaşan Medine ehli dalga dalga İslam?a girdiler.
Musa'b Medine'ye geldiğinde Akabe'de Allah Rasulü?ne biat eden 12 kişi vardı. Onlar da Allah ve Rasûlü'ne icabet edeli ancak bir kaç ay olmuştu.
Bir sonraki hac mevsiminde yapılan Akabe biatında Medine'liler Mekke'ye Rasûlullah ile buluşmak için temsilciler gönderdiler. Musa'b'ın önderliğinde gelen müslümanlann sayısı yetmiş kişiydi. Musa'b dehası ve zekasıyla Allah Rasûlü'nün ne kadar isabetli bir tercih yaptığını ispatlamıştı.
Musa?b verilen elçilik görevini tam olarak ifa etmişti. Böylelikle, Allah a davetçi, Allah ın diniyle insanları hidayete çağıran mübeşşirdi. Kendisine inandığı Allah Rasûlü gibi sadece Hakk'ın rızasını düşünüyordu.
Es'ad b. Zürare'nin yanında misafir olarak kalıyordu. İkisi birlikte kabileleri, evleri, toplantı yerlerini, dolaşıyorlar, yanlarında bulunan Allah'ın kitabından insanlara okuyorlar, onları 'Allah, tek bir ilahtır.' kelime-i ilâhisine davet ediyorlardı. Öyle durumlar meydana geliyordu ki davet esnasında, eğer zekası ve ruh yüceliği olmasa hem kendisi hem de beraberinde olanlar helak olabilirdi.
Bir gün vaaz ederken ansızın Usayd b. Hudayr çıka geldi. Bu adam Mekke'nin ileri gelenlerindendi. Kızgınlık ve öfke ile, kavmi arasında dine fitne çıkarsa, ilahlannı terke çağıran ve daha önce hiç duymadıkları, alışmadı klan bir tek İlah'tan söz eden kişiye doğru yürüdü.
Onların ilahları hep belli yerlerde duruyordu. Bir kimse ilahlarına ihtiyaç duyduğunda yerini biliyordu, o tarafa yönelir ve o ilah ta onun zararını giderir, duasını kabul ederdi. Muhammed'in Tanrısına gelince Musa'b'ın davet etmiş olduğu bu Tanrı'nın ne yeri belliydi ne de bir kimse O'nu görebiliyordu.
Musa'b'la oturup sohbet eden müslümanlar Usayd'in ansızın gelişini görmemişlerdi, fark ettiklerinde dağıldılar, sadece Musa'b dimdik ayakta kalmış ve onu yumuşaklıkla İslâm'a çağırıyordu. Usayd geldi, önünde durdu ve şöyle dedi: 'Sizi bölgemize getiren nedir? Zayıf akıllı kimseler mi? Eğer hayatta olarak çıkmak istiyorsan derhal buradan ayrıl.'
Musa'b ise bütün vakar ve yumuşaklığını koruyarak: 'Oturup dinlemez misin? Eğer davamızı beğenirsen kabul edersin. Eğer beğenmezsen, istediğin şeyi sana zorla kabul ettirmeğe çalışmayız.'
Usayd, akıllı ve zeki bir kimseydi. Musa'b'ın sadece kendinde olanı sunma gayretini gördü ve Musa'b onu sadece dinlemeye çağırıyordu. Eğer kabul ederse ne âlâ değilse Musa'b onun bölgesini terkedecek, başka bir kimse, bölge ve kabileye zarar ziyan vermeksizin gidecekti.
Usayd, tamam diyerek kılıcını yere koydu ve oturdu. Daha Musa'b Kur'an'dan az bir-ayet okuyup tefsir etmişti ki, Usayd'da bir takım değişikliklerin olduğu görülmeye başladı. Musa'b daha sözünü bitirmeden Usayd 'Ne doğru ve ne güzel bir söz! Bu dine girmek isteyen ne yapmalıdır?' dedi. Bunun üzerine Musa'b ona yöneldi ve 'sadece elbise ve bedenini temizler, Allah'tan başka ilah olmadığına dair şehadet getirirsin.' dedi.
Usayd, az bir süre onlardan ayrıldı ve tertemiz su damlaları saçlarından dökülür bir vaziyette yanlarına geldi: 'Allah'dan başka Tanrı olmadığına, Muhammed (s.a.v)'in Allah'ın Rasûlü olduğuna şehadet ederim.' diye inancını ilân etti.
Haber, ışık hızıyla Medine'ye yayıldı. Sa'd b. Muaz, Mus'ab'a geldi, dinledi ve Müslüman oldu.Sonra onu Sad b. Ubade'ye okudu, o da islâm nimetine erdi. Medine ehli birbirlerine 'Usayd b. Hudayr, Sa'd b. Muaz ve Sad b. Ubade Müslüman olmuşlar biz ne duruyoruz. Haydi Musab'a gidelim ve iman edelim...' diyorlardı.
***
Böylelikle Allah rasûlünün ille elçisi benzersiz bir şekilde başarılı olmuş, bu işe ne kadar ehil olduğunu da kanıtlamıştı.
Günler ve yıllar birbirini kovalar, ulu Rasûl ve sahabesi Medine?ye hicret eder, Kureyş'in kini, düşmanlığı ise, kat kat artar, hatta Müslümanlann Mekke?den ayrılışını bâtıl inançlarının zaferi sayarlar. Ve Bedir Savaşı olur. Müşriklere iyi bir ders verilir. Arkasından Uhud Müslümanlar bir iyi hazırlanırlar. Saf olmuş Müslümanlann arasında durur Rasûlullah, tek tek yüzlerini inceler, sancağı teslim edeceği şahsı araştırır. Ve Mus'ab'ul-Hayr'a seslenir. Mus'ab öne çıkar, sancağı yüklenir. Savaş kızışılır, çarpışma şiddetlenir, Allah Rasûlü'nün emrine muhalefet eder okçular. Müşriklerin bozguna uğramış halini görerek bulundukları dağın en yüksek yerini terk ederler. Böylece inananların lehine gelişen savaş, bir anda aleyhlerine döner. Ansızın dağın boş bırakılan geçidinden gelen müşrikler, Müslümanlar arkadan kuşatır. Rasûlullah?ın bulunduğu yeri zorlamaya başlar ve sonunda O'na ulaşırlar.
Bunu fark eden Mus'ab, sancağı alabildiğince yukarı kaldırır, yüksek sesle tekbir getirir. Bütün müşrikler ona yönelirler. Böylelikle onları kendi tarafına çekip, Allah Rasûlü'nden uzaklaştırmış olur. Mus'ab bir ordu gibi onlarla savaşır.
Bir eli mukaddes sancağı tutuyor.
Bir el düşmana karşı kılıç sallıyor.
Fakat düşmanlar üzerine çullanır. O'nu geçip Allah'ın elçisine ulaşmak için var güçleriyle ona yüklenirler.
Bırakalım Mus'ab'ın şu son anı bize kendisini anlatsın.
İbn Sa'd şöyle der: İbrahim b. Muhammed b. Şurahbil el-Abder?î babasından naklen bize şunu haber verir: 'Uhud günü, sancağı taşıdı. Müslümanlar dağıldıklarında, o dimdik durdu. Atın üzerinde olan İbn Kamie ona saldırdı. Sağ eline vurdu ve onu kesti. Mus'ab o sırada 'Muhammed ancak Resuldür. Ondan önce de Rasûller gelmiştir.' diyordu. Sancağı sol eline alır ve yükseltir. Düşman onu da keser. Bunun üzerine Mus'ab sancağı iki pazusuyla göğsüne sıkıştırır. Aynı zamanda da: 'Muhammed sancak Resûldür. O'ndan önce de rasûller gelmiştir' der. Düşmanın üçüncü hamlesinde mızrak göğsüne saplanır ve Mus'ab yere düşer, sancak yere düşer.
Mus'ab düşer, sancak düşer.
Şehadet şerbetini içer, şehitlerin yıldızlarına bir tane daha eklenir. İman ve Allah Rasûlü uğruna kendini feda ederek kahramanca mücadelesinin neticesinde şehid oldu. Zannetti ki, kendisi veya sancak düşerse, müşrikler korumasız, yalnız kalan peygamberi öldürmeye yol bulurlar. Evet, o böyle düşünerek, Allah Rasûlü'ne olan sevgisinin ve O'na bir zarar gelmesinin endişesiyle kendisini ortaya attı. Her bir kılıç darbesiyle 'Muhammed ancak Resuldür, O'ndan önce de Rasûller gelmiştir.' ayetini okuyordu.
***
Savaş bittikten sonra bu yüce şehidin cesedi bulundu. Yüzü kanıyla sulanmış toprağın içinde gizlenmişti.
-Sanki Rasûlullah'a bir kötülük ulaşmasını görmekten korkuyordu. Yüzünü gizliyor ta ki koktuğuna şahit olmasın.
- Sanki Rasûlullah'ın kurtulduğunu tam olarak görmeden ve üzerine gereken koruma ve savunmayı yerine getirmeden şehit düştüğü için utanıyordu.
Allah sana yeter ya Mus'ab, ay hatırası hayatın kokusu olan...
***
Allah Rasûlü ve ashabı savaş alanını incelemek ve şehitleri tesbit etmek için geldiler. Mus'ab'ın cesedinin yanında gözleri dolu dolu oldu.
Habbab b. Eret şöyle der: 'Allah ve Rasûlü ile birlikte Allah yolunda hicret ettik. Sadece Allah'ın rızasını umduk. Allah ecrimizi elbet verecektir. Bizden bir kısmı öte dünyaya göçtü.
Ecrinden dünyada hiç birşey yemedi. - Mus'ab b. Umeyr onlardandır. -Uhud günü şehid edildi. Onu kefenleyecek çizgili bir bez parçasından başka bir şey yoktu. Başını örttüğümüzde ayakları açıkta kalıyordu. Ayaklarını örttüğümüzde başı açılıyordu. Allah Rasûlü bize şöyle buyurdu:
'Başından itibaren örtün, ayaklarından açık kalan yeri de ızhır otuyla örtersiniz.'
Nasıl üzülmesin Rasûlullah? Hz. Hamza'nın ölümüyle karşılaşmış, yetmiyormuş gibi bir de müşrikler onun burnunu, kulağını kesmişler, kalbini yerinden sökmüşlerdi. Rasûlullah?ın gözü yaşla dolar, kalbi parçalanır.
Nasıl üzülmesin Rasûllullah? Savaş meydanında dostlarının, arkadaşlarının cesetleri. Her biri müşriklerce tahrip edilmiş.
Nasıl üzülmesin Rasûllullah? İlle elçisinin cesedinin başına durmuş, onu ötelere uğurluyor.
Evet... Rasûlullah (s.a.v) Mus'ab'ın başında durmuş: 'Müminlerden öyle erkekler vardır ki: 'Allah'a verdikleri sözde durdular' ayetini (Ahzap; 33/23) okudular. Sonra kefenlendiği gömleğine baktılar: 'İşte sen. Gömleğinin içinde saçları dağınık...' buyurdular. Savaş alanına uzun uzun bakıp Rasûllullah şöyle seslendi: 'Allah'ın Rasûlü size şahitlik ediyor ki; sizler kıyamet günü Allah'ın katında şehitlersiniz.' ,
Sonra etrafındaki sağ kalan ashabına dönüp: 'Ey insanlar! Onları ziyaret edin, onların yanına gidin, selam verin. Nefsim, kudret elinde olana yemin ederim ki, onlara bir müslüman kıyamet gününe kadar selâm vermez ki, o selâmı iade edilmesin.'
Selâm üzerine olsun ey Mus'ab, Selâm üzerinize olsun ey şehitler topluluğu,
Selam üzerine olsun. Allah'ın rahmeti ve bereketi üzerine olsun.
